Η Κυριακή του Πάσχα, είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης, καθώς εκείνη την μέρα εορτάζεται η Ανάσταση του Χριστού, ενώ η ημέρα έχει συνδυαστεί με πλήθος εθίμων σε κάθε γωνιά της χώρας και το μοναδικό παραδοσιακό τραγούδι “Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά…”
Σύνταξη: ecozen.gr
Τι γιορτάζουμε ακριβώς την Κυριακή του Πάσχα
«Πάσχα» στα Εβραϊκά σημαίνει: διάβαση, πέρασμα. Είναι εβραϊκή γιορτή εις ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο, της θαυματουργού διαβάσεως της Ερυθράς Θάλασσας υπό τον Μωυσή και της σωτηρίας τους από τη δουλεία του Φαραώ. Για τους Χριστιανούς σημαίνει τη λύτρωση από την αμαρτία και το πέρασμα από τον θάνατο στη ζωή.
Ο Χριστός θυσιάστηκε την ημέρα του εβραϊκού Πάσχα, που εκείνο το έτος έτυχε Σάββατο και αναστήθηκε μετά το Σάββατο, «τη μιά των Σαββάτων», δηλαδή την πρώτη ημέρα της εβδομάδας, που γι’ αυτό το λόγο ονομάστηκε Κυριακή.
Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια…
Το παραδοσιακό τραγούδι “Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά” είναι απόλυτα συνδεδεμένο με το Πάσχα στην Ελλάδα, έχει τις ρίζες του στα Σάλωνα, δηλαδή την Άμφισσα Φωκίδας και χορεύεται ως Ρουμελιώτικος Τσάμικος. Από τις κορυφαίες στιγμές μετάδοσής του ήταν στην ταινία “Μαρία Πενταγιώτισσα” για τη ζωή της θρυλικής ηρωίδας από τους Πενταγιούς Φωκίδας, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1957 με πρωταγωνίστρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Στην ταινία αυτή το τραγούδι ερμηνεύει ο Δημήτρης Ζάχος ένας από τους σημαντικότερους ερμηνευτές του δημοτικού τραγουδιού, που πέθανε τον Μάρτιο του 2019 σε ηλικία 94 ετών. Ωστόσο η αρχική ταινία Μαρία Πενταγιώτισσα ήταν η πρώτη ελληνική κινηματογραφική υπερπαραγωγή, για τις ανάγκες της οποίας η τότε κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου διέθεσε 1.500 περίπου στρατιώτες, κατ΄ άλλους 2.500, καθώς και τρεις ίλες ιππικού!
Η Μαρία Πενταγιώτισσα γυρίστηκε το 1928 σε σενάριο και σκηνοθεσία του Αχιλλέα Μαδρά και πρωτοπροβλήθηκε τον Φεβρουάριο του 1929 στην Αθήνα και το Πάσχα της ίδιας χρονιάς (5 Μαΐου 1929), ακριβώς 95 χρόνια πριν(!) στη Θεσσαλονίκη. Έπαιζαν η Φρίντα Πουπελίνα (Νένα Μάη), ο Αιμίλιος Βεάκης και ο ίδιος ο Αχιλλέας Μαδράς. Αρχικά ήταν βωβή ταινία και ως τέτοια προβλήθηκε το φθινόπωρο του 1935 στην ελληνική ομογένεια των ΗΠΑ, κάνοντας πρεμιέρα στο Manhattan Opera House της Νέας Υόρκης στις 22 Σεπτεμβρίου 1935.
Τεμένη Αιγίου: Το κάψιμο του Ιούδα στην πλατεία του χωριού
Την Κυριακή του Πάσχα ή της Αγάπης, στην Τέμενη Αιγίου στην πλατεία του χωριού τελείται το έθιμο της καύσης του Ιούδα. Το έθιμο αναβιώνει από τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Τεμένης Αιγίου. Το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα στην πλατεία, μπροστά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, πραγματοποιείται θεατρικό δρώμενο που αναπαριστά τη δίκη του Ιούδα, του οποίου στο τέλος ρίχνουν το ομοίωμα στη φωτιά.
Πάσχα στην Αράχωβα: Η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου
Σημαντικό έθιμο στην Αράχωβα, είναι η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου. Ανήμερα του Πάσχα, ντόπιοι ντυμένοι με παραδοσιακές στολές, περιφέρουν την εικόνα του Άγιου, ενώ την επόμενη ημέρα πραγματοποιείται ο αγώνας των γερόντων. Άνδρες μεγάλης ηλικίας, ξεκινούν έναν αγώνα σε ανηφορικό δρόμο, από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, έως τον λόφο. Πίσω τους ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα που τους συνοδεύουν, ενώ ακολουθούν και άλλες δοκιμασίες και αγωνίσματα που ονομάζονται «κλέφτικα», όπως το σήκωμα της πέτρας.
Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα: Ο Σαϊτοπόλεμος
Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα της Κυριακής του Πάσχα, είναι ο Σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα. Συγκεκριμένα, ανήμερα του Πάσχα, στις 8:00 το βράδυ, οι «σαΐτολόγοι» μαζεύονται στο κέντρο της πόλης, στο βόρεο πάρκινγκ του Νέδοντα και στην πλατεία Όθωνος. Εκεί οι «σαϊτολόγοι» θα ρίξουν τις σαίτες τους, σε ενα φαντασμαγορικό και μοναδικό θέαμα, που καθηλώνει τους ντόπιους αλλά και τους πολλούς επισκέπτες που έρχονται από την Καλαμάτα για να περάσουν τις διακοπές του Πάσχα.
Ήπειρος: Ο «Νεκρός» Ζαφείρης»
Το έθιμο του «Νεκρού Ζαφείρη» αναβιώνει στην Ήπειρο, την Κυριακή του Πάσχα. Ο «Νεκρός Ζαφείρης» ουσιαστικά είναι ένα παιδικό παιχνίδι. Το ρόλο του «νεκρού» παίζει ένα μικρό παιδί, και τριγύρω τα υπόλοιπα, τον στολίζουν με διάφορα λουλούδια και φύλλα και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί λαμπάδες. Στο τέλος, τα παιδιά φωνάζουν δυνατά «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου» και το μικρό παιδί που ήταν στολισμένο με άνθη και φύλλα σηκώνεται και κυνηγά τα υπόλοιπα παιδιά, με σκοπό να πιάσει κάποιον, ώστε να κάνει τον «Ζαφείρη» την επόμενη χρονιά.
Πάσχα στην Κύθνο: Το έθιμο της «Κούνιας»
Στην Κύθνο, έχουν το έθιμο της «κούνιας». Σύμφωνα μ’ αυτό, την Κυριακή του Πάσχα στην κεντρική πλατεία του χωριού, στήνεται μια κούνια στην οποία κουνιούνται εναλλάξ αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Σύμφωνα με το έθιμο, όποιο αγόρι κουνήσει ένα κορίτσι και το αντίθετο, δεσμεύεται ενώπιων Θεού και ανθρώπων, για γάμο.
Κυριακή του Πάσχα: Πυροβολούν τον Ιούδα στη Λέσβο
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου και το «Χριστός Ανέστη», στην Παναγιούδα της Λέσβου, μαζεύονται αρκετοί άνθρωποι με τα όπλα τους και πυροβολούν έναν κορμό με το ομοίωμα του Ιούδα να κρέμεται πάνω του. Οι πυροβολισμοί καταστρέφουν ολοκληρωτικά τον κορμό ρίχνοντας στο έδαφος τον «ηττημένο Ιούδα».
Τυρός Κυνουρίας: Πυροτέχνημα στο Λιμάνι
Την Κυριακή του Πάσχα, στην ενορία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στο λιμάνι της Τυρού, λαμβάνει χώρα ένα από τα πιο εντυπωσιακά έθιμα της Λαμπρής. Συγκεκριμένα, οι Τσάκωνες πυρπολητές με τη συνοδεία βεγγαλικών και δυναμιτών, καίνε το ομοίωμα του Ιούδα, μέσα στη θάλασσα πάνω σε ειδική σχεδία. Το έθιμο αυτό κρατάει από την εποχή της Τουρκοκρατίας.
Παράλληλα την Λαμπρή, στην ενορία της Αγίας Μαρίνας στην πλατεία, οι ιερείς της Τυρού διαβάζουν το Ευαγγέλιο σε Τσακώνικη διάλεκτο και στη συνέχεια ακολουθεί γλέντι στην κεντρική πλατεία με σούβλες ντόπιο κρασί και λαϊκή ορχήστρα. Εκεί θα δείτε να χορεύεται και ο ιστορικό τσακώνικος χορό.
Ρέθυμνο: Το κάψιμο του «ορφανού»
Σε κάθε χωριό του Ρέθυμνο, πραγματοποιείται την Κυριακή του Πάσχα το έθιμο του «ορφανού». Στην ουσία το έθιμο αυτό είναι το κάψιμο του ομοιώματος του Ιούδα και στόχος της κάθε γειτονιάς, είναι κατά τη διάρκεια του καψίματος, οι φλόγες να φτάσουν όσο το δυνατόν ψηλότερα σε σχέση με τις άλλες. Για αυτό το έθιμο γίνεται συλλογή μεγάλων ποσοτήτων ξύλων, ώστε η φωτιά να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη.
Πάσχα στην Τρίπολη: Κληματόβεργες και αρνιά
Μετά το «Χριστός Ανέστη» και την βραδινή λειτουργία, ανάβουν σχεδόν αμέσως οι κληματόβεργες σε όλες τις ψησταριές στην Τρίπολη, ώστε να είναι όλα έτοιμα για το σούβλισμα του οβελία το πρωί της Κυριακής. Αρνιά, κοκορέτσια και παραδοσιακές πίτες, είναι τα χαρακτηριστικά φαγητά που απολαμβάνουν όσοι κάνουν Πάσχα στην Τρίπολη.
Πάσχα στη Ζάκυνθο: Βραστό κρέας στο Κυριακάτικο τραπέζι
Η αναστάσιμη ακολουθία στη Ζάκυνθο γίνεται τα ξημερώματα της Κυριακής, μερικές ώρες μετά το πέρας του Μεγάλου Σαββάτου και όχι αμέσως. Την Κυριακή του Πάσχα ο κόσμος συγκεντρώνεται στα σπίτια για να γιορτάσει την Ανάσταση του Θεανθρώπου, ενώ στο σπίτι υπάρχει βραστό κρέας (κατσίκι ή μοσχάρι) ώστε να ισορροπήσει το στομάχι από τη νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας, παράλληλα με τις παραδοσιακές πίτες.
Πάσχα στην Ηρακλειά: Τι είναι τα μελιτίνια
Στην Ηρακλειά την παραμονή του Πάσχα οι νοικοκυρές ετοιμάζουν μαγειρίτσα και μελιτίνια, γλυκίσματα που φτιάχνονται από φρέσκια ντόπια κατσικίσια μυζήθρα. Το απόγευμα προετοιμάζουν το παραδοσιακό γεμιστό κατσίκι με ρύζι και συκωταριά, με τα απαραίτητα καρυκεύματα, όπως αλάτι, ρίγανη και πιπέρι, το οποίο σιγοψήνεται στον ξυλόφουρνο μέχρι το τέλος της Αναστάσιμης Aκολουθίας. Την ημέρα του Πάσχα, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις αυλές των σπιτιών, ψήνουν αρνιά και διασκεδάζουν με παραδοσιακά τραγούδια και χορό και πιοτό, μέχρι το χάραμα.
Πάσχα στην Αστυπάλαια: Τα μεγάλα κίτρινα κουλούρια
Στη Αστυπάλαια την Κυριακή του Πάσχα, οι κάτοικοι τρώνε μεγάλα κίτρινα κουλούρια, που ετοιμάζονται σε τεράστιες λαμαρίνες. Τα κουλούρια όμως δεν έχουν γλυκιά γεύση, από τους κρόκους αυγού, αλλά έχουν πικάντικη γεύση που οφείλεται στη ζαφόρα, ενώ πανάκριβο μυρωδικό από στήμονες του κρόκου, που τους μαζεύουν από τα τέλη του Φθινοπώρου στο νησί. Αυτό όμως που κάνει τα κουλούρια να διαφέρουν είναι η ζύμη που περιέχει φρέσκια, ολόπαχη μυζήθρα, που οι ντόπιοι προμηθεύονται από τις στάνες, σχεδόν πριν προλάβει να κρυώσει.
Κυριακή του Πάσχα στη Ρόδο
Την Κυριακή του Πάσχα στη Ρόδο, το τραπέζι της Λαμπρής περιέχει τον «Λαμπριατή» μαζί με παραδοσιακές πίτες του νησιού και το τοπικό κρασί. Ο «Λαμπριατής» είναι ένα αρνί ή κατσίκι που έχει ψηθεί για πολλές ώρες στο φούρνο και είναι γεμισμένο με ρύζι, σκόρδο, σταφίδες, κουκουνάρι, κρεμμύδια, ντομάτες, εντόσθια και τα κατάλληλα καρυκεύματα, όπως ρίγανη, αλάτι και πιπέρι. Στα χωριά της Ρόδου το γεμιστό αρνί ή κατσίκι ονομάζεται και «καππαμάς».
Κυριακή του Πάσχα στα Κουφονήσια
Ανήμερα του Πάσχα, στα όμορφα και ιδιαίτερα Κουφονήσια, οι κάτοικοι γεύονται κατσίκι γεμιστό με ρύζι και καρυκεύματα στο φούρνο, το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας της Λαμπρής και δεν ψήνουν αρνιά όπως γίνεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας.
Το κυριακάτιko τραπέζι στην Κάλυμνο: Το «μουούρι»
Την Κυριακή του Πάσχα, οι κάτοικοι της Καλύμνου τρώνε το λεγόμενο «μουούρι».
Το «μουούρι» είναι γεμιστό αρνί ή κατσίκι, που η κάθε οικογένεια διατηρεί στο χωράφι ή την αυλή της, το οποίο τοποθετείται μέσα σε μεγάλο πήλινο σκεύος πάνω σε κληματόβεργες. Το «μουούρι» αφού σφραγιστεί μέσα στην πήλινη γάστρα, με χυλό, αλεύρι και νερό, αλάτι και πιπέρι, σιγοψήνεται σε παραδοσιακό φούρνο με πέτρα και ξύλα από το Μεγάλο Σάββατο, ώστε να είναι έτοιμο για το τραπέζι της Λαμπρής.
Γλέντι με γκάιντες στο Πεντάλοφο
Ο Δήμος Ορεστιάδας στο πλαίσιο των δράσεών του διοργανώνει παραδοσιακό γλέντι με γκάιντες την Κυριακή του Πάσχα 5 Μαΐου 2024 στις 7:00 το απόγευμα στην πλατεία Πενταλόφου.
Πρόκειται για μια πασχαλινή εκδήλωση που αποτελεί θεσμό ετών για τον τόπο και βασίζεται στην ανάδειξη του πατροπαράδοτου μουσικού μας οργάνου, την γκάιντα.
Η εκδήλωση γίνεται σε συνεργασία με τον Μορφωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο Πενταλόφου.
με Αριθμό Μητρώου 12691
