Ν/Σ για διαχείριση αποβλήτων, ανακύκλωση, υγειονομική ταφή

Της Αγγελικής Γυπάκη

Νομοσχέδιο για τη διαχείριση των αποβλήτων κατετέθη στη Βουλή. Ενσωματώνει και τις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες για την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων και των συσκευασιών. Κύριοι στόχοι του νομοσχεδίου είναι η πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, η αύξηση της ανακύκλωσης και η μείωση της υγειονομικής ταφής.

Προώθηση της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων – επαναχρησιμοποίηση

Προάγεται η επαναχρησιμοποίηση, ως ένα από τα βασικά μέτρα πρόληψης στη δημιουργία αποβλήτων. Για τον σκοπό αυτόν, δημιουργούνται Κέντρα Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ) στους δήμους. Δήμοι άνω των 20.000 κατοίκων υποχρεούνται να αναπτύξουν και να λειτουργούν τουλάχιστον ένα ΚΔΕΥ. Πρόκειται ουσιαστικά για οργανωμένους χώρους, στους οποίους οι πολίτες θα μπορούν να αποθέτουν μεταχειρισμένα αντικείμενα κάθε είδους. Όπως  είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, παιχνίδια, έπιπλα, ποδήλατα, βιβλία και κλωστοϋφαντουργικά είδη. Τα προϊόντα αυτά ταξινομούνται και επιδιορθώνονται προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν.

Στόχος μείωσης 30% αποβλήτων τροφίμων

Θεσπίζεται στόχος μείωσης κατά 30% των αποβλήτων τροφίμων το 2030 σε σχέση με το 2022. Για τον σκοπό αυτόν, ενθαρρύνεται η δωρεά και αναδιανομή τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση. Με προτεραιότητα στην ανθρώπινη διατροφή έναντι της χρήσης ως ζωοτροφών. Και στην εκ νέου μεταποίηση σε προϊόντα που δεν προορίζονται για διατροφή. Καθορίζονται οι υποχρεώσεις των δωρητών και των δωρεοδόχων και οι ελάχιστες προϋποθέσεις για την ασφάλεια της ανθρώπινης υγείας.
Επίσης, γίνεται υποχρεωτική από 1.1.2022 η συστηματική καταγραφή των πλεονασμάτων τροφίμων.για μια σειρά από επιχειρήσεις. Όπως μονάδες επεξεργασίας και μεταποίησης τροφίμων, υπεραγορές τροφίμων, ξενοδοχεία, μεγάλα εστιατόρια, επιχειρήσεις τροφοδοσίας.

Επισκευασιμότητα

Προωθείται η επισκευασιμότητα. Οι κατασκευαστές ή οι εισαγωγείς επίπλων και ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού υποχρεούνται να ενημερώνουν τον πωλητή. Για τη διαθεσιμότητα των απαραίτητων ανταλλακτικών και το χρονικό διάστημα αυτής και η πληροφορία αυτή τίθεται σε γνώση του αγοραστή.  Αντίστοιχη υποχρέωση τίθεται και αναφορικά με τη δυνατότητα αναβάθμισης/ενημέρωσης λογισμικού προκειμένου αυτό να παραμείνει λειτουργικό.  Αποθαρρύνεται η καταστροφή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, ηλεκτρονικών προϊόντων και οικιακών συσκευών. Επίσης, προϊόντων καθημερινής υγιεινής, υποδημάτων και βιβλίων, που δεν είναι κατάλληλα προς πώληση ή αξιοποίηση. Ιδίως λόγω λαθών ή ελαττωμάτων ή ελλείψεων στη συσκευασία ή λόγω εγγύτητας προς την ημερομηνία λήξης. Για τα παραπάνω προϊόντα θα πρέπει να τηρείται η ιεράρχηση στη διαχείρισή τους. Πρωτίστως μέσω της δωρεάς των προϊόντων.

Εφαρμογή τού «Πληρώνω όσο πετάω»

Το νομοσχέδιο θέτει τις βάσεις για την εφαρμογή του συστήματος «Πληρώνω όσο πετάω». Οι δήμοι θα μπορούν να διαμορφώνουν τα δημοτικά τους τέλη, ανάλογα με πόσα απόβλητα παράγει ο κάθε δημότης. Αλλά και ανάλογα με πόσα από αυτά ανακυκλώνει. Και όχι βάσει των τετραγωνικών του ακινήτου του όπως ίσχυε μέχρι σήμερα. Η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετάω» σε υποχρεωτική βάση για τους φήμους ξεκινά από τον Ιανουάριο του 2023. Με εφαρμογή σε σημαντικούς παραγωγούς αποβλήτων. Όπως μεγάλα ξενοδοχεία και βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Και σε όλους τους δήμους με πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους. Γίνεται υποχρεωτική από 1.1.2028 για όλους τους δήμους με πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους.

Τέλος ταφής: 20+ 5 ευρώ ετησίως ανά τόνο – Στα 55 ευρώ το 2027

Το τέλος ταφής επεκτείνεται και εκσυγχρονίζεται. Στόχος είναι η αποτροπή από την ταφή που πρέπει να αποτελεί την τελευταία λύση. Τα έσοδα προορίζονται για την ενίσχυση δράσεων πρόληψης και ανακύκλωσης. Aπό την 1η Ιανουαρίου 2022 το σύνολο των αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ) επιβαρύνεται με τέλος ταφής. Συμπεριλαμβανομένων και των υπολειμμάτων των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων. Το τέλος ταφής ορίζεται σε 20 ευρώ ανά τόνο αστικών αποβλήτων και αυξάνεται ετησίως κατά 5 ευρώ ανά τόνο. Από την 1η Ιανουαρίου 2026 ορίζεται στα 45 ευρώ και από την 1η Ιανουαρίου 2027 στα 55 ευρώ ανά τόνο, τιμή που παραμένει σταθερή για τα επόμενα έτη.

Τα έσοδα στον ΕΟΑΝ

Το τέλος ταφής αποδίδεται στον ΕΟΑΝ. Διατίθεται, με βάση τα ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα που αυτός εκπονεί και τα οποία εγκρίνονται από τον τπουργό Περιβάλλοντος.Τα έσοδα αξιοποιούνται για την ενίσχυση δράσεων πρόληψης, χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης. Καθώς και εν γένει αναβάθμισης του περιβάλλοντος. Για την κάλυψη μέρους του κόστους λειτουργίας των υποδομών ανακύκλωσης ΑΑ και για τη χρηματοδότηση έργων έρευνας και τεχνολογίας. Καθώς και ανάπτυξης/ωρίμανσης εφαρμογής νέων τεχνολογιών για την ανακύκλωση και εν γένει για τη διαχείριση των αποβλήτων. Παράλληλα, προβλέπεται σαφής μηχανισμός ελέγχου και επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση μη καταβολής του τέλους ταφής.

Προώθηση δημιουργίας Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) σε νέα ρεύματα αποβλήτων

Οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς, το αργότερο έως το 2024, οργανώνουν και λειτουργούν ΣΕΔ. Αναλαμβάνοντας το σύνολο του κόστους διαχείρισης των αποβλήτων τους. Συμπεριλαμβανομένης της χωριστής συλλογής τους, για μια σειρά προϊόντων. Όπως τα θερμοκηπιακά πλαστικά και οι σωλήνες άρδευσης. Τα φαρμακευτικά προϊόντα που προορίζονται για οικιακή χρήση. Τα κλωστοϋφαντουργικά, τα στρώματα ύπνου, τα είδη επίπλωσης, τα παιχνίδια και ο αθλητικός εξοπλισμός. Τα ηλεκτρικά πατίνια και τα ηλεκτρικά ποδήλατα.

Επιστροφή χρημάτων για φιάλες μιας χρήσης

Θεσπίζεται η λειτουργία από το 2023 συστήματος εγγυοδοσίας για συσκευασίες αλουμινίου και γυάλινες φιάλες μίας χρήσης. Με επιστροφή στον πολίτη του εγγυοδοτικού αντίτιμου όταν επιστρέφει την κενή συσκευασία. Επιπρόσθετα αντίστοιχης υποχρέωσης που έχει ήδη θεσπιστεί για τις πλαστικές φιάλες. Το μέτρο αυτό ήδη εφαρμόζεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία, η Γερμανία, οι Σκανδιναβικές χώρες κ.ά.

Προώθηση χωριστής συλλογής αποβλήτων

Έως την 1η Ιανουαρίου 2024 οι δήμοι υποχρεούνται να οργανώνουν τη χωριστή συλλογή των επικίνδυνων αποβλήτων στα νοικοκυριά από είδη καθημερινής χρήσης. Όπως τα προϊόντα καθαρισμού (χλωρίνες κ.λπ.), τα βερνίκια, τα χρώματα. Ετε στο κατάστημα πώλησης είτε στα πράσινα σημεία τους. Ή σε οποιονδήποτε άλλον αδειοδοτημένο χώρο που υποδεικνύει ο οικείος ΦοΔΣΑ.
‘Εως το τέλος του 2022 από τους δήμους τίθεται και η υποχρέωση χωριστής συλλογής και ανακύκλωσης βιοαποβλήτων μεγάλων παραγωγών. Με ευθύνη τους και κάλυψη εκ μέρους τους του σχετικού κόστους,. Παράλληλα προβλέπεται ελάφρυνση των σχετικών δημοτικών τελών τους.

Υποχρεωτική ανακύκλωση στα σχολεία

Από την 1η Σεπτεμβρίου 2022 εισάγεται στα σχολεία η υποχρεωτική χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων, μπαταριών και αποβλήτων τροφίμων. Από 1.1.2022, οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οργανώνουν τη χωριστή συλλογή χαρτιού σε όλες τις εγκαταστάσεις τους.
Διευρύνεται η υποχρέωση για τη χωριστή συλλογή των αποβλήτων υλικών, δηλαδή χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων, πλαστικών. Περαιτέρω, προβλέπονται κυρώσεις σε περίπτωση μη εφαρμογής του μέτρου.
Σε όλα τα νέα κτήρια υποχρεωτικά εξασφαλίζεται κατάλληλος χώρος για τη συλλογή και αποθήκευση τουλάχιστον τεσσάρων ρευμάτων αποβλήτων σε κατάλληλους περιέκτες. Έτσι, θα διευκολύνεται η χωριστή συλλογή, η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο Πετάω», αλλά και η μείωση των κάδων στον δρόμο.
Απλοποιούνται οι διατάξεις σχετικά με τα Πράσινα Σημεία και καταργείται η διάκριση σε μικρά και μεγάλα.
Επιβάλλονται ενιαίοι χρωματικοί κώδικες για τους κάδους συλλογής αποβλήτων για τη διευκόλυνση της αναγνωρισιμότητάς τους από τους πολίτες.

Αναβάθμιση ποιότητας ανακυκλώσιμων υλικών

• Τίθενται ελάχιστες απαιτήσεις σε εξοπλισμό, με ιδιαίτερη έμφαση στην ορθή διαλογή των πλαστικών, για τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) υποχρεωτικά έως την 1η Ιανουαρίου 2024.
•   Τίθενται προδιαγραφές για τα ανακτώμενα υλικά, καθώς και η υποχρέωση τα ΚΔΑΥ να υπολογίζουν την ποσότητα των αποβλήτων συσκευασιών και των λοιπών ανακτώμενων υλικών, Θα γνωρίζει κάθε δήμος την πραγματική ανακύκλωση που του αναλογεί, κάτι που δεν ισχύει έως σήμερα.
• Εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων υποχρεώνονται να διαθέτουν σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Όπως EMAS ή ISO 14001, ΚΔΑΥ, ΜΕΑ, μονάδες τεμαχισμού ελαστικών, μονάδες αναγέννησης ορυκτελαίων, ΧΥΤΕΑ. Μονάδες κομποστοποίησης, μονάδες επεξεργασίας μπάζων, μονάδες αποτέφρωσης αποβλήτων, μονάδες τεμαχισμού μεταλλικού σκραπ κ.λπ.

Απλοποιείται η αδειοδότηση των μονάδων κομποστοποίησης

Οι μεγάλες μονάδες εντατικής εκτροφής πουλερικών ή χοίρων υποχρεούνται να οδηγούν τα κτηνοτροφικά τους απόβλητα σε μονάδες βιοαερίου ή κομποστοποίησης. Εόσον υπάρχουν διαθέσιμες στην περιοχή.

Εκσυγχρονισμός ΑΕΚΚ

Αυστηροποιείται το νομοθετικό πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων(ΑΕΚΚ) ως εξής:

• Σε περίπτωση συνεργασίας εγκατάστασης επεξεργασίας ΑΕΚΚ με άνω του ενός ΣΕΔ, το οικονομικό αντάλλαγμα καθορίζεται με ενιαίο τρόπο για όλα τα συνεργαζόμενα ΣΕΔ.
• Αυστηροποιούνται οι προδιαγραφές των ζυγιστικών μηχανημάτων των εγκαταστάσεων επεξεργασίας ΑΕΚΚ. Προκειμένου να αποφεύγεται η παράνομη διαχείρισή τους και να διευκολύνεται ο έλεγχος.
• Επιβάλλεται από 1.1.2023 η τοποθέτηση ηλεκτρονικού συστήματος εντοπισμού θέσης (GPS) σε όλα τα οδικά μέσα μεταφοράς ΑΕΚΚ. Θα έχουν πρόσβασημ εφόσον απαιτηθεί, οι ελεγκτικές αρχές.
• Οι κάδοι συλλογής ΑΕΚΚ είναι αριθμημένοι και σε κάθε κάδο αναγράφονται τα στοιχεία του ιδιοκτήτη του.
• 

Προώθηση οικολογικού σχεδιασμού συσκευασιών

Προωθείται ο οικολογικός σχεδιασμός ιδιαίτερα στις πλαστικές συσκευασίες με μέτρα όπως:
• Η διαφοροποίηση της εισφοράς στα ΣΕΔ ανάλογα με την ανακυκλωσιμότητα του πλαστικού,
• Η θέσπιση από τον Ιανουάριο του 2025 της υποχρέωσης για ελάχιστο ανακυκλωμένο περιεχόμενο 30% στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Από τον Ιανουάριο του 2023 (2 χρόνια νωρίτερα), εφαρμόζεται το ίδιο μέτρο στους Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης. Απαγορεύεται να προμηθεύονται πλαστικές σακούλες μεταφοράς που δεν περιέχουν τουλάχιστον 30% ανακυκλωμένο πλαστικό,
• Η εισαγωγή περιβαλλοντικού τέλους για τα πλαστικά μπουκάλια με ετικέτα PVC. Ειδικότερα, από την 1η Ιουνίου 2022 επιβάλλεται τέλος ανακύκλωσης 8 λεπτών. Για τα προϊόντα μέρος της συσκευασίας των οποίων (η ετικέτα) περιέχει πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC). Κατά την πώλησή τους σε κάθε νόμιμο σημείο πώλησης. Η καταβολή του τέλους επιβάλλεται στους καταναλωτές ανά τεμάχιο προϊόντος. Κατ’ αντιστοιχία με την ακολουθούμενη πρακτική για τις πλαστικές σακούλες.

Μεγαλύτερη διαφάνεια  ΣΕΔ – Ενίσχυση Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ)

• Διευρύνονται τα ασυμβίβαστα για τα μέλη της διοίκησης των ΣΕΔ. Για πρώτη φορά, συμπεριλαμβάνουν και τα ΣΕΔ των μπάζων (ΑΕΚΚ).
• Απλοποιούνται κάποιες υποχρεώσεις των ΣΕΔ με σκοπό τη μείωση του γραφειοκρατικού φόρτου. Και την επικέντρωση του ΕΟΑΝ στον ουσιαστικό έλεγχο των αποτελεσμάτων των ΣΕΔ.
•  Προβλέπεται η επιβολή σχεδίου συμμόρφωσης από τον ΕΟΑΝ σε Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου τους. Καθώς και η επιβολή προστίμων αναλογικών της απόκλισης από τους στόχους. Σε περίπτωση που εξακολουθεί και δεν επιτυγχάνει τουλάχιστον το 80% του στόχου του, ο ΕΟΑΝ ανακαλεί την έγκριση του συστήματος.
•  Τα ΣΣΕΔ υποχρεούνται να καταθέσουν χρηματική εγγύηση στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Ή να προσκομίσουν εγγυητική επιστολή. Ή να προχωρήσουν στο άνοιγμα ανέκκλητης τραπεζικής πίστωσης υπέρ του ΕΟΑΝ. Με σκοπό τη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων του φορέα ΣΣΕΔ και της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών του. Η εγγύηση καταπίπτει με αίτηση του ΕΟΑΝ. Εφόσον στο τέλος της πενταετούς έγκρισης του συστήματος δεν επιτυγχάνεται τουλάχιστον ένας από τους στόχους.
• Με τη θεσμική και οικονομική ενίσχυση του ΕΟΑΝ επιχειρείται η ενδυνάμωση του ρυθμιστικού και εποπτικού του ρόλου. Και αυξάνονται οι αρμοδιότητές του. Ο ΕΟΑΝ πλέον καλείται να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο για την ενίσχυση των δράσεων ανακύκλωσης των ΟΤΑ.
• Καθιερώνονται συγκεκριμένες προδιαγραφές για το περιεχόμενο των επιχειρησιακών φακέλων που υποβάλλουν τα συστήματα στον ΕΟΑΝ.
• Θεσπίζονται συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την εξέταση και έγκριση των επιχειρησιακών σχεδίων που υποβάλλουν τα Συστήματα στον ΕΟΑΝ. Για μην υπάρχουν περιθώρια καθυστέρησης για την έγκριση και λειτουργία των συστημάτων ανακύκλωσης στη χώρα.
• Καθιερώνεται αναλυτικό ελάχιστο περιεχόμενο για τις αποφάσεις έγκρισης των ΣΕΔ.
• Για τον περιορισμό της εισφοροδιαφυγής, δημιουργείται ένα αυστηρό πλαίσιο ελέγχων και κυρώσεων και λαμβάνεται σειρά μέτρων. Όπως η συγκεκριμενοποίηση των υποχρεώσεων όσων διεξάγουν εξ αποστάσεως πωλήσεις. Η σύνδεση του Εθνικού Μητρώου Παραγωγών (ΕΜΠΑ) με το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) και άλλα συναφή μητρώα.
•  Ρυθμίζονται θέματα αναφορικά με τον εποπτικό και ελεγκτικό ρόλο του ΕΟΑΝ. Συγκεκριμενοποιούνται και αυστηροποιούνται τα πρόστιμα στην περίπτωση παραβατικών συμπεριφορών.
• Ο ΕΟΑΝ θα παρακολουθεί την εφαρμογή των διατάξεων για τη διαμόρφωση της κοστολόγησης και τιμολόγησης των ΦοΔΣΑ. Καθώς και την οικονομική αποδοτικότητα και τη συμβατότητα με τις ισχύουσες περιβαλλοντικές διατάξεις των αποφάσεων και δράσεων των ΦοΔΣΑ.

Δικονομικά ζητήματα

Παράλληλα,  με το ν/σ:
• Ρυθμίζονται ειδικότερα δικονομικά ζητήματα για τις αγωγές του ελληνικού Δημοσίου. Με αντικείμενο τη διόρθωση των αρχικών κτηματολογικών εγγραφών. Την αναγνώριση του Δημοσίου ως κυρίου των εκτάσεων αντί των ιδιωτών που τα διεκδικούν.
• Απλοποιείται η αδειοδοτική διαδικασία για την υπογειοποίηση των δικτύων διανομής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας όταν διέρχονται από δάση και δασικές εκτάσεις.
• Επιταχύνεται η πλήρης ενεργοποίηση του ΟΦΥΠΕΚΑ και ρυθμίζονται ζητήματα συναρμοδιοτήτων με το υπουργείο Περιβάλλοντος.
• Δίνεται η δυνατότητα να μπορεί το ΠΕΣΠΑ να γνωμοδοτεί για έργα και δραστηριότητες κατηγορίας Β. Σε περίπτωση παράλειψης ουσιωδών γνωμοδοτήσεων ή έκδοσης αντικρουόμενων γνωμοδοτήσ το ΚΕΣΠΑ να γνωμοδοτεί. Κατόπιν αιτήματος του επισπεύδοντος φορέα για έργα κατηγορίας Α2 τα οποία έχουν λάβει αρνητική γνωμοδότηση από το ΠΕΣΠΑ.
• Δίνεται η δυνατότητα παράτασης του προσωρινού καθεστώτος προστασίας των προστατευόμενων περιοχών έως κατά δύο έτη (αντί του ενός που ισχύει σήμερα).