Αρχική Διατροφή - Προτάσεις Τσάπουρνο: Το ελληνικό superfood με τις πολλαπλές θεραπευτικές ιδιότητες

Τσάπουρνο: Το ελληνικό superfood με τις πολλαπλές θεραπευτικές ιδιότητες

18 Απριλίου 2021 - 19:30

Διαφήμιση

Η Τσαπουρνία, γνωστή και με την επιστημονική της ονομασία ως Prunus spinosa, ανήκει στα Ροδώδη (Rosales) και στην οικογένεια Ροδοειδή (Rosaceae). Αν και ο καρπός της δεν μοιάζει με δαμάσκηνο (μόνο στο χρώμα) σε πολλά μέρη της Ελλάδας την λένε και αγριοδαμασκηνιά. Μάλιστα, διαθέτει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες και από πολλούς ειδικούς χαρακτηρίζεται ως η ελληνική υπερτροφή.

Χαρακτηριστικά

Η τσαπουρνιά ζει στην Ευρώπη, τη Δυτική Ασία, τη Βορειοδυτική Αφρική, τη Βόρεια Αμερική και τη Νέα Ζηλανδία. Στην Ελλάδα είναι ένας αυτοφυές μεγάλος ακανθώδης θάμνος που μπορεί να φτάσει μέχρι και 4 μέτρα σε ύψος.

Την συναντάμε συχνά στις άκρες των αγροτικών δρόμων, σε ακαλλιέργητες εκτάσεις, σε ηλιόλουστα βουνά, βοσκοτόπια και σε υψόμετρα από 0 ως 1200 μέτρα.

Συχνά θα την συναντήσουμε να κάνει παρέα σε διπλανές αγριοτριανταφυλλιές.

Είναι φυλλοβόλος θάμνος με πολλά μεγάλα αγκάθια, όπως του Ιπποφαούς.

Ανθίζει νωρίς την Άνοιξη, πριν βγουν τα φύλλα της (όπως όλα τα Prunus) και τα άνθη της είναι χρώματος κρεμ, μικρά, με πέντε πέταλα, ερμαφρόδιτα.

Τα φύλλα της είναι μικρά οβάλ 2 ως 5 εκ., λιγάκι οδοντωτά και οι καρποί της, τα τσάπουρνα, είναι σαρκώδεις, στρογγυλοί, μικροί με διάμετρο μέχρι 2 εκατοστά και με μαύρο-μπλε-μωβ χρώμα.

Οι καρποί της είναι άγουροι και σκληροί και έχουν πολύ στυφή και ξινή γεύση, όταν όμως ωριμάσουν μαλακώνουν, η γεύση τους γίνεται πιο ήπια και είναι πιο ζουμερά.

Κατάλληλη περίοδος συγκομιδής είναι με τα πρώτα κρύα (από τα τέλη Σεπτέμβρη), όταν η περιεκτικότητα σε σάκχαρα είναι στα μέγιστα επίπεδα.

Στο χωράφι μας στη μια άκρη του είναι γεμάτο αυτοφυείς τσαπουρνιές και συλλέγουμε ώριμα τσάπουρνα από Σεπτέμβρη. Αν δεν τα φάνε τα πουλιά (που μερικά είδη τα λατρεύουν) θα παραμένουν επάνω στο δέντρο μέχρι και τον Γενάρη μήνα.

Συστατικά

Οι καρποί κυρίως, αλλά και τα άνθη και τα νεαρά φύλλα περιέχουν:

ανθοκυανίνη
Βιταμίνη C
κουμαρίνες
γλυκοσίδες
φλαβονοειδή
αιθέρια έλαια
λίγα ζάχαρα
ταννίνες
φυτικά οξέα
χρωστικές
πηκτίνες
γόμες
ρητίνες κλπ

Θεραπευτικές ιδιότητες

Αναλυτικά οι θεραπευτικές ιδιότητες της Τσαπουρνιάς:

Ο καρπός της είναι πλούσιος σε βιταμίνη C και ανθοκυανίνες, έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες και μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών και στην προστασία του οργανισμού από τον καρκίνο.
Έχει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση και είναι αποτελεσματικό αποτοξινωτικό.
Ο χυμός της θεωρείται ότι αποτοξινώνει και καθαρίζει το αίμα.
Τα άνθη της είναι διουρητικά, καθαρτικά και συστήνονται σε νεφρικά προβλήματα (πέτρες στα νεφρά και τη χοληδόχο κύστη).
Τα τσάπουρνα είναι τονωτικά του οργανισμού, βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του ουροποιητικού, συστήνονται για κυστίτιδα αλλά και για γαστρεντερίτιδα.
Χρησιμοποιούνται για πονοκεφάλους, νευραλγίες, εντερικές και στομαχικές δυσλειτουργίες, κολικούς, φούσκωμα, δυσπεψία, διάρροια.
Ως αφέψημα (άνθη – νεαρά φύλλα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων γρίπης, τις πνευμονικές παθήσεις, τον πυρετό, τον βήχα, την καταρροή, αλλεργική ρινίτιδα, την φαρυγγίτιδα, την αμυγδαλίτιδα και λαρυγγίτιδα.
Το αφέψημα ενδείκνυται επίσης για ουλίτιδα και γαργάρες.
Σιρόπι και βάμμα από τον καρπό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της γρίπης.
Αφέψημα που γίνεται από τη σκόνη του φλοιού έχει κατευναστική επίδραση στα νεύρα.
Η τσαπουρνιά έχει ευρεία χρήση και στην Ομοιοπαθητική.
Γενικά η τσαπουρνιά με τους καρπούς της έχει υψηλή διατροφική αλλά και θεραπευτική αξία.

Για όλους αυτούς τους λόγους, δίκαια θεωρείται από πολλούς σχετικούς ως η ελληνική υπερτροφή (superfood).

Σημειώνεται ότι, όλες οι παραπάνω αναφορές δεν αντικαθιστούν τη συμβουλή του γιατρού.

Μελέτες – έρευνες

Μελέτη Ιταλών ερευνητών δημοσιευμένη 19/12/2019 με PMC7023410:

Εκχύλισμα καρπών Τσάπουρνου επέδειξε αντιμικροβιακή δράση έναντι ορισμένων δυνητικά παθογόνων Gram-αρνητικών και Gram-θετικών βακτηρίων. Επίσης έδειξε μια καλή αντιοξειδωτική ισχύ όσο και μια σημαντική αναστολή της αιμόλυσης. Οι ερευνητές καταλήγουν ότι τα τσάπουρνα θα μπορούσαν να θεωρηθούν δυνητικά χρήσιμο υλικό τόσο για τις βιομηχανίες διατροφικών προϊόντων όσο και για τις βιομηχανίες τροφίμων λόγω των αντιοξειδωτικών και αντιμικροβιακών τους επιδράσεων.

Μελέτη Πολωνών ερευνητών δημοσιευμένη 11/10/2017 με PMC5649189:

Το Εκχύλισμα άνθεων Τσάπουρνου αποδείχτηκε ότι έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και επιβεβαίωσε την παραδοσιακή φαρμακευτική χρήση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη όπου ενδείκνυται για τη θεραπεία διαταραχών του ουροποιητικού συστήματος, φλεγμονής και για συμπληρωματική θεραπεία καρδιαγγειακών παθήσεων. Συμπερασματικά θα μπορούσε να είναι ένα εναλλακτικό συστατικό για λειτουργικά προϊόντα που υποστηρίζουν τη θεραπεία παθολογιών που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες και που συνδέονται με φλεγμονώδεις αλλαγές, ειδικά στην καρδιαγγειακή προστασία.

Άλλες Χρήσεις

Από τα τσάπουρνα παρασκευάζονται λικέρ, κρασί, τζιν και άλλα ποτά. Επίσης φτιάχνεται πολύ νόστιμη και θρεπτική μαρμελάδα. Είναι βέβαια λίγο μπελάς η εξαγωγή των κουκουτσιών, αλλά αξίζει τον κόπο.

Τα τσάπουρνα εξαιτίας των χρωστικών που περιέχουν, χρησιμοποιούνται στο χρωματισμό τροφίμων, νημάτων και λινών υφασμάτων σε αντικατάσταση άλλων συνθετικών ουσιών. Ο πολτός από τα τσάπουρνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην μαγειρική σε διάφορες σάλτσες, ως τουρσί και ως σιρόπι στην ζαχαροπλαστική.

Τέλος, το ξύλο της τσαπουρνιάς επειδή είναι πολύ ανθεκτικό, χρησιμοποιείται για παραγωγή μπαστουνιών, για λαβές εργαλείων και ως πάσσαλος ενώ παλαιότερα από τον φλοιό της παρασκεύαζαν και μελάνη.

Ο Γιώργος Αγκαθίδης είναι Εκπαιδευτικός και Καλλιεργητής Αρωματικών φαρμακευτικών φυτών.