Κ. Δούκας: Μπορεῖ νά μᾶς βλάψει ἡ Τεχνητή Νοημοσύνη;

*Του Κώστα Δούκα

• ΝΑΙ, ΑΝ ΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΤΗΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ΒΓΑΛΟΥΝ ΧΟΝΤΡΑ ΛΕΦΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ.
• ΟΧΙ, ΑΝ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΟΥΝ ΝΑ ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΘΟΥΝ ΜΕ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΙΚΡΟΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΠΟΤ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ, ΤΑ ΝΟΥΚΛΕΪΚΑ ΟΞΕΑ, ΤΟ ΘΕΪΚΟ DNA ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ.

Ἀπό τότε πού ὁ Τσέχος θεατρικός συγγραφέας Κάρελ Τσάπεκ εἰσήγαγε σέ μυθιστόρημά του τόν ὃρο ρομπότ, πού σημαίνει ἐργάτης, σατιρίζοντας τήν ἐξάρτηση τῆς κοινωνίας ἀπό τούς μηχανικούς ἐργάτες πού τελικά ἐξοντώνουν τούς δημιουργούς τους, κύλησε πολύ νερό στό αὐλάκι. Κατά παράδοξο τρόπο, ὁ πρῶτος ἂνθρωπος πού μίλησε γιά ρομπότ ἦταν ὁ Ὃμηρος, καθώς στήν ραψωδία Σ τῆς Ἰλιάδος ἀναφέρει ὃτι ὁ Ἣφαιστος εἶχε κατασκευάσει «χρυσές κοπέλες πού μπορούσαν νά μιλήσουν καί νά κάνουν ὃλες τίς δουλειές, καί ἦταν  θαῦμα νά τίς βλέπεις (θαῦμα ἰδέσθαι)». Ὁ θεός εἶχε ἐπίσης κατασκευάσει εἰδικά ὀχήματα, πού τόν ὁδηγοῦσαν αὐτομάτως κινούμενα στίς συνελεύσεις τῶν θεῶν. Ἀλλά καί ὁ Τάλως πού κατασκεύασε καί πάλι ὁ Ἣφαιστος καί τό ἒδωσε στόν Μίνωα γιά νά φυλάγει τήν Κρήτη, θεωρεῖται ἀπό τούς μελετητές ὃτι ἦταν ρομπότ.

Σήμερα ἡ ρομποτική περιεβλήθη μέ τήν ὁρολογία Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), ἀφοῦ πέρασε ἀπό πολλά ἐξελικτικά στάδια. Πρῶτα χρησιμοποιήθηκε εὐρύτατα στήν αὐτοκινητοβιομηχανία γιά ἠλεκτροσυγκολλήσεις, σέ ἐργασίες πρεσαρίσματος, σέ βαφές μέ ψεκασμό, καί ταυτόχρονα ἐφορμόσθηκε στήν ἰατρική μέ ἐκπληκτικά ἀποτελέσματα, στήν ἀεροναυπηγική, στήν ἀεροδιαστημική κλπ. Ἡ ἐξέλιξη συνεχίστηκε μέ ἁλματώδη ρυθμό, μέ ἀποτέλεσμα τά ρομπότ νά πάρουν κυρίαρχη θέση σέ μεταποιητικές ἐφαρμογές, ὃπως σέ θερμοπυρηνικούς σταθμούς, στήν ἐξόρυξη πετρελαίου, στίς ὑποθαλάσσιες ἒρευνες ὑδρογονανθράκων, σέ αὐτοματοποιημένα μή ἐπανδρωμένα διαστημόπλοια κλπ.

Ἒτσι πολύ γρήγορα φθάσαμε στήν «Σοφία» καί τά ἂλλα ρομπότ πού γεμίζουν τό διαδίκτυο, τά ὁποῖα συνομιλοῦν μέ ἀνθρώπους, μιλοῦν πολλές γλῶσσες, ὑπερηφανεύονται γιά τήν ταχύτητα λήψεως ἀποφάσεων καί κομπορημονοῦν ὃτι μποροῦν νά γίνουν καί…κυβερνῆτες, διότι ἒχουν μεγάλες ἱκανότητες ἐπί παντός τοῦ ἐπιστητοῦ, πού δέν μποροῦν νά ἒχουν οἱ ἐκλεγόμενοι πρόεδροι. Καί προπαντός δέν…διαφθείρονται (ἐκτός βέβαια ἂν ὁ προγραμματιστής τους φροντίσει…πονηρά νά τούς βάλει εἰδικό τσιπάκι).

Τι λένε οι επιστήμονες

Ἡ ραγδαία ἐξέλιξη τῶν ἀνθρωποειδῶν αὐτῶν ἀψύχων σιδηροκατασκευασμάτων ἀφύπνησε τόν ἒμψυχο ἂνθρωπο, ὁ ὁποῖος θά μποροῦσε νά ξεπεραστεῖ ἀπό τήν Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) καί νά ἀντικαταστήσει τήν ἀναγκαιότητα τῆς παρουσίας της στήν Γῆ, ἀφοῦ δέν θά μποροῦσε νά τήν ἀνταγωνισθεῖ. Πολλοί μάλιστα ἐπιστήμονες προειδοποίησαν σέ ὃλους τούς τόνους, ὃτι πρέπει νά σταματήσουν γιά ἓνα διάστημα οἱ ἒρευνες γιά τήν ἐξέλιξη τῆς ΤΝ, λόγω τῶν κινδύνων πού περικλείει γιά τό ἀνθρώπινο εἶδος, ἐπιβεβαιώνοντας ἒτσι τούς φόβους τοῦ Στῆβεν Χώκινγκ, πού εἶπε λίγο πρίν πεθάνει, ὃτι μπορεῖ ὁ ἂνθρωπος νά ἀντικατασταθεῖ ἀπό τήν τεχνητή νοημοσύνη. Καί πράγματι: Φαίνεται νά ὑπάρχει δυσκολία ἐλέγχου τῶν συστημάτων αὐτῶν, καθώς θά εἶναι ἐφοδιασμένα μέ ἱκανότητα ἀνάπτυξης αὐτονομίας κατά τήν λειτουργία τους.

Στήν δεκαετία τοῦ ᾽70 δύο σπουδαῖοι διανοητές, ὁ ἓνας ὁ Ἀμερικανός ἀστροφυσικός Κάρλ Σαγκάν καί ὁ ἂλλος ὁ Ρῶσος ἀστροβιολόγος Ἰωσήφ Σκλόφσκυ, στό κοινό βιβλίο τους «Ἡ ζωή στό σύμπαν», θεωροῦσαν τότε ὃτι μία φυλή αὐτοαναπαραγομένων ρομπότ μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ζωντανή, σύμφωνα μέ τά ἰσχύοντα στήν μοριακή βιολογία. Διότι θά μποροῦσε ἓνα ρομπότ νά κατασκευαστεῖ ἢ νά ἐπισκευαστεῖ ἀπό ἂλλα ρομπότ, πού θά τοποθετοῦσαν τά κατάλληλα ἀνταλλακτικά. Ὃλα τελικά μπορεῖ νά τά κατασκευάσει ἡ τεχνολογία-Τεχνητή Νοημοσύνη. Ἓνα μόνο δέν μπορεῖ νά κατασκευάσει, οὒτε τώρα οὒτε στό μέλλον:Τήν ψυχή. 

Ἀκόμη καί σήμερα , στόν 21^ο αἰῶνα, ἒχομε ψυχιάτρους, ψυχοφάρμακα, ψυχιατρεῖα, ψυχαναλυτές κλπ., ἀλλά δέν ξέρουμε (οὒτε θά μάθομε ποτέ) τί εἶναι ψυχή. Κι ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται ὁ κίνδυνος ἀπό τήν ἁλματώδη ἐξέλιξη τῆς Τεχνητής Νοημοσύνης , ἡ ὁποία μέ τήν ἀλγοριθμική της «λογική» μπορεῖ νά αὐτοεξελιχθεῖ ἀκόμη καί σέ ἐκτελεστή τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Διότι αὐτή δημιουργήθηκε ὓστερα ἀπό περίπλοκες βιολογικές ἐξελίξεις, πού στηρίζονται στά νουκλεϊκά ὀξέα, τά χρωμοσώματα, τό DNA, τίς πρωτεΐνες, τούς ἱστούς κλπ. τῆς φύσεως, πού ἒχει κάνει ἂπειρους συνδυασμούς στήν Γῆ γιά δημιουργία ζωῆς κι ἒχει ἀκόμη ἂπειρες δυνατότητες συνδυασμῶν. Ἐνῶ τά ρομπότ φτιάχτηκαν μέ ὁλοκληρωμένα κυκλώματα καί μέταλλα, πού στεροῦνται τῶν πρωτογενῶν ὑλικῶν τῆς φύσεως, ἐκείνων πού δημιουργοῦν τήν ψυχή.

Oσμή νέας ἐπιχειρηματικῆς ἐξάρσεως

Τήν σκυτάλη τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων ἀπό τήν Τεχνητή Νοημοσύνη ἒχουν παραλάβει οἱ δισεκατομμυριοῦχοι τοῦ πλανήτη, οἱ ὁποῖοι εὐαγγελίζονται, (τί ἂλλο, νά μᾶς σώσουν γιά τό καλό μας) τήν δημιουργία κάποιων πράσινων τζίνι που θά μποροῦν νά ἱκανοποιοῦν ὂχι μία ἢ τρεῖς, ἀλλά ἂπειρες ἐπιθυμίες τῶν ἀνθρώπων, πού θά ἒχουν προγραμματισθεῖ ἀπό τούς κατασκευαστές τους. Ἀκόμη καί τήν δουλειά τοῦ ἀνθρωπίνου γένους θά μποροῦσαν νά καταργήσουν τά ρομπότ, (ἀνάλογα μέ τίς προθέσεις τῶν κατασκευαστῶν τους, ὁπότε κανείς δέν θά δούλευε.

Ἑπομένως, θά ἰσχύσει τό εὐαγγελικό ὁ μή ἐργαζόμενος μηδέ ἑστιέτω;Ἲδωμεν.

Πάντως ἡ Τεχνική Νοημοσύνη, μέ τόν ξέφρενο ρυθμό τῶν ὁμιλούντων καί «σκεπτομένων» ρομπότ, ἀναδίδει ὁσμή νέας ἐπιχειρηματικῆς ἐξάρσεως, ἀνάλογης ἐκείνης τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς, ὃπως τήν καταλαβαίνουν μόνο οἱ πολιτικοί ἐνῶ οἱ ἐπιστήμονες διαφωνοῦν, στήν πολλαπλασιαζομένη ἀνεξέλεγκτα ἀνθρωπότητα. Μπορεῖ σύντομα νά δοῦμε ρομπότ νά γίνονται συνοδοί ἡλικιωμένων ἀτόμων μέ εἰδικές ἀνάγκες, πού θά τούς κρατοῦν παρέα καί θά συνομιλοῦν μαζί τους, θά τούς παίρνουν τήν πίεση καί θά ἐλέγχουν τήν φαρμακευτική τους ἀγωγή, τήν ὁποία θά μποροῦσαν νά μετατρέψουν σέ…θανατηφόρα, ἀνάλογα μέ τό πρόγραμμά τους.

Ἢ ρομπότ πού θά μποροῦσαν νά λύσουν σοβαρά ζητήματα, ὃπως τό θέμα τοῦ ὑποσιτισμοῦ μέ τήν παραγωγή χωρίς ὃριο τεχνητῶν συνθετικῶν πρωτεϊνῶν, πού θά μποροῦσαν νά προέρχονται ἀπό διάφορα ἒντομα ἢ σκουλίκια, ἀκόμη καί ἀπό… «ἀνακύκλωση» νεκρῶν ἀνθρώπων, πού θά τούς μεταβάλουν σέ μία συνθετική τροφή ἀντί νά τούς θάβουν ἢ νά τούς καῖνε. Κι αὐτό διότι τά ἐξελιγμένα ρομπότ δέν ἒχουν οὒτε ψυχή οὒτε ἐνσυνείδηση.

Ἡ αὐτοπαραγομένη Τεχνητή Νοημοσύνη

Ἀς δοῦμε ὃμως τί λέει περαιτέρω ὁ Ἰωσήφ Σκλόφσκυ, καθώς παρακολουθεῖ νοερά τήν βιολογική ἐξέλιξη τῶν ρομπότ σέ… «βιολογικά ὂντα»: «Μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου, καί μέ τόν ὃρο πώς δέν θά ἐξαντλοῦντο τά διάφορα ἀνταλλακτικά (πού θά χρειάζονταν τά ρομπότ γιά νά ἀναπαραχθοῦν), θά εἲχαμε μεγάλη αὒξηση στόν ἀριθμό καί στίς ποικιλίες τῶν ρομπότ. Ἀς ὑποθέσουμε τώρα πού ἐξαντλεῖται τό στόκ ἑνός όρισμένου δομικοῦ ὑλικοῦ, ἀς ποῦμε χεριῶν. Ὃλα τά χέρια πού βρίσκονται διαθέσιμα ἒχουν χρησιμοποιηθεῖ στά ρομπότ. Τί γίνεται; Ἡ ἀναπαραγωγή τῶν ρομπότ θά σταματήσει, ἐκτός ἂν μπορέσει νά χρησιμοποιηθεῖ κάποια μετάλλαξη, ἀς ποῦμε μηχανικά πόδια, πού θά ὑπάρχουν ἀκόμη, καί νά μετατρέπονται σέ χέρια που λείπουν. Μέ τόν καιρό θα ἐξαντληθοῦν καί τά πόδια. Ἂν μποροῦσε νά ἐξελιχθεῖ κάποια μετάλλαξη πού νά ἒφτιαχνε πόδια ἀπό κάποιο ἂλλο ἂφθονο ὑλικό –άς ποῦμε ἂχρηστες μηχανές αὐτοκινήτων- γιά νά μετατραπεῖ ἀργότερα σέ χέρια, τότε τά ρομπότ, μέ μία τέτοια προσαρμογή, θά μποροῦσαν νά ἀναπαραχθοῦν. Μέ τόν καιρό, μπορεῖ νά εἲχαμε ρομπότ πού θά ἒβγαζαν κατ᾽εὐθείαν ὀρυκτό σιδηρομετάλλευμα, θά τό μετέτρεπαν σέ ἂχρηστες μηχανές αὐτοκινήτων, αὐτές σέ πόδια, καί τά πόδια σέ χέρια. Ἀποτελεσματικότερη βέβαια σειρά θά ἦταν ἀπό τό σιδηρομετάλευμα κατ᾽εὐθεῖαν. Ἀλλά τά ρομπότ θά ἦσαν παγιδευμένα ἀπό τήν ἲδια τους τήν ἱστορία. Τά διάφορα στάδια προστίθενται μόνο ἓνα ἓνα»

Αὐτά ἒλεγαν οἱ προαναφερθέντες ἐπιστήμονες πρίν ἀπό 40 χρόνια. Ὃμως αὐτό δέν συμβαίνει στήν φύση, διότι δημιουργῶντας μία μετάλλαξη, πού ὀφείλεται κυρίως σέ ἀστρικά αἲτια, δημιουργεῖ ἂλλους ὀργανισμούς, ἠθικά προσαρμοσμένους στήν ἠθική τοῦ σύμπαντος. Ἡ αὐτοπαραγομένη Τεχνητή Νοημοσύνη, στερούμενη τῆς ἠθικῆς αὐτῆς, θά μποροῦσε νά πάρει πρωτοβουλίες, καθοδηγουμένη ἀπό τήν αὐτοκαταστροφική μανία τοῦ ἀνθρώπου καί τήν δίψα του γιά τό κέρδος, ὁπότε ἡ ἀνθρωπότητα θά μποροῦσε μοιραῖα νά ὑποστεῖ ἓνα πελώριο ὁλοκαύτωμα.

Η χρησιμότητα 

Πάντως ἡ ρομποτική μέ τήν μορφή τῆς Τεχνητής Νοημοσύνης θά μποροῦσε νά φανεῖ πολύ χρήσιμη στά μακροχρόνια διαστημικά ταξίδια πρός τά ἂστρα, ὃπου ὁ ἂνθρωπος δέν θά μποροῦσε νά ἀντέξει, ἀκόμη κι ἂν τά διαστημόπλοια ἀνέπτυσαν σχετικιστικές ταχύτητες, διασχίζοντας τά ὁλοσκότεινα ἀστρικά χάη, χωρίς νά ἒχει συναίσθηση τοῦ περιβάλλοντος πού διασχίζει ἐπί δεκάδες ἢ καί ἑκατοντάδες χρόνια. Ἐνῶ ἓνα ἂψυχο μεταλλικό ρομπότ χωρίς ψυχή καί συνείδηση θά μποροῦσε νά τό κανει. Ἀλλά φαίνεται ὃτι ἡ ἐποχή τοῦ συμπαντικοῦ ἀνθρώπου ἀργεῖ ἀκόμη νά ἒλθει, ἀφοῦ οἱ ἂνθρωποι ἐξακολουθοῦν νά ἀλληλοεξοντώνονται μέ πολέμους, ὑπό τήν ἀπειλή πάντοτε τῶν θερμοπυρηνικῶν ὃπλων.

*ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ:

Ο  Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ)  ερευνητής και συγγραφέας  (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία, αλλά και με τις σύγχρονες προκλήσεις, συγκριτικά με τα αντίστοιχα και…όχι μόνον ιστορικά φαινόμενα.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σε πεζό και σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με τη διάσωση του  80% των λέξεων του Ομήρου.