Σύμφωνα με το The Atlantic, το 2022, οι Αμερικάνοι δαπάνησαν περίπου 136,8 δισεκατομμύρια δολάρια για τη φροντίδα των κατοικίδιων ζώων τους. Μια πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Ερευνών Pew διαπίστωσε ότι σχεδόν κάθε Αμερικανός που έχει κατοικίδιο –και υπολογίζονται γύρω στα 200 εκατομμύρια– χαρακτηρίζει τα ζώα του ως οικογένεια, και περισσότεροι από τους μισούς ιδιοκτήτες κατοικίδιων ζώων λένε ότι το κατοικίδιό τους «αποτελεί κομμάτι της οικογένειάς τους όσο και ένα ανθρώπινο μέλος».
Την ίδια στιγμή όμως, πολλοί Αμερικανοί δεν φαίνονται να αντιμετωπίζουν τα κατοικίδιά τους ως πραγματική οικογένεια. Στην ίδια έρευνα, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων –συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου αριθμού ιδιοκτητών κατοικίδιων ζώων– δήλωσε ότι δίνεται υπερβολική ίσως έμφαση στην ευημερία των κατοικίδιων.
Μπορούμε να αποκτήσουμε, να αγοράσουμε ένα κατοικίδιο, όμως αποτελεί για εμάς πολύ περισσότερα από ένα υλικό αγαθό: Αυτοί οι οικιακοί σύντροφοι μπορούν να μας αλλάξουν, να μας πληγώσουν, ακόμη και να μας αναγκάσουν να βάλουμε τις ανάγκες του άλλου πάνω από τις δικές μας. Και κανένας κανόνας δεν οριοθετεί τι μετράει σε αυτές τις σχέσεις ως αναγκαία πράξη αγάπης και τι ως επιπόλαιη απόλαυση.
Το ερώτημα δεν είναι πώς αισθάνονται οι άνθρωποι για τα κατοικίδιά τους ή πώς θα έπρεπε να αισθάνονται. Ψυχολογικά, επιστημονικά, η απάντηση είναι αρκετά σαφής: Οι δεσμοί που σφυρηλατούν οι άνθρωποι με τα ζώα μπορεί να είναι τόσο ισχυροί όσο και αυτοί που δημιουργούμε μεταξύ μας – ακόμη και μέσα στην οικογένεια, ακόμη και με τα παιδιά μας. Το ερώτημα είναι πόσο επικυρώνονται αυτές οι σχέσεις από τον κοινωνικό περίγυρο.
Τα σημεία που ενώνουν ανθρώπους-κατοικίδια
Όταν οι επιστήμονες επικεντρώνονται στο συναισθηματικό διαμέτρημα των δεσμών ανθρώπου και ζώου, βλέπουν περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές με τους αντίστοιχους ανθρώπινους δεσμούς. Οι άνθρωποι προσκολλώνται βαθιά στα κατοικίδιά τους, με τα οποία μπορεί να περνούν πιο πολύ χρόνο απ’ ό,τι με τους περισσότερους ανθρώπους στη ζωή τους.
Τα ζώα μαθαίνουν τα ωράρια, τις συνήθειες και τις εκφράσεις του προσώπου μας, διαμορφώνοντας τις δικές τους ως απόκριση. «Ο δεσμός είναι παρόμοιος με αυτόν που δημιουργεί ένα βρέφος με τη μητέρα του», λέει η Kerri Rodriguez, ερευνήτρια της αλληλεπίδρασης ανθρώπου-ζώων στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Οι σχέσεις μας με τα κατοικίδια είναι ακόμα και μοριακά ανάλογες με εκείνες που συνάπτουμε με τους ανθρώπους. Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι ίδιες ορμόνες, συμπεριλαμβανομένης της ωκυτοκίνης, ανεβαίνουν στα ύψη σε πολλούς ανθρώπους όταν συνδέονται τόσο με άλλους ανθρώπους όσο και με ζώα.
Αναλογίες μπορούν επίσης να βρεθούν στη θλίψη και το πένθος για την απώλεια κατοικίδιου ζώου, η οποία, όπως έχουν δείξει πολυάριθμες έρευνες, μπορεί να είναι εξίσου σοβαρή, παρατεταμένη και εξουθενωτική όπως όταν πεθαίνει ένας στενός ανθρώπινος σύντροφος.
Κανείς δεν θα έλεγε σε μια πενθούσα χήρα: Πότε θα αποκτήσετε καινούργιο σύζυγο; Αλλά όταν πεθαίνει το σκυλί σας, συχνά το πρώτο πράγμα που λένε οι άνθρωποι είναι: Πότε θα πάρετε άλλο σκύλο;
Το πένθος για οποιαδήποτε απώλεια μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, αλλά όταν πενθούν ένα κατοικίδιο, οι άνθρωποι μπορεί να βρεθούν παγιδευμένοι μεταξύ της έκφρασης του πλήρους φάσματος των συναισθημάτων τους και της διαχείρισής τους ώστε να είναι πιο κοινωνικά αποδεκτά.
Η Julie Wiest, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο West Chester, έχει δει στη ζωή της πώς πολλοί άνθρωποι «θα σε κοιτάξουν σαν να είσαι τρελός» κάθε φορά που συμπεριφέρεσαι σε ένα ζώο σαν ανθρώπινο μέλος της οικογένειας.
Οποιοσδήποτε ξοδεύει σημαντικό μέρος της αγάπης του σε ένα ζώο μπορεί να προκαλέσει τέτοιες αντιδράσεις. Αλλά οι γυναίκες που δεν έχουν παιδιά –οι οποίες είναι μεταξύ των δημογραφικών ομάδων που έχουν καταγραφεί να συνδέονται πιο έντονα με τα κατοικίδιά τους– συχνά δέχονται το μεγαλύτερο βάρος αυτού του είδους κριτικής. (Σκεφτείτε μόνο κάθε μονότονο αστείο για την «τρελή γατού», αλλά και πόση πίεση για να κάνουν παιδιά εξακολουθούν να δέχονται οι γυναίκες). Το υπονοούμενο είναι πάντα το ίδιο: Δεν ξέρετε ότι το ζώο σας δεν είναι πραγματικό παιδί;
Αλλά σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι που περιγράφουν τους εαυτούς τους ως «γονείς» των κατοικίδιων ζώων τους δεν ισχυρίζονται ότι το γατί ή το σκυλί τους είναι το ίδιο μ’ ένα παιδί. Συνήθως αναγνωρίζουν ότι η φροντίδα ενός κατοικίδιου ζώου προϋποθέτει λιγότερο κόπο και πόνο (και χρήμα) από τη φροντίδα ενός παιδιού. Ταυτόχρονα όμως, η φροντίδα ενός κατοικίδιου ζώου αντικατοπτρίζει με ακρίβεια τις βασικές αρχές της αγάπης για ένα παιδί. Τα κατοικίδια ζώα, όπως και τα παιδιά, μπορούν να διδαχθούν και να γαλουχηθούν και να πειθαρχήσουν – με τρόπους που βοηθούν τους κηδεμόνες τους να αναπτυχθούν οι ίδιοι συναισθηματικά.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο αυτό που λέει ο σοφός λαός μας: “Το παιδί και το σκυλί, όπως το μάθεις!”
με Αριθμό Μητρώου 12691
