Κ.Δούκας: Ἡ φωτιά φέρνει…κρύο

*Του: Κώστα Δούκα

Κλιματικές ἀλλαγές ὑπῆρξαν στόν πλανήτη. Τό κρύο καί οἱ πάγοι διαδέχονταν τό ἓνα τό ἂλλο μέ διαφορά δεκάδων ἢ καί ἑκατοντάδων χιλιάδων ἐτῶν, ὃταν ὁ ἂνθρωπος δέν εἶχε άκόμη ἐμφανισθεῖ στήν Γῆ. Στήν σημερινή συγκυρία τό ἀνθρώπινο γένος βιώνει μία ἀκόμη κλιματικἠ ἀλλαγή, πού ὀφείλεται κυρίως σέ γεωλογικά καί ἀστρονομικά αἲτια. Ἡ ἐπιστήμη ἒχει ἐξηγήσει μέ κάθε λεπτομέρεια ποῦ ὀφείλεται αὐτή ἡ κλιματική ἀλλαγή, πού ἒχει πάρει τήν κωδική ὀνομασία ὑπερθέρμανση τοῦ πλανήτη καί προωθοῦνται λύσεις γιά τήν…ἀποθέρμανσή του!

Μόνο πού δέν λαμβάνονται ὑπ᾽ὂψιν οἱ θέσεις ὃλων τῶν ἐπιστημόνων, καί κυρίως ἐκείνων  πού ὑποστηρίζουν μέ ἀδιάσειστα στοιχεῖα, ὃτι ἡ κλιματική ἀλλαγή τοῦ 21^ου αἰῶνα δέν ὀφείλεται στό διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος.

Ἢδη ἀπό τήν ΝΑΣΑ καί ἀπό πολλά ἀστεροσκοπεῖα τοῦ κόσμου ὑποστηρίζεται ὃτι ἡ Γῆ ὂχι μόνο δέν ὑπερθερμαίνεται, ἀλλά ἀντιθέτως ὀδηγεῖται μέσα στόν αἰῶνα μας σέ ψύξη διαρκείας 35 ἓως 47 ἐτῶν. Τό ἂρθρο πού ἀκολουθεῖ δίνει ἐπαρκεῖς ἐξηγήσεις γύρω ἀπό τό πολυσυζητημένο κλιματικό ζήτημα.

Ἡ φωτιά φέρνει…κρύο!

Μερικοί πλανῆτες τοῦ ἡλιακοῦ μας συστήματος, ἢ γιά τήν ἀκρίβεια μερικοί δορυφόροι μεγάλων πλανητῶν, ὃπως τοῦ Δία καί τοῦ Κρόνου, παρουσιάζουν ἡφαιστειακή δραστηριότητα. Αὐτό τό φαινόμενο συγκινεῖ ἰδιαίτερα τούς ἀστροφυσικούς ἐπειδή ἡ ἡφαιστειακή δραστηριότητα σέ ἓνα γαιώδη πλανήτη συνδέεται μέ τήν ὓπαρξη ζωῆς. Ἡ Γῆ ἀπό τήν δημιουργία της πρίν ἀπό 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, παρουσιάζει ἒντονη ἡφαιστειακή δραστηριότητα, πού συνεχίζεται μέ τήν ἲδια βιαιότητα μέχρι τῶν ἡμερῶν μας. Σήμερα οἱ ἐπιστήμονες εἶναι πεπεισμένοι ὃτι ἡ ἡφαιστειακή δραστηριότητα διεμόρφωσε κατά καιρούς τήν ἐπιφάνεια τῆς Γῆς καί δημιούργησε τίς προϋποθέσεις γιά τήν ἐμφάνιση τῆς ζωῆς στόν πλανήτη, καθώς ἡ δράση αὐτή, πέραν τῶν ἂλλων σοβαρῶν ἐπιδράσεων ἐπί τοῦ φλιοῦ τῆς Γῆς, συμβάλλει οὐσιαστικά στήν διαμόρφωση τῶν κλιματολογικῶν συνθηκῶν.

Νεώτερες ἐπιστημονικές ἒρευνες κατέδειξαν ὃτι ἡ ἒξαρση τῆς ἡφαιστειακῆς δραστηριότητος εὐθύνεται γιά τήν ἐμφάνιση τῶν παγετώνων σέ διάφορες ἐποχές τῆς γεωλογικῆς ἱστορίας. Ἠφαιστειακές ἐκρήξεις πλανητικῶν διαστάσεων, ὃπως π.χ. ἐκείνη πού συνέβη τό 1550 π.Χ. στήν Θήρα καί κατέστρεψε τόν Μινωϊκό πολιτισμό, δημιουργοῦν στήν ἀτμόσφαιρα ἰδιάζουσες συνθῆκες, πού μειώνουν τήν  ἡλιακή ἀκτινοβολία καί ὁδηγοῦν σέ χειμῶνες διαρκείας, πού καταλήγουν σέ ἐποχές παγετώνων διαρκείας 100.000 ἐτῶν καί πλέον. Οἱ πληροφορίες πού ἀκολουθοῦν εἶναι ἐξαιρετικά ἐνδιαφέρουσες σχετικά μέ τήν ἐξέλιξη τοῦ φαινομένου, πού προκάλεσε τήν τελευταία περίοδο τῶν παγετώνων στήν Γῆ, τήν λεγομένη Βούρμιο, ἡ ὁποία ἒληξε πρίν ἀπό 20.000-10.000 χρόνια, κι ἐμεῖς σήμερα ζοῦμε σέ μία μεσοπαγετώδη περίοδο.

Ἡ περιοχή τοῦ νοτίου Αἰγαίου εἶναι τό μοναδικό φυτώριο ἡφαιστείων στόν πλανήτη, καθώς ἡ ὑποθαλάσσια ἡφαιστειακή δραστηριότητα, πού εἶναι συνεχής, συνδέεται μέ τήν σύγκρουση τῶν πλακῶν τῆς Ἀφρικῆς καί τῆς Εὐρασίας. Οἱ εἰδικοί δέν ἀποκλείουν μία νέα μεγάλη ἒκρηξη στό Αἰγαῖο ἢ σέ ἂλλο σημεῖο τοῦ πλανήτη, πού θἀ μποροῦσε νά φέρει τά πάνω-κάτω στό φαινόμενο τῆς ζωῆς, ἐπαναφέροντας ἓνα πυρηνικό χειμῶνα διαρκείας καί δημιουργῶντας  νέους μανδύες  πάγου, ὃπως συνέβη πρίν 70.000 χρόνια μέ τήν ἒκρηξη ἑνός ἡφαιστείου στήν Σουμάτρα. Ὣστε δέν θά ἦταν ὑπερβολή νά ὑποστηριχθεῖ ὃτι ἡ φωτιά φέρνει κρύο.

ΛΙΓΟ ΕΛΛΕΙΨΕ ΝΑ ΕΚΛΕΙΨΕΙ Η ΖΩΗ 

Ὁ χειμῶνας διαρκείας ἓξι ἐτῶν ὑπῆρξε μόνο τό πρελούδιο. Γιά τίς ἑπόμενες χιλιάδες χρόνια οἱ πάγοι κυριάρχησαν στήν Γῆ καί, ὃπου ὁ πάγος δέν ἒφθασε, τό κρύο καί ἡ ὑγρασία ἦσαν ἀνυπόφορα. Κάτι συνέβη στόν πλανήτη μας πρίν ἀπό 70.000 χρόνια πού σηματοδότησε τήν ἒναρξη τῆς τελευταίας περιόδου τῶν πάγων, ἡ ὁποία ἐπέμεινε μέχρι καί πρίν 10.000 χρόνια, μέ ἐνδιάμεσες μεσοπαγετώδεις θερμές καί ψυχρές περιόδους.

Τά πρῶτα 1000 χρόνια ἀπό τήν ἒναρξη τῆς τελευταίας παγετώδους ἐποχῆς ὑπῆρξαν σκληρότατα, ἰδίως γιά τόν HOMO SAPIENS (τόν  Σοφό  Ἂνθρωπο), ὁ ὁποῖος κυκλοφοροῦσε στήν νότια Εὐρώπη καί κυρίως στήν Μεσόγειο. Καί ξαφνικά ὁ κόσμος ἒγινε περισσότερο ἐχθρικός. Μόνο τό ὑγρό ὑπέδαφος τοῦ ἰσημερινοῦ τῆς Ἀφρικῆς καί τῆς Ἀσίας ἐπέτρεψε σέ μερικές  κοινότητες νά ἐπιβιώσουν. Σέ ὁλόκληρο τόν πλανήτη ὁ HOMO SAPIENS ἀποδεκατίστηκε. Ἐπέζησαν μόνο 10.000 ψυχές, ἲσως καί λιγώτερες. Σύμφωνα μέ τίς περισσότερο ἀποδεκτές θεωρίες, ἡ ἒλευση τῆς ἐποχῆς τῶν πάγων ἀποδίδεται στήν λιγώτερη ἡλιακή ἀκτινοβολία, ὀφειλομένη στήν μεταβλητότητα τῆς γήϊνης τροχιᾶς, τήν περιστροφή τοῦ ἂξονος καί τήν μείωση δραστηριότητος ἐνδεχομένως τοῦ μαγνητικοῦ πεδίου τοῦ Ἡλίου.

Ἡ ἀνελέητη ἀκρίβεια τῶν φυσικῶν πλανητικῶν ρυθμῶν κατέστησαν ἀναπόφευκτη τήν ἐπιστροφή τῶν πάγων, πού εἰσέβαλε στήν Γῆ πολλές φορές στό παρελθόν καί συγκεκριμένα:

• Πρίν 70.000 χρόνια καί διήρκεσε 100.000 χρόνια (Μινδέλιος ἐποχή).
• Πρίν 325.000 χρόνια καί διήρκεσε 100.000 χρόνια (Ρίσσιος ἐποχή).
• Πρίν 100.000 χρόνια καί διήρκεσε 80.000 χρόνια (Βούρμιος ἐποχή).

Ἡ ἐπιστήμη δέν κατόρθωσε ἀκόμη νά δώσει πλήρη ἐξήγηση τοῦ φαινομένου τούτου. Δηλαδή τῆς πτώσεως κατά περιόδους τῆς θερμοκρασίας τῆς Γῆς καί τῆς ἐξαπλώσεως τῶν παγετώνων. Ὡστόσο νεώτερες θεωρίες ἀποδίδουν τήν πτώση τῆς θερμοκρασίας τῆς Γῆς, ἐκτός τῶν ἀστρικῶν λόγων, καί σέ ἐκρήξεις ἡφαιστείων κοσμικῶν διαστάσεων, ὃπως τοῦ ἡφαιστείου τῆς Θήρα πού προαναφέραμε.

Οἱ τελευταῖοι παγετῶνες ἒφεραν τήν ζωή τοῦ HOMO SAPIENS στό χεῖλος τῆς καταστροφῆς, γιατί προκλήθηκαν ἀπό μία μεγάλη ἡφαιστειακή ἒκρηξη: Τήν καταστροφή τῆς περιοχῆς Τόμπα.

ΕΚΡΗΞΗ ΚΟΣΜΙΚΩΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ

Αὐτό πού εἶναι σήμερα ἡ λίμνη Τόμπα στήν νῆσο τῆς Σουμάτρας, ἦταν κάποτε ἡφαίστειο. Καί ἀκριβῶς πρίν ἀπό 70.000 ἐξερράγη μέ μία ἀπό τίς πιό βίαιες ἐκρήξεις στήν ἱστορία τῆς Γῆς. Ἀπελευθερώθηκε περίπου ἓνας γιγατόννος ἐνέργειας, πού σημαίνει ἐνέργεια πέντε φορές μεγαλύτερος ἀπό τήν ἒκρηξη τοῦ ἡφαιστείου Κρακατόα πού συνέβη τό 1803. Ἡ ἒκλυση τῆς ἐνέργειας αὐτῆς ἰσοδυναμεῖ μέ 65.000  ἀτομικές βόμβες τοῦ τύπου πού κατέστρεψε τήν Χιροσίμα. Ἓνα ἡφαιστειακό στρῶμα τέφρας κάλυψε τήν Κεϋλάνη καί τήν Ἰνδική χερσόνησο, πάχους δύο μέτρων. Λόγω τῆς θέσεως τοῦ ἡφαιστείου ἐπί τοῦ ἰσημερινοῦ, ἡ τέφρα εὒκολα διασκορπίστηκε καί στά δύο ἡμισφαίρια. Σέ πολύ σύντομο χρόνο ἡ μέση θερμοκρασία τοῦ πλανήτη ἒπεσε κατά 5 βαθμούς Κελσίου.

Σύμφωνα μέ τόν καθηγητή Γεωφυσικῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Ἰλλινόϊς Στάνλεϋ  Ἂμπροζ, ἡ ἒκρηξη Τόμπα πυροδότησε τήν τελευταία ἐποχή τῶν παγετώνων. Ἡ ἀπότομη πτώση τῆς θερμοκρασίας ἐπιβεβαιώθηκε ἀπό παγοπυρῆνες πού ἐξορύχθηκαν στήν Γροιλανδία, πού ἀποτελεῖ ἀλάνθαστο ἡμερολόγιο τῶν κλιματικῶν ἀλλαγῶν στήν ἱστορία τοῦ πλανήτη.

Ὡστόσο τά ἀνάλογα εὑρήματα στήν Ἀνταρκτική δέν ἐπιβεβαίωσαν τά συμπεράσματα τῆς θεωρίας τοῦ Ἂμπροζ. Πάντως παραμένει τό γεγονός τῆς ἐκρήξεως τῆς Τόμπα. Ὑπολογίστηκε ἐπίσης ὃτι ἡ ἡφαιστειακή αὐτή ἒκρηξη ἦταν 8 βαθμοί τοῦ Πίνακα ῾Ηφαιστειακῆς Ἐκρηκτικότητας.

ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΟΙ ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ

 Έπί πλέον γενετικές ἀποδείξεις ὑποστηρίζουν ὃτι ὁ σημερινός πληθυσμός τῆς ἀνθρωπότητας, παρά τήν μεγάλη ποικιλία του, κατάγεται ἀπό ἓνα μοναδικό πρόγονο τοῦ SAPIENS, πού ἒζησε πρίν ἀπό 60.000 ἓως 70.000 χρόνια.

Οἱ ἀφροκεντριστές ὑποστηρίζουν ὃτι ὁ ἂνθρωπος αὐτός ἒφυγε ἀπό τήν Ἀφρική καί πραγματοποίησε μία δεύτερη μετανάστευση στήν Εὐρασία. Βεβαίως αὐτές οἱ θεωρίες τῆς μεταναστεύσεως τῶν παλαιολιθικῶν πληθυσμῶν προσκρούουν στήν κοινή λογική. Διότι δέν εἶναι δυνατόν οἱ μικρές (τότε) ἀνθρώπινες ποσότητες, οἱ ὁποῖες μποροῦσαν ἂνετα νά διατραφοῦν στήν Ἀφρική ἀπό τήν πανίδα καί τήν χλωρίδα τῆς ἀχανοῦς ἡπείρου, ἀπεφάσισαν νά ἀναλάβουν ταξίδια βάδην χιλιάδων χιλιομέτρων καί νά διασχίσουν θάλασσες μέ πλωτά μέσα, ἲχνη τῶν ὁποίων οὐδέποτε ἒχουν βρεθεῖ, κατευθυνόμενες πρός ἀδήλους τόπους κάτω ἀπό ἂδηλες συνθῆκες ἐπιβίωσης. Κι αὐτό ἐπειδή ἒχει ἐπιβληθεῖ…δημοσκοπικά ἡ ἀντίληψη, ὃτι ὁ ἂνθρωπος πρωτοεμφανίστηκε στήν Ἀφρική καί ἀπό ἐκεῖ…μετανάστευσε σέ ὃλο τόν κόσμο.

Οἱ ἐπιστήμονες πού μελετοῦν τούς παγετῶνες ὑποστηρίζουν ὃτι ἡ ἒκρηξη Τόμπα ἀσφαλῶς ἒπαιξε ρόλο στήν δημιουργία στρώματος πάγου πού κάλυψε τήν Γῆ ἐπί 60.000 χρόνια στήν ἀρχή τῆς ἀνθρωπότητος. Σήμερα οἱ ἐπιστήμονες μποροῦν μέ ἀκρίβεια νά μετρήσουν τά ἀποτελέσματα μεγάλων ἡφαιστειακῶν ἐκρήξεων στό κλῖμα τῆς Γῆς. Μάλιστα δημιούργησαν ἓνα νέο κόσμο, πού ἀκούει στόν συμβολικό ὃρο VOG. Αὐτό σημαίνει VOLKANO SMOG (ἡφαιστειακός καπνός) καί ἐννοεῖ τό σταχτόχρουν ὀξείδιο καπνοῦ, πού δημιουργεῖται ἀπό τά ἀέρια κατά τήν ἡφαιστειακή ἒκρηξη. Τό VOG ἀποτελεῖται κυρίως ἀπό διοξείδιο τοῦ θείου καί διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος, πού συνδυάζεται μέ τό ὀξυγόνο τῆς ἀτμόσφαιρας, τούς ἀτμούς καί τήν σκόνη καί σχημαστίζει ἓνα μεῖγμα ὑγρῶν καί στερεῶν μορίων, πού ἀποτελοῦνται κυρίως ἀπό θειοῦχο ὀξείδιο. Τό VOG μπορεῖ νά παραμείνει αἰωρούμενο στήν ἀτμόσφαιρα, προκαλῶντας δύο ἀποτελέσματα: Ἡ τροπόσφαιρα, πού εἶναι τό χαμηλότερο στρῶμα τῆς ἀτμὀσφαιρας, θερμαίνεται καί ἡ στρατόσφαιρα, δηλαδή τό ἀνώτερο στρῶμα τῆς ἀτμόσφαιρας, ψύχεται. Τά ἀποτελέσματα σέ διαφορετικές περιοχές τοῦ πλανήτη, μποροῦν νά ποικίλουν διαφορετικά, σύμφωνα μέ τήν ἒνταση τῆς ἐκρήξεως καί τήν γεωγραφική θέση τοῦ ἡφαιστείου. Πάντως σέ κάθε περίπτωση δημιουργοῦν καθοριστικές κλιματικές ἀναταράξεις.

Τό 1783  γιά παράδειγμα τό ἰσλανδικό ἡφαίστειο Λάκι ξύπνησε ἀπό ἓνα ἐλαφρύ ὓπνο του πού διήρκεσε 850 χρόνια (γεωλογικῶς ἡ διάρκεια τῆς ἡφαιστειακῆς ὑπνώσεως εἶναι πολύ μικρή) καί ἂρχισε μία διαχυτική ἒκρηξη (τοῦ ἰδίου τύπου μέ τῆς Ἒτνας) πού διήρκεσε ὀκτώ μῆνες. Κατά τήν περίοδο αὐτή τό ὑλικό πού ἐκτοξεύθηκε στήν ἀτμόσφαιρα περιελάμβανε 120 ἑκατομμύρια τόννους διοξειδίου τοῦ ἂνθρακος καί 8 ἑκατομμύρια τόννους φλουορίνη. Στήν Ἰσλανδία οἱ συνέπειες ὑπῆρξαν καταστροφικές: Τό 75% τῶν οἰκοσίτων ζώων σκοτώθηκαν ἀπό τό φλουοράϊντ διά δηλητηριάσεως, καί 9.000 τόννοι (τό 25% τοῦ πληθυσμοῦ) πέθαναν ἀπό τήν πείνα κατά τά ἑπόμενα δύο χρόνια. ῾Η τέφρα τοῦ VOG ἐπεξετάθη σέ 15 χιλιόμετρα καί σκορπίστηκε πάνω ἀπό τό βόρειο ἡμισφαίριο. Τά ἀποτελέσματα ἒγιναν αἰσθητά σέ πολύ μεγάλη ἀπόσταση.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ 

Τό καλοκαίρι τοῦ 1783 ἦταν πολύ καυστικό ὁπουδήποτε. Στήν Βρεταννία ἡ τέφρα κατέβηκε χαμηλά γιά ὃλη τήν ἐποχή καί ὁ ἣλιος ἒγινε «αἱματοβαμένος». Ὁ Βενιαμίν Φραγκλίνος, ὁ ὁποῖος βρισκόταν στό Παρίσι σέ διπλωματική ἀποστολή, ἒγραψε τήν πρώτη ἐπιστημονική διατριβή του ἐπί τοῦ φαινομένου, ὑποστηρίζοντας ὃτι οἱ κλιματικές ἀλλαγές ὀφείλονται σέ ἀέρια καί τέφρα πού ἐκτοξεύεται στήν ἀτμόσφαιρα ἀπό τά ἡφαίστεια «ὁπουδήποτε κι ἂν βρίσκονται αὐτά». Ὁ κλιματολόγος Λούκι Ὀμάν τοῦ πανεπιστημίου Rutgers τοῦ Νιού Τζέρσεϊ, ἀνεκάλυψε τό 2006 ὃτι ἡ Αἲγυπτος ἀντιμετώπισε πού χειρότερα ἀποτελέσματα. Ἡ ξηρασία πού δημιουργήθηκε ἀπό τό ἡφαιστειακό νέφος, ἀνέκοψε τήν ἱερότατη πλημμύρα τοῦ Νείλου γιά δύο χρόνια, δημιουργῶντας ἒτσι λιμό, πρᾶγμα πού μείωσε τόν πληθυσμό κατά μῆκος τῆς συνήθως γόνιμης κοιλάδας κατά τό ἓνα ἓκτο.

Ὁ χειμῶνας 1783-1784 ἢταν πολύ ψυχρός καί στά δύο ἡμισφαἰρια. Ὁ Μισσισιπής πάγωσε στήν Νέα Ὀρλεάνη καί κομμάτια πάγου ἐμφανίστηκαν στήν θάλασσα τοῦ Κόλπου τοῦ Μεξικοῦ, ὃπου ἡ Ἐνριέττα Μέρτζ τοποθετεῖ τήν χώρα τῶν Φαιάκων, λόγω τῆς θερμότητος τοῦ κλίματος πού σκουραίνει τό δέρμα τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ Φαίαξ σημαίνει σκουρόχρωμος ἂνθρωπος.

Συνολικά, ἡ ἒκρηξη τοῦ ἡφαιστείου Λάκι μείωσε τόν μέσο ὃρο θερμοκρασίας στό βόρειο ἡμισφαίριο κατά ἓνα βαθμό Κελσίου. Ἡ ἒκρηξη τοῦ ἡφαιστείου Ταμπόρα τῆς Ἰνδονησίας τό 1815 εἶχε σάν ἀποτέλεσμα νά μήν ὑπάρξει καλοκαίρι ἓνα χρόνο στήν Εὐρώπη καί τίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες. Ἡ θερμοκρασία μειώθηκε κατἀ μέσο ὃρο ἀπό 0,4 ἓως 0,7 βαθμό Κελσίου καί εἶχε αὐτό σάν συνέπεια τήν πρόκληση λιμοῦ, πού μείωσε τήν εὐρωπαϊκή οἰκονομία. Ἡ ζημιά ἦταν ἣπια, ἀλλά ἒγινε αἰσθητή ἐξ αἰτἰας μιᾶς ἀσυνήθιστης χρώσης τοῦ οὐρανοῦ σέ ὃλη τήν Εὐρώπη. Οἱ «πύρινες δύσεις» συνεχίστηκαν γιά πολλές ἐποχές, ὃσο δηλαδή διήρκεσε ἡ παραμονή στήν ἀτμόσφαιρα τῶν 200 ἑκατομμυρίων τόννων ὀξειδίου τοῦ θείου πού ἐξετόξευσε τό ἡφαίστειο στήν ἀτμόσφαιρα.

ΓΙΑΤΙ Ο ΤΕΡΝΕΡ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕ ΠΥΡΙΝΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ

 Ἐκείνη τήν ἐποχή βέβαια δέν ὑπήρχαν κάμερες, ἀλλά μερικοί ζωγράφοι ἀντελήφθησαν τά ἀποτελέσματα. Στά τέλη τοῦ 2007 ὁ καθηγητής Χρῆστος Ζερεφός τοῦ ᾽Αστεροσκοπείου Ἀθηνῶν ἀνεκάλυψε ὃτι οἱ τροπικές δύσεις τοῦ Λονδίνου καθώς καί οἱ ἀνατολές τοῦ ἡλίου ζωγραφίστηκαν ἀπό τόν Τέρνερ στά μέσα τοῦ 19^ου αἰῶνα, καθώς οἱ εἰκαστικές ἀπεικονίσεις μεγάλης ἀφαιρετικότητας καί ἐντόνου έμπρεσιονιστικοῦ χρωματισμοῦ τῆς ἀτμόσφαιρας δέν ἀποτελοῦσαν τεχνοτροπία τοῦ διασήμου ζωγράφου, ἀλλά ἡ παρουσία στόν οὐρανό ἑνός δυνατοῦ πορτοκαλί καί κόκκινου ἣλιου πάνω ἀπό τόν βρεταννικό οὐρανό κατά τά χρόνια ἐκεῖνα.

Ἐξετάζοντας τίς σχέσεις μεταξύ τοῦ κόκκινου καί τοῦ γκρίζου στήν ζωγραφική τοῦ Τέρνερ, ὁ καθηγητής Ζερεφός ἀπέδειξε ὃτι ἡ ίσχυρή ἐπικράτηση τοῦ κόκκινου στούς πίνακες ἀμέσως μετά τά ἒτη 1815, 1831 καί 1835 συμπίπτουν μέ τίς ἐκρήξεις τοῦ ἡφαιστείου Ταμπόρα, τοῦ ἡφαιστείου Μπαμπουγιάν τῶν Φιλιππίνων καί τοῦ ἡφαιστείου Κοσιγκουΐνα τῆς Νικαράγουα.

Στίς πιό πρόσφατες ἐποχές, δηλαδή στόν αἰῶνα τοῦ φαινομένου τοῦ θερμοκηπίου, τά κλιματικά ἀποτελέσματα τῶν μεγάλων ἡφαιστειακῶν ἐκρήξεων, συνδυαζόμενα μέ τίς ἐκπομπές ἀερίων, προκαλοῦν ἢδη κλιματικές ἀλλαγές τέτοιες, ὣστε νά μή διακρίνεται εὒκολα πότε τελειώνει τό  ἓνα φαινόμενο καί πότε ἀρχίζει τό ἂλλο. Ὡστόσο σἠμερα, μαθηματικά μοντέλα μποροῦν νά ἀναπαραστήσουν ἀτμοσφαιρικούς ὑπολογισμούς γιά μία δεδομένη περίοδο χρόνου μέ τήν παρουσία ἢ τήν ἀπουσία VOG ἀπό τίς ἡφαιστειακές ἐκρήξεις. Εἶναι ἡ περίπτωση τῶν 17 ἑκατομμυρίων τόννων διοξειδίου τοῦ θείου πού ἐκτοξεύθηκε στήν ἀτμόσφαιρα κατά τήν ἒκρηξη τοῦ Πινατοῦμπο στίς Φιλιππίνες τό 1991. Ἐπιστήμονες τοῦ Ἰνστιτούτου Μάξ Πλάνκ στήν Γερμανία καί τῆς ΝΑΣΑ άναπαρήγαγαν τίς ἀτμοσφαιρικές τάσεις κατά τό ἒτος ἐκεῖνο, ἐξαλείφοντας τήν συμβολή τῶν ἡφαιστειακῶν ἀερίων.

Οἱ ὑπολογισμοί τους ἀνεκάλυψαν ὃτι τό Πινατοῦμπο μείωσε τήν ἀκτινοβολία τοῦ Ἡλιου πάνω στόν πλανήτη κατά 5% καί τήν συνολικη θερμοκρασία κατά 0,5-0,7 βαθμό Κελσίου. Τά ἐρευνητικά ἀποτελέσματα ὁδήγησαν πολλούς εἰδικούς νά συμπεράνουν ὃτι στήν περίπτωση αὐτή τοῦ Πινατοῦμπο ἐπιβραδύνθηκε σημαντικά τό ἀποτέλεσμα τοῦ θερμοκηπίου καί γι᾽αὐτό τοῦ ὀφείλουμε τήν εὐγνωμοσύνη μας.

Ἂλλοι ἐρευνητές, οἱ ὁποῖοι ὑποστηρίζουν τήν ίδέα ὃτι ὑπάρχει σχέση μεταξύ τῆς θερμοκρασίας τοῦ πλανήτη καί τῆς ἀνθρώπινης δραστηριότητας, θεωροῦν ὃτι οἱ ὁδοί τῆς ἀτμοσφαιρικῆς κυκλοφορίας εἶναι τόσο σύνθετες, ὣστε δέν μποροῦμε νά καθορίσουμε τήν πιθανότητα ὃτι τό στρῶμα τοῦ ἀερίου διασκορπίσθηκε σέ ὁλόκληρο τόν πλανήτη ἀπό μία ἡφαιστειακή ἒκρηξη πού μπλόκαρε τήν ἡλιακή ἀκτινοβολία, ἡ ὁποία ἀντανακλᾶται στήν ἐπφάνεια τῆς Γῆς. Αὐτό θά μποροῦσε νά ἦταν μία ἀπό τίς αἰτίες πού ὀφείλονται σέ καθαρῶς φυσικά αἲτια, γιά τήν ἀναμφισβήτητη θερμοκρασία πού σημειώνεται στόν πλανήτη ἐδῶ καί δεκαετίες. Τό ἐρώτημα θά μποροῦσε νά ἐπιβεβαιωθεῖ ἢ νά καταρριφθεῖ ἐπιστημονικά ἂν συνέβαινε μία νέα καταστροφική ἡφαιστειακή ἒκρηξη. Ἀλλά αὐτό θά ἦταν ἓνα πείραμα πού κανείς δέν θά ἢθελε νά παρατηρήσει.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ                              

 Ἀπό τά προαναφερθέντα καταλήγουμε στά ἑξῆς συμπεράσματα:

1. Οἱ ἐκπομπές διοξειδίου τοῦ ἂνθρακος ὀφείλονται ἀνέκαθεν καί κατά κύριο λόγο στίς ἐκρήξεις τῶν ἡφαιστείων.
2. Τό διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος, ἐνῶ μετέχει στήν δημιουργία τοῦ  φαινομένου τοῦ θερμοκηπίου, δέν εὐθύνεται στήν λεγομένη ὑπερθέρμανση τοῦ πλανήτη, ἀφοῦ εἶναι διαπιστωμένο ἐπιστημονικά ὃτι σέ παλαιότερες ἐποχές πρίν ἀπό 30.000 καί 40.000 χρόνια στόν πλανήτη ἐπικρατοῦσαν πολύ θερμότερες ἐποχές, καθώς βρέθηκαν ἀπολιθώματα φοινίκων στήν Σπιτσβέργη. Καί τότε δέν ὑπῆρχε ἀνθρώπινη δραστηριότητα.
3. Ὁ καθηγητής Ἀντ. Φώσκολος ὑποστηρίζει ἐμφατικά ὃτι σύμφωνα μέ διαπιστώσεις τῆς ΝΑΣΑ καί πολλῶν ἀστεροσκοπείων, παρατηρεῖται μερική ἀδρανοποίηση τοῦ μαγνητικοῦ πεδίου τοῦ Ἡλίου, γεγονός πού προκαλεῖ μείωση στήν θερμοκρασία τῆς Γῆς, καθώς καί ὃτι ὁ πλανήτης εἰσέρχεται βραχυπρόθεσμα σέ περίοδο σταδιακῆς ψύξης διαρκείας 30 μέ 40  χρόνια.
4. Ἒχουμε τήν τύχη κατά τήν παροῦσα φάση τῆς ἀνθρωπότητος νά ζοῦμε σέ μία μεσοπαγετώδη περίοδο μέ φυσιολογικές θερμοκρασίες. Ἀς ἀναλογισθοῦμε τί μπορεῖ νά συμβεῖ στό ἀνθρώπινο γένος ἂν ἐπαληθευθοῦν οἱ προειδοποιήσεις τῶν ἐπιστημόνων περί ἐπικειμένης ψυχρῆς ἀλλαγῆς τοῦ κλίματος. Καί ἀς σκεπτόμαστε πάντα ὃτι οὓτως ἢ ἂλλως ὁ μανδύας τῶν πάγων θά καλύψει καί πάλι τήν Γῆ σέ 20.000 χρόνια, ὃπως συνέβη πολλές φορές στό παρελθόν, μέ τά παγωμένα σκουφιά τῶν πόλων νά μή λυώνουν ποτέ.

Ο  Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ), ερευνητής και  συγγραφέας (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία, αλλά και με τις σύγχρονες προκλήσεις, συγκριτικά με τα αντίστοιχα και…όχι μόνον ιστορικά φαινόμενα.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σε πεζό και σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με τη διάσωση του  80% των λέξεων του Ομήρου.