Σε αναμονή ενός ιδιαίτερου και σπάνιου φαινομένου βρίσκεται η παγκόσμια αστρονομική κοινότητα. Πρόκειται για την ολική έκλειψη ηλίου που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 4 Δεκεμβρίου 2021.
Θα είναι ορατή μόνο από τμήμα της Ανταρκτικής και των θαλασσίων ορίων της, στην περιοχή του Νότιου Ατλαντικού Ωκεανού, όπου συγκεντρώνονται σιγά – σιγά επιστήμονες από όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Δεδομένου ότι η πρόσβαση στην Ανταρκτική είναι εξαιρετικά δύσκολη, διεθνής ομάδα ηλιακών αστρονόμων-Κυνηγοί Εκλείψεων, πρόκειται να επιβιβαστούν στο αεροσκάφος της αποστολής EFLIGHT-SUNRISE 2021, προκειμένου να παρατηρήσουν και να καταγράψουν με ειδικά όργανα το φαινόμενο της ολικής έκλειψης Ηλίου.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μιας ολικής έκλειψης
Μία ολική έκλειψη Ηλίου συμβαίνει όταν τα τρία ουράνια σώματα, ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη ευθυγραμμίζονται (πιο συγκεκριμένα τα κέντρα αυτών). Κατά τη διάρκεια αυτής της ευθυγράμμισης η Σελήνη αποκόπτει το φως που εκπέμπει ο Ήλιος, δημιουργώντας μία σκιά, η οποία πέφτει επάνω στη γη.
Επειδή η Σελήνη είναι αρκετά μικρότερη από την Γη και βρίσκεται επίσης αρκετά μακριά, η σκιά της Σελήνης δεν μπορεί να καλύψει όλη το ημισφαίριο της Γης που είναι στραμμένο προς τον Ήλιο και τη Σελήνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κώνος σκιάς της Σελήνης να είναι μικρός και να καλύπτει ένα μόνο μικρό τμήμα της Γης. Η σκιά της Σελήνης η οποία σαρώνει την επιφάνεια της Γης έχει πλάτος περίπου 400 χιλιόμετρα. Στην ολική έκλειψη Ηλίου της 4ης Δεκεμβρίου 2021 η ευθυγράμμιση των κέντρων των τριών σωμάτων δεν είναι τέλεια (η Σελήνη βρίσκεται “πιο κάτω” από την ευθεία Ηλίου-Γης) και γι’ αυτό τον λόγο η σκιά της Σελήνης έχει μεγάλη κλίση προς το νότο, εστιάζοντας προς την πλευρά της Ανταρκτικής.
Περισσότερες πληροφορίες για την έκλειψη στους παρακάτω συνδέσμους:
- https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEgoogle/SEgoogle2001/SE2021Dec04Tgoogle.html
- http://xjubier.free.fr/en/site_pages/solar_eclipses/TSE_2021_GoogleMapFull.html?Lat=19.06992&Lng=-82.90375&Zoom=3&LC=1
Το στέμμα του Ηλίου είναι ορατό μόνο κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης Ηλίου. Οι θερμοκρασίες στο ηλιακό στέμμα ανέρχονται σε 1.000.000 -3.500.000 βαθμούς Kelvin. Ο λόγος της ύπαρξης των τόσο υψηλών θερμοκρασιών δεν έχει εξηγηθεί ακόμη πλήρως και η εύρεση του μηχανισμού θέρμανσης του ηλιακού στέμματος θεωρείται το Άγιο Δισκοπότηρο των ηλιακών αστρονόμων.
Η δραστηριότητα του ηλίου μεταβάλλεται περιοδικά με τον χρόνο, συγκεκριμένα κάθε περίπου 11,2 χρόνια. Στην παρούσα χρονική στιγμή ο Ήλιος οδεύει προς το μέγιστο στης δραστηριότητάς του με πιθανή κορύφωση το 2022/2023. Το προηγούμενο ηλιακό μέγιστο του 2012/2013 ήταν αρκετά ήρεμο και δεν θύμιζε σε τίποτα τα μέγιστα των προηγούμενων ηλιακών κύκλων.
Ο φασματογράφος ηλιακού Στέμματος είναι ένα όργανο μέτρησης το οποίο αναλύει το φως που εκπέμπει το ηλιακό Στέμμα και το οποίο είναι ορατό μόνο κατά της διάρκεια μίας ολικής έκλειψης Ηλίου.
Από την ανάλυση των φασμάτων αντλούνται πληροφορίες που αφορούν στην ηλιακή δραστηριότητα όπως για παράδειγμα για την ενεργειακή κατάσταση του Ηλίου,την σύστασή του και τις θερμοκρασίες που υπάρχουν στο στέμμα.
Η ελληνική συμμετοχή
Στην Ανταρκτική θα βρίσκονται και οι φασματογράφοι Icarus Solar Corona Spectrograph τους οποίους κατασκεύασε ο κ.Αριστείδης Βούλγαρης, κατασκευαστής αστρονομικών οργάνων και μέλος της αποστολής EFLIGHT-SUNRISE 2021. Όπως μας ενημέρωσε, ο ίδιος, πέταξε, πριν από λίγο καιρό, με αεροσκάφος της AEGEAN (χορηγού της αερομεταφοράς των οργάνων και του κατασκευαστή τους), προκειμένου να ελεγχθούν και να βαθμονομηθούν τα όργανα που θα χρησιμοποιηθούν στην ολική έκλειψη του Δεκεμβρίου.
Κατά τη διάρκεια των δύο δίωρων πτήσεων, έγινε η εγκατάσταση φασματογράφων με την επωνυμία Icarus Solar Corona Spectrograph σε ειδική βάση, η οποία σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ειδικά για την αποστολή, από τον κ.Βούλγαρη. Οι φασματογράφοι “δούλεψαν” σε συνθήκες χωροταξίας και πτήσης παρόμοιες με το αεροσκάφος της αποστολής EFLIGHT-SUNRISE2021, προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις και η προετοιμασία τους για την επικείμενη ολική έκλειψη Ηλίου. Να σημειωθεί ότι τα οπτομηχανικά συστήματα σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν αποκλειστικά στην Ελλάδα και έχουν χρησιμοποιηθεί σε 10 ερευνητικές αποστολές ηλιακών εκλείψεων σε διάστημα 15 χρόνων.
Τις διατάξεις των οπτικών συστημάτων που θα χρησιμοποιηθούν κατά την ολική έκλειψη Ηλίου, θα τις χειριστούν ο κατασκευαστής τους Α. Βούλγαρης και ο αστροφυσικός καθηγητής Αθανάσιος Οικονόμου (University of Chicago, Fermi Institute), ο οποίος είναι και συνεργάτης της NASA τα τελευταία 40 χρόνια.
Τα δεδομένα που θα συλλεχθούν από τους φασματογράφους θα αναλυθούν από τον μαθηματικό-επίκουρο καθηγητή κ. Χριστόφορο Μουρατίδη (Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Σύρου).
Επικεφαλής της αποστολής EFLIGHT-SUNRISE 2021 θα είναι οι αμερικανοί καθηγητές Glenn Schneider (Steward Observatory and the Department of Astronomy, University of Arizona) και Jay Pasachoff (Director of the Hopkins Observatory; Chair, Astronomy Department).
Περισσότερα σχετικά με την αποστολή στο:
Ευχαριστούμε τον κ. Αριστείδη Βούλγαρη για τις πληροφορίες σχετικά με την ολική έκλειψη και τις προετοιασίες για την παρατήρησή και καταγραφή της.
με Αριθμό Μητρώου 12691
