Κώστας Δούκας: Ὁ Ὃμηρος μίλησε πρῶτος παγκοσμίως γιά «βόμβα»

 *Του Κώστα Δούκα 

Τώρα πού οἱ βομβαρδισμοί κυριαρχοῦν στήν Παλαιστίνη καί στό Ἰσραήλ (καθώς καί στήν Οὐκρανία) καί οἱ βόμβες λιανίζουν ἂμαχους, γυναῖκες, παιδιά, γέροντες ἀλλά καί στρατιῶτες τῶν δύο ἀντιμαχομένων πλευρῶν, κάποιος θά μποροῦσε νά διερωτηθῆ ἀπό ποῦ ἂραγε προέκυψε ἡ λέξη βόμβα. Δύσκολα θά πίστευε κανείς ὃτι καί ἡ λέξη αὐτή, καί γιά τήν ἀκρίβεια τό ρῆμα βομβέω, δέν προέκυψε ἀπό τότε πού ἀνακαλύφθηκε ἡ πυρίτιδα. Πρῶτος τήν εἶπε ὁ Ὃμηρος πρίν ἀπο 5.000 χρόνια καί μάλιστα ἀναφερόταν ὁ ποιητής καί στήν κλαγγή τῶν ὃπλων.

Τό ρῆμα βομβέω σήμαινε (ὃπως καί σήμερα) συρίζω, βουΐζω καί ὁ ἰδιάζων αὐτός θόρυβος προκαλεῖται ἀπό τό ὁρμητικῶς ριπτόμενο ἀντικείμενο ἢ πρᾶγμα, συμπεριλαμβανομένων καί τῶν ὃπλων. Μάλιστα τό ρῆμα βομβέω, ἀπό τό ὁποῖο παράγεται ἡ λέξη βόμβα, διεθνῶς χρησιμοποιουμένη ἀπό ὃλο τόν κόσμο ἀνεξαρτήτως φυλῆς καί χώρας μέ τήν ἲδια ἐκφορά, bomb, χρησιμοποιεῖται σέ πολεμικές σκηνές στήν Ἰλιάδα, ἀλλά καί σέ στιγμές ἀνταγωνισμοῦ στήν Ὀδύσσεια. Πρῶτα ἀναφέρεται στήν ραψωδία Ν 530 τῆς Ἰλιάδος.

Ὁ Δηΐφοβος, ἀδελφός τοῦ Ἓκτορος, ἁρπάζει τό κράνος τοῦ νεκροῦ Ἀσκαλάφου καί ὁ Μηριόνης πηδάει σάν τόν Ἂρη καί τόν κτυπᾶ στόν βραχίονα μέ δόρυ. Καί καθώς τό κράνος τοῦ Ἀσκαλάφου μέ τίς ματότρυπες πέφτει στό χῶμα, αὐτό βομβεῖ, όπως μία «βόμβα»

 Δεύτερη φορά στήν Ἰλιάδα, στήν ραψωδία Π 118, γίνεται  σύγκρουση μεταξύ Ἓκτορος καί Αἲαντος Τελαμωνίου. Ὁ Ἓκτωρ ὁρμᾶ καί κόβει μέ τό ξίφος του τήν αἰχμή τοῦ δόρατος τοῦ Αἲαντος ἀπό τό κοτσάνι. Κι αὐτός ἒπαλλε τό κολοβό δόρυ στό χέρι του, κι ἒπεσε μακριά ἀπ᾽αὐτόν ἡ αἰχμή τοῦ δόρατος, ἡ ὁποία βόμβησε.

Στήν Ὀδύσσεια πάλι, ὁ Ὀδυσσέας βρίσκεται στούς Φαίακες καί παίρνει μέρος σέ ἀγῶνες στίβου, προκληθεῖς ἀπό τόν γιό τοῦ Ἀλκινόου. Ἁρπάζει ὃλος θυμό ἓνα δίσκο φτιαγμένο ἀπό πέτρα, τόν πιό βαρύ ἀπό ὃλους πού χρησιμοποιοῦσαν οἱ Φαίακες δισκοβολῶντας, τόν περιέστρεψε μέ παλμό παραπλήσιο μέ ἐκεῖνο τῶν σημερινῶν δισκοβόλων, καί τότε βόμβησε λίθος. Καί ζαρώσανε οἱ Φαίακες (Ὁδ. θ 190).

Καί πάλι στήν Ὀδύσσεια (ραψωδία μ 204), ὁ Ὀδυσσέας εἶναι δεμένος στό κατάρτι, ἐπειδή ἢθελε ν᾽ἀκούση τό τραγούδι τῶν Σειρήνων. Καί ἀφοῦ τό ἂκουσε καί ἐνῶ τό πλοῖο ἀπομακρυνόταν ἀπό τό νησί, εἶδε καπνό καί ἂκουσε μεγάλο γδοῦπο. Καί οἱ σύντροφοί του ἀπό τόν φόβο πέταξαν ἀπό τά χέρια τά κουπιά, κι αὐτά βόμβησαν στό ρεῦμα τῆς θαλάσσης. Καί τό πλοῖο κρατήθηκε ἐκεῖ, ἀφοῦ δέν τό πίεζαν τά προεξέχοντα κουπιά.

Σέ ὃλες λοιπόν τίς περιπτώσεις τό ρῆμα βομβέω σημαίνει θορυβώδη κρούση πολεμικῶν ὃπλων ἢ ἀντικειμένων πολέμου. Ἡ λέξη ἀρέσει σέ ὃλο τόν κόσμο καί, ἐπειδή χρησιμοποιεῖται στίς ὁμηρικές μάχες, παραλαμβάνεται ἀπό ὃλους τούς λαούς γιά νά χρησιμοποιηθῆ μέ λέξη ἲδιας ἐκφορᾶς, βόμβα (BOMB) στά ὁπλικά συστήματα πού καταστρέφουν τήν ἀνθρώπινη ὓπαρξη.

ΤΟΥ ΔΙΣΚΟΥ ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΞΑ

Ἁς ἐπικεντρώσουμε ὃμως λίγο τήν προσοχή μας στόν λίθινο δίσκο, πού δισκοβολεῖ ὁ Ὀδυσσέας στήν χώρα τῶν Φαιάκων, ἀφοῦ κι αὐτός βομβεῖ. Ὁ δίσκος κατ᾽ἀρχάς δέν εἶναι ὃπλο. Ἀρχικά στήν ὁμηρική ἐποχή ἦταν φτιαγμένος ἀπό πηγμένο λίπος (στέαρ) πού εἶχε κάθε σπίτι γιά τίς ἀνάγκες του. Ἦταν σάν ἀποθεματικό ὑλικό. Ἀργότερα ἒγινε ἂθλημα, πού διατηρεῖται μέχρι σήμερα. Ἀλλά γιατί νά ρίπτεται ὁ δίσκος καί μάλιστα νά…βομβῆ; Τί ἢξεραν οἱ ἀκόμη ἀρχαιότεροι τοῦ Ὁμήρου ἂνθρωποι τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου; Ὡς πρός τό σχῆμα, προφανῶς ἒβλεπαν τόν Ἣλιο και τήν Σελήνη, πού μολονότι εἶναι σφαῖρες, φαίνονται νά ἒχουν δισκοειδῆ μορφή. Ἀλλά γιατί νά ρίπτεται ὁ δίσκος; Τό ἀρχαῖο λεξικό τοῦ Ἡσυχίου μᾶς δίνει μία ἐξήγηση: Ὁ δίσκος ὀνομάσθηκε ἒτσι ἐπειδή ρίπτεται, καί τό δίκτυ (παράγωγη λέξη ἀπό τό ρῆμα δίκω=πετῶ, έκσφενδονίζω, ρίπτω)  ἐπειδή ρίπτεται στήν θάλασσα σαν «βόμβα».

 Ἀλλά γιατί νά βομβῆ; Ἦταν ἀνάγκη; Τί ἒβλεπαν ἂραγε οἱ πανάρχαιοι ἂνθρωποι τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου σέ σχῆμα δισκοειδές, πού ριπτόταν ἢ πεταγόταν ἢ ἐξακοντιζόταν; Καί τί σχέση ἒχουν τό σημερινό CD (compact disk), τά δίκτυα τηλεπικοινωνιῶν, ἠλεκτροδοτήσεως, ὑδροδοσίας κλπ.;  Ὁ χῶρος αὐτός δέν μοῦ ἐπιτρέπει νά ἀναλύσω τό ἐνδιαφέρον τοῦτο θέμα, ἀλλά ὃσοι ἐνδιαφέρονται νά μάθουν τίς ἀπίστευτες πληροφορίες γύρω ἀπό τό σημαντικό τοῦτο θέμα, μποροῦν νά ἀνατρέξουν στίς σελίδες τοῦ βιβλίου μου Η ΓΕΝΕΣΙΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ, πού βρίσκεται στά μεγάλα βιβλιοπωλεῖα τῆς χώρας. Ἐκεῖ ἐξηγοῦνται τά πάντα, σέ συσχετισμό μέ τά εὑρήματα (ἀνάγλυφες παραστάσεις ἀστροναυτῶν καί ἱπταμένων δίσκων ἡλικίας 10.000 ἐτῶν) στό Παγγαῖον ὃρος.

Ἀνεξαρτήτως τούτου, θά πρέπει νά μᾶς προβληματίσουν οἱ περικοπές πού προαναφέραμε τῆς Ἰλιάδος καί τῆς Ὀδυσσείας. Εἶναι τόσο λεπτοφυεῖς καί ἐξαιρετικά λεπτομερειακές οἱ πληροφορίες τοῦ Ὁμήρου γιά τό ρῆμα βομβέω, ὣστε θά πρέπει νά διερωτηθοῦμε σοβαρά ἂν ὁ ποιητής θέλει νά μᾶς πῆ ὃτι ἦταν παρών στό τρωϊκό πεδίο μέ τήν μορφή τοῦ Ὀδυσσέα, κάτι πού ἐγώ πιστεύω ἀκράδαντα, δηλαδή ὃτι ὑπάρχει ταυτοπροσωπία Ὁμήρου καί Ὀδυσσέα. Κι αὐτό προκύπτει ἀπό ἑκατοντάδες στίχους τῶν ἐπῶν, πού λεπτομερῶς ἀναλύονται στό βιβλίο μου πού κυκλοφόρησε προσφάτως μέ τόν τίτλο ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ, ἀπό τίς ἐκδόσεις Αἰγηΐς.

Υ.Γ. Κάποιοι λογοκλόποι πού στεροῦνται γνώσεων, ἀλλά καί φαντασίας, γύρω ἀπό τά Ὁμηρικά Ἒπη, ἰδιοποιοῦνται ἀδιστάκτως ἂρθρα μου, ἀπόψεις μου καί σχολιασμούς μου, πού περιλαμβάνονται στά 21 πολυσέλιδα βιβλία μου γύρω ἀπό τήν ὁμηρική γραμματεία, καί τά ἐμφανίζουν σάν δικές τους ἀνακαλύψεις. Παρακαλοῦνται ὃσοι παρακολουθοῦν τά ἂρθρα μου στά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης πού ἀφοροῦν τόν Ὃμηρο, νά εἰδοποιήσουν τό παρόν ἠλεκτρονικό μέσον ἂν τυχόν ὑποπέσει κάτι σχετικό στήν ἀντίληψή τους. Ἡ λογοκλοπή εἶναι σοβαρό ἀδίκημα πού τιμωρεῖται ἀπό τήν ἐθνική καί τήν διεθνῆ νομοθεσία.

ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ

*Ο κύριος Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ)  ερευνητής και συγγραφέας  (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σε πεζό και σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με την διάσωση του  80% των λέξεων του Ομήρου.