Γ. Μανιάτης: «Τρέχουμε με 200 και μπροστά μας είναι τοίχος»

«Στο σιδηρουργείο του παππού και του πατέρα μου έμαθα πως πυρώνοντας το σίδερο στο καμίνι, μπορείς μετά πάνω στο αμόνι, χτυπώντας το με το σφυρί, να του δώσεις το σχήμα που θέλεις. Μάθημα ζωής, ότι ακόμη και αν οι αρχικές συνθήκες μοιάζουν αδύνατο να λυγίσουν στη θέλησή σου, εσύ μπορείς με τη φωτιά του πάθους και της δουλειάς σου, να τις φέρεις στο σχήμα που θέλεις».

Στην ενεργειακή κρίση, στην παγκοσμιοποίηση, στην τέχνη, αλλά και στα παιδικά του χρόνια, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, ο καθηγητής Γιάννης Μανιάτης, και πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής.

Ολόκληρη η συνέντευξη

Επειδή κάθε μεγάλη κρίση, εκτός των πρακτικών συνεπειών της έχει ως αφετηρία και μία ηθικής τάξεως γενεσιουργό αιτία, πιστεύετε πως η ενεργειακή κρίση αφορά στα αποθέματα της ενέργειας και στην διαχείριση τους από τα κράτη που την διαθέτουν, ή το όλο πρόβλημα ενδέχεται να το δημιουργεί η αλόγιστη χρήση της;

Ο πολιτισμός μας προσδιόρισε την ευτυχία με καταναλωτικούς όρους. Όσο περισσότερα έχεις, τόσο πιο ευτυχής είσαι. Αν και πρόκειται για ψευδαίσθηση,εντούτοις υπαγορεύει συμπεριφορές που εστιάζουν στην ικανοποίηση του τώρα και αρνούνται να δουν τις μεσομακροπρόθεσμες συνέπειες. Από κει πηγάζει και η αλόγιστη χρήση της ενέργειας, χωρίς δεύτερες σκέψεις. Αλλά το μοτίβο αυτό αφορά συνολικά τη χρήση των φυσικών πόρων. Ζούμε σαν να είναι απεριόριστες οι δυνατότητες του πλανήτη να μας συντηρήσει. Αλλά δεν είναι. Τρέχουμε με 200 και μπροστά μας είναι τοίχος.

Η ενέργεια είναι κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης. Ιστορικά οι ενεργειακές κρίσεις είχαν καθολικές επιδράσεις στον κόσμο. Σήμερα η ενεργειακή κρίση συνδυάζεται και με άλλες γεωπολιτική, οικονομική,δημογραφική, μεταναστευτική, κλιματική και παράγει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Είμαστε σε καθεστώς πολυκρίσεων (permacrisis). Οι επιπτώσεις μπορούν νααναλυθούν τόσο τομεακά, όσο και γεωγραφικά. Οι αιτίες βρίσκονται και στο οικονομικό μοντέλο αξιοποίησης και χρήσης αλλά και στην εργαλειακή χρησιμοποίηση της ενέργειας ως γεωπολιτικού υπερόπλου. Βλέπουμε τι γίνεται στην Ουκρανία αλλά και τις επιπτώσεις στην Ευρώπη και την Ελλάδα.

Πιστεύετε πως η παγκοσμιοποίηση μπορεί να βοηθήσει ώστε βαθμιαία να περιοριστούν ή να εξαλειφθούν οι ανισότητες όπως υπάρχουν ανάμεσα στα κράτη-έθνη;

Παγκοσμιοποίηση: oι τεράστιες αντιφάσεις που δημιουργεί η πορεία απελευθέρωσης του εμπορίου, αλλά και οι εκπληκτικές δυνατότητες δημιουργίας από την ελεύθερη ανταλλαγή επιστημονικής γνώσης… Μεγάλες ευκαιρίες και ταυτόχρονα τεράστιες απειλές. Φαινόμενο, που έχει συμβεί πολλές φορές στην παγκόσμια ιστορία, με θετικό τελικό αποτύπωμα. Μείωση των ανισοτήτων ανάμεσα στα κράτη και τις κοινωνικές τάξεις σε κάθε κοινωνία αλλά και ταυτόχρονα, όξυνση των ανισοτήτων κατανομής του πλούτου, με συγκέντρωση όλο και μεγαλύτερου, σε όλο και λιγότερους. Πολυδιάστατο φαινόμενο, με θετικό ρόλο αναδιανομής και συγκλίσεων αλλά και με ταυτόχρονη μεταφορά πλούτου και ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή, με βαθμιαία μεταβολή των γεωπολιτικών ισορροπιών.

Η σμίκρυνση των αποστάσεων έφερε ευμάρεια, αλλά και γεωπολιτικές εξαρτήσεις σε αγαθά, από την ενέργεια, μέχρι τα τρόφιμα και τα φάρμακα. Εφησυχασμό ότι για πάντα οι συνθήκες θα είναι ομαλές, με κανονικές ροές κεφαλαίου, ανθρώπων και προϊόντων. Έτσι, η Ευρώπη, επαναπαυμένη στις δάφνες του ένδοξου παρελθόντος, στέκεται σήμερα αμήχανη μπροστά στις παγκόσμιες εξελίξεις. Αδύναμη πολλές φορές να συνειδητοποιήσει ότι το κέντρο του κόσμου μετατοπίζεται ραγδαία μακριά της και η ίδια γερνάει δημογραφικά και τεχνολογικά. Με ανάγκη να στηρίξει ένα νέο πολυμερές και πολυπολικό σχέδιο παγκόσμιων σχέσεων με ειρήνη και ανάπτυξη, το οποίο στην ταραγμένη μεταβατική περίοδο που διανύουμε, δεν είναι καθόλου σίγουρο ποια τελική μορφή θα πάρει.

Ενδεχομένως για να απαντήσει σε όσους επιστήμονες επιφυλάσσονται στη θρησκεία, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ είχε γράψει: «Μη συγχέουμε τα πράγματα. Η Επιστήμη ερευνά, η Θρησκεία ερμηνεύει». Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;

Θα το έθετα λίγο διαφορετικά. Η επιστήμη ερευνά και ερμηνεύει τη ζωή. Όμως ο άνθρωπος πεθαίνει και είναι το μόνο ον που έχει πλήρη συνείδηση αυτού του αναπόφευκτου τέλους. Αυτό γίνεται μια μόνιμη πηγή άγχους, που για να το αντιμετωπίσει, έχει επινοήσει πολλούς τρόπους. Μεταξύ αυτών και η θρησκεία. Είναι η παρηγοριά για να μην είναι απαρηγόρητος μπροστά στο γεγονός πως δεν είναι αιώνιος. Ταυτόχρονα όμως, η θρησκεία, η κάθε θρησκεία, ενδυναμώνει το πιστεύω του ανθρώπου ότι υπάρχει όραμα και προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον. Ορθή σκέψη χωρίς πιστεύω, δεν γίνεται . Εδώ συντελείται και η οργανική σχέση μιας ολοκληρωμένης θέασης της ζωής και της εξέλιξης. Όπως και οι παρεκκλίσεις της κάθε μιας από τις δύο, η θρησκοληψία και ο στεγνός επιστημονισμός φτωχαίνουν την ψυχή και τη σκέψη του ανθρώπου. Πάντως, εμείς είμαστε τυχεροί, γιατί πιστεύω ότι η μεγάλη αρχή του χριστιανισμού, η αγάπη για τον πλησίον, αποτελεί το θεμέλιο για τη συγκρότηση μιας κοινωνίας δικαιοσύνης, αλληλεγγύης και προόδου.

Ποια μορφή τέχνης αισθάνεστε να έχει υπάρξει η σημαντικότερη για εσάς;

Η λογοτεχνία και το θέατρο με τον κινηματογράφο με έχουν ταξιδέψει πολλές φορές σε κόσμους των ονείρων μου. Είναι τόσο εκπληκτικό το πως μπορούν οι σελίδες ενός βιβλίου να σε απογειώσουν από τη μιζέρια της βαρετής καθημερινότητας, ή να σε βυθίσουν σε απάτητα μονοπάτια των βαθύτερων ανθρώπινων σκέψεων και συναισθημάτων. Πολλές συγκλονιστικές στιγμές θεατρικών παραστάσεων σου ανοίγουν κλειδαμπαρωμένα παράθυρα άγνωστων κόσμων της ύπαρξης μας, ενώ ο κινηματογράφος μέσα από μια σκοτεινή αίθουσα, όπου είσαι μόνο εσύ και η οθόνη, σε ταξιδεύει ονειρικά σε προηγούμενους, ή επόμενους χρόνους, σε κοντινές ή μακρινές μεριές του πλανήτη, μια συνεχής περιπέτεια στο χωροχρόνο, με άγνωστους κάθε φορά συνταξιδιώτες.

Ποιο είναι το ισχυρότερο βίωμα που αισθάνεστε να σας έχει δημιουργηθεί κατά την διάρκεια των παιδικών σας χρόνων;

Η δουλειά μου τα καλοκαίρια στο σιδηρουργείο αρχικά του παππού μου και στη συνέχεια του πατέρα μου. Από ηλικία 8 έως 18 ετών, δεν υπήρχαν καλοκαιρινές διακοπές για μένα, γιατί έπρεπε να τους βοηθάω. Εκεί όμως έμαθα πως πυρώνοντας το σίδερο στο καμίνι, μπορείς μετά πάνω στο αμόνι, χτυπώντας το με το σφυρί, να του δώσεις το σχήμα που θέλεις. Μάθημα ζωής, ότι αν θέλεις κάτι στη ζωή, για να το πετύχεις, πρέπει να δουλέψεις σκληρά. Ακόμη και αν οι αρχικές συνθήκες μοιάζουν αδύνατο να λυγίσουν στη θέλησή σου, εσύ μπορείς με τη φωτιά του πάθους και της δουλειάς σου, να τις φέρεις στο σχήμα που θέλεις.

Πρώτη δημοσίευση της συνέντευξης στην εφημερίδα «ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ»