Θόρυβος: μια διαρκής απειλή για την υγεία μας

Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα και «χτυπάει» κυρίως του κατοίκους των αστικών κέντρων. Ο θόρυβος, επηρεάζει πολλούς Ευρωπαίους και μπορεί να καταβάλλει τον άνθρωπο τόσο σωματικά, όσο και ψυχολογικά, διαταράσσοντας βασικές δραστηριότητες όπως ο ύπνος, η ανάπαυση, η μελέτη και η επικοινωνία.

Μπορεί οι επιπτώσεις του θορύβου να είναι γνωστές εδώ και αρκετό καιρό, ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι επέρχονται σε χαμηλότερα επίπεδα θορύβου, από ότι αρχικά είχε εκτιμηθεί παλαιότερα.

Ο περιβαλλοντικός θόρυβος — ένας ανεπιθύμητος ή επιβλαβής εξωτερικός ήχος — επεκτείνεται, τόσο ως προς τη διάρκειά του, όσο και ως προς τη γεωγραφική του κάλυψη. Ο θόρυβος συνδέεται με πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες, αλλά είναι κυρίως ο θόρυβος από την οδική, τη σιδηροδρομική και την αεροπορική κυκλοφορία που έχει τις σοβαρότερες επιπτώσεις. Αυτό είναι πρόβλημα ιδιαιτέρως για το αστικό περιβάλλον.

Περίπου το 75 % του πληθυσμού της Ευρώπης κατοικεί στις πόλεις και ο όγκος της κυκλοφορίας συνεχίζει να αυξάνεται. Από τις επισκοπήσεις των χωρών προκύπτει ότι το πλήθος των καταγγελιών σχετικά με τον περιβαλλοντικό θόρυβο αυξάνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Καθώς ο περιβαλλοντικός θόρυβος είναι συνεχής και αναπόφευκτος, ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού είναι εκτεθειμένο σε αυτόν. Στην Πράσινη Βίβλο της Ε.Ε. σχετικά με τη μελλοντική πολιτική για το θόρυβο αναφέρεται ότι περίπου το 20 % του πληθυσμού της ΕΕ υποφέρει από επίπεδα θορύβου που οι εμπειρογνώμονες του τομέα της υγείας θεωρούν απαράδεκτα, που μπορούν, δηλαδή, να προκαλέσουν ενόχληση, διαταραχή του ύπνου και δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι περίπου το 40 % του πληθυσμού της ΕΕ είναι εκτεθειμένο σε θορύβους οδικής κυκλοφορίας σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα 55dB, και ότι πάνω από το 30 % εκτίθεται σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα 55 dB κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Η ποσοτικοποίηση της σχετικής επιβάρυνσης για την υγεία από τον περιβαλλοντικό θόρυβο αποτελεί μια νέα πρόκληση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Υγεία

Η έκθεση στο θόρυβο δεν προκαλεί μόνο διαταραχή του ύπνου, ενόχληση και εξασθένηση της ακοής, αλλά και άλλα προβλήματα υγείας, όπως οι καρδιαγγειακές διαταραχές. Η επιβάρυνση της υγείας από τον περιβαλλοντικό θόρυβο δεν έχει ακόμη ποσοτικοποιηθεί. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναπτύσσει επί του παρόντος μια μελέτη που έχει ως αντικείμενο διάφορες επιπτώσεις του θορύβου στην υγεία.

Επιπλέον, οι επιπτώσεις του θορύβου εντείνονται όταν αλληλεπιδρούν με άλλους περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι χημικές ουσίες. Αυτό ισχύει ιδίως στις αστικές περιοχές, όπου συνυπάρχουν οι περισσότεροι από αυτούς τους στρεσογόνους παράγοντες.

Ο θόρυβος έχει επίσης αντίκτυπο και στην άγρια πανίδα. Η έκταση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων αυτού του φαινομένου, π.χ. η αλλαγή των οδών αποδημίας και η απομάκρυνση των ζώων από τις προτιμώμενες ζώνες διατροφής και αναπαραγωγής, χρήζει ακόμη περαιτέρω διερεύνησης.

Η έκθεση στην κυκλοφοριακή ρύπανση και ο θόρυβος μπορούν μακροπρόθεσμα να προκαλέσουν αρτηριοσκλήρυνση, σύμφωνα με μια γερμανική μελέτη, η οποία για πρώτη φορά διερευνά τον τρόπο που σχετίζονται οι δύο αυτές καταστάσεις.

Η μελέτη, η οποία βασίστηκε σε στοιχεία από τη γερμανική μελέτη Heinz Nixdorf Recall , υπολόγισε τη μακροπρόθεσμη έκθεση 4.814 συμμετεχόντων σε σωματίδια ρύπων, οι οποίοι κατοικούν κοντά σε δρόμους με ιδιαίτερα έντονη κυκλοφορία.

Για πρώτη φορά, η καρδιολογική μελέτη έλαβε επίσης υπόψη την ηχορύπανση που προκαλεί η οδική κυκλοφορία και τις επιπτώσεις της στις καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως καταγράφεται από επιβεβαιωμένες δοκιμές.

Στη συνέχεια, το επίπεδο της ομάδας δοκιμής της αθηροσκλήρωσης αξιολογήθηκε μέσω μέτρησης της αγγειακής αποτιτάνωσης στη θωρακική αορτή από την απεικόνιση της αξονικής.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σε 4.238 άτομα, τα μικρά αιωρούμενα σωματίδια και η εγγύτητα σε μεγάλους οδικούς άξονες συνδέονται άμεσα με την αύξηση του επιπέδου της αορτικής αποτιτάνωσης. Για κάθε αύξηση του όγκου των σωματιδίων μέχρι 2,4 μικρόμετρα, ο βαθμός της ασβεστοποίησης αυξήθηκε κατά 20,7% και άγγιξε μέχρι και ένα επιπλέον 10% για κάθε 100 μέτρα εγγύτητας σε δίκτυο με έντονη κυκλοφορία.

Η μελέτη διαπίστωσε επίσης μια αύξηση στην αθηροσκλήρωση, η οποία σχετίζεται με την ηχορύπανση κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Ο Δρ Hagen Kälsch από το Δυτικό-Γερμανικό Καρδιολογικό Κέντρο στο Essen επεσήμανε ότι η μακροχρόνια έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και στο θόρυβο της οδικής κυκλοφορίας είναι και τα δύο ανεξάρτητα συσχετιζόμενα με την υποκλινική αθηροσκλήρωση.

«Αυτές οι δύο μεγάλες κατηγορίες προκαλούμενες από εκπομπές των οχημάτων εξηγούν το συσχετισμό που έχει παρατηρηθεί  μεταξύ όσων διαμένουν κοντά σε οδικά δίκτυα υψηλής κυκλοφορίας και της υποκλινική αθηροσκλήρωση. Το σημαντικό μέγεθος του συσχετισμού υπογραμμίζει τη σημασία της μακροχρόνιας έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στην ηχορύπανση της οδικής κυκλοφορίας ως παράγοντες που ενισχύουν τον κίνδυνο για αθηροσκλήρωση», είπε ο Kälsch.

Το 2012 μια μελέτη από τη Δανία έδειξε ότι η ηχορύπανση που προκαλεί η οδική κυκλοφορία ήταν σημαντικά συσχετιζόμενη με τον αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Για κάθε αύξηση 10 ντεσιμπέλ της έκθεσης σε θόρυβο, υπήρχε αύξηση 12% στον κίνδυνο καρδιακής προσβολής, διαπιστώθηκε από τη μελέτη.

Τα σωματίδια και η ηχορύπανση πιστεύεται ότι δρουν μέσω παρόμοιων βιολογικών οδών, αυξάνοντας έτσι τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Και οι δυο παράγοντες  προκαλούν ανισορροπία στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, το οποίο τροφοδοτεί τους πολύπλοκους μηχανισμούς που ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση, τα λιπίδια του αίματος, και το επίπεδο γλυκόζης.

Παιδιά

Τέλος, σε πρόσφατη μελέτη που πραγματοποίησαν ερευνητές από το Ινστιτούτο Επιδημιολογίας του Κέντρου Ερευνών για την Περιβαλλοντική Υγεία «Χελμχολτς», έγινε απόπειρα να συσχετιστούν το επίπεδο θορύβου κοντά στο σπίτι κάθε παιδιού με τη συμπεριφορά του.

Συνολικά συμμετείχαν περίπου 900 παιδιά, ηλικίας 10 ετών. Βάσει των στοιχείων της έρευνας, τα παιδιά που ζούσαν πιο κοντά σε δρόμο όπου υπήρχε αρκετός θόρυβος, είχαν ήδη προβλήματα αϋπνίας, ενώ παρουσίαζαν και άλλα συμπτώματα, όπως η υπερβολική ανησυχία. Πιο συγκεκριμένα, οι ειδικοί συμπέραναν ότι τα παιδιά που εκτίθονταν σε υψηλά επίπεδα θορύβου είχαν κατά μέσο όρο 28% περισσότερα συμπτώματα υπερκινητικότητας και ελλειμματικής προσοχής, συγκριτικά με εκείνα που ζούσαν σε περιοχές με χαμηλά επίπεδα θορύβου.

Οι πολλαπλές συνέπειες του θορύβου τόσο στην υγεία όσο και στην ψυχολογία δεν επιτρέπει περιθώρια εφησυχασμού.