Προϋπολογισμός 2024: Στο επίκεντρο ενίσχυση των νοικοκυριών και “μέτρα-αντίβαρο” στις φυσικές καταστροφές εν μέσω κλιματικής κρίσης

Οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ για την ενίσχυση των εισοδημάτων και την  αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων, ενώ μέσα στο προσχέδιο του προϋπολογισμού ενσωματώνονται όλα τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για τις επικείμενες αυξήσεις των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, των συντάξεων, την καταβολή έκτακτων επιδομάτων, τη μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 10% για όσους ασφαλίζουν τα ακίνητά τους και την αύξηση του αφορολόγητου κατά 1.000 ευρώ για οικογένειες μισθωτών και συνταξιούχων.

Η κατάργηση της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης στο δημόσιο και στους συνταξιούχους στοιχίζει 476 εκατ. ευρώ στα έσοδα του προϋπολογισμού, ενώ μικρό είναι το κόστος της μείωσης του ΕΝΦΙΑ κατά 10% για κατοικίες που ασφαλίζονται από φυσικές καταστροφές, καθώς υπολογίζεται σε 26 εκατ. ευρώ.

Η αύξηση του αφορολόγητου κατά 1.000 ευρώ για οικογένειες με παιδιά έχει κόστος 135 εκατ. ευρώ.

Επιπλέον ο προϋπολογισμός ενσωματώνει αυξήσεις συντάξεων 3%, συνολικού κόστους 430 εκατ. ευρώ.

Προσχέδιο προϋπολογισμού-Τι γίνεται με τον ΦΠΑ

Όσον αφορά τον ΦΠΑ, μονιμοποιείται ο μειωμένος συντελεστής που εφαρμόστηκε από την περίοδο της πανδημίας Covid-19 στις μεταφορές, σε γυμναστήρια και σχολές χορού, στους κινηματογράφους και σε μία σειρά αγαθών σχετιζόμενων με τη δημόσια υγεία, με εκτιμώμενο κόστος 305 εκατ. ευρώ κατ’ έτος.

Οι εν λόγω κατηγορίες αφορούν στις αστικές, προαστιακές, χερσαίες και σιδηροδρομικές μεταφορές, στις θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές, σε γυμναστήρια και σχολές χορού, στους κινηματογράφους και ζωολογικούς κήπους και σε μία σειρά αγαθών σχετιζόμενων με τη δημόσια υγεία, που περιλαμβάνουν μέσα ατομικής υγιεινής και προστασίας, φίλτρα και γραμμές αιμοκάθαρσης, αιμοδιήθησης, αιμοδιαδιήθησης και πλασμαφαίρεσης καθώς και απινιδωτές.

Επιπροσθέτως, ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ στον καφέ και στα ταξί αναμένεται να επεκταθεί για το πρώτο εξάμηνο του 2024, με εκτιμώμενο κόστος 77 εκατ. ευρώ για έξι μήνες.

Ο μειωμένος συντελεστής δεν αναμένεται να επεκταθεί στα σερβιριζόμενα μη αλκοολούχα ποτά, με εκτιμώμενη εξοικονόμηση 37 εκατ. ευρώ ετησίως.

Το συνολικό δημοσιονομικό κόστος των αλλαγών εκτιμάται σε 382 εκατ. ευρώ για το 2024.

Προσχέδιο προϋπολογισμού: Δημοσιονομικές παρεμβάσεις αντιμετώπισης των οικονομικών συνεπειών της ενεργειακής κρίσης

Κατά τη διάρκεια του 2023 παρατηρήθηκε αποκλιμάκωση των τιμών της ενέργειας, ενώ ο ρυθμός μεταβολής του γενικού δείκτη τιμών εμφάνισε επιβράδυνση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, το επίπεδο τιμών σε τρόφιμα και λοιπά καταναλωτικά αγαθά παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα, εξακολουθώντας να πιέζει τους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών. Κατά τη διάρκεια του 2023 συνεχίστηκε η στήριξη των νοικοκυριών και των αγροτών επί των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά σε μικρότερο βαθμό έναντι του 2022, καθώς οι τιμές έχουν αποκλιμακωθεί. Παράλληλα, υιοθετήθηκαν νέα εργαλεία με κυριότερο αυτό του “market pass” για τη βραχυχρόνια αντιμετώπιση του υψηλού κόστους στην αγορά τροφίμων, ενώ από τον Ιανουάριο 2024 υιοθετούνται μόνιμα μέτρα αύξησης του εισοδήματος, όπως αναλύθηκαν ανωτέρω.

Επίσης, μέτρα όπως ο έλεγχος περιθωρίου μικτού κέρδους και το καλάθι του νοικοκυριού υποστήριξαν τη συγκράτηση των τιμών σε διάφορα αγαθά πρώτης ανάγκης. Τέλος, για την ενίσχυση των καταναλωτών και της παραγωγής έναντι της τιμής των καυσίμων, η οποία εμφανίζεται μειωμένη σε σχέση με το 2022, ωστόσο παραμένει σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με το 2021, συνεχίστηκε κατά το τρέχον έτος η εφαρμογή αυξημένου επιδόματος θέρμανσης, αλλά και η επιστροφή του ΕΦΚ στο αγροτικό πετρέλαιο.

Το κόστος για την υλοποίηση των παρεμβάσεων για την πληθωριστική κρίση το 2023, λαμβανομένων υπόψη και των επιδοτήσεων προς φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, ανέρχεται σε 2.584 εκατ. ευρώ, με κυριότερα μέτρα:

• τις επιδοτήσεις στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας νοικοκυριών και επιχειρήσεων με εκτιμώμενο δημοσιονομικό κόστος 1.087 εκατ. ευρώ, η οποία καλύφθηκε από τα έσοδα του ΤΕΜ,
• την εφαρμογή από τον Φεβρουάριο 2023 έως τον Οκτώβριο 2023 της δράσης οικονομικής ενίσχυσης σε περίπου 2,8 εκατ. νοικοκυριά με σκοπό την κάλυψη μέρους του αυξημένου κόστους αγορών, ιδίως ειδών διατροφής, λόγω της σημαντικής αύξησης των τιμών (market pass) με κόστος 755 εκατ. ευρώ και την περαιτέρω επέκτασή του έως τον Δεκέμβριο 2023 για τις πληγείσες από τις πλημμύρες περιοχές και τον Έβρο με κόστος 35 εκατ. ευρώ. Το συνολικό δημοσιονομικό κόστος του μέτρου ανέρχεται σε 790 εκατ. ευρώ για το έτος 2023,
• την καταβολή επιδόματος θέρμανσης με διευρυμένα εισοδηματικά κριτήρια για τις οικογένειες με παιδιά με κόστος 237 εκατ. ευρώ για τη χειμερινή περίοδο 2023 – 2024. Σημειώνεται ότι, λαμβανομένων υπόψη και των πληρωμών από το περυσινό επίδομα θέρμανσης του πρώτους μήνες του 2023, η δαπάνη για το έτος 2023 εκτιμάται σε 280 εκατ. ευρώ,
• την επιδότηση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης στην αντλία για τη χειμερινή περίοδο 2022 – 2023 με δημοσιονομικό κόστος 100 εκατ. ευρώ για το 2023 και
• την επιστροφή του ΕΦΚ στο πετρέλαιο κίνησης στους αγρότες εντός του 2023 με δημοσιονομικό κόστος 79 εκατ. ευρώ.

Επιπλέον, για τα νοικοκυριά που πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια και χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια για τη θέρμανση των κατοικιών τους και δεν είναι δικαιούχοι του επιδόματος θέρμανσης θα καταβληθεί επιδότηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω έκπτωσης στους λογαριασμούς ρεύματος, για τους μήνες Ιανουάριο έως Μάρτιο 2024, με δημοσιονομικό κόστος 120 εκατ. ευρώ για το 2024. Επιπλέον, αναμένεται να συνεχιστεί η επιδότηση στους λογαριασμούς ρεύματος νοικοκυριών που ανήκουν στα Κοινωνικά Τιμολόγια και εντός του 2024 από το ΤΕΜ. Παράλληλα, θεσπίζεται κοινωνικό τιμολόγιο ρεύματος για τις πολύτεκνες οικογένειες, το οποίο θα εξασφαλίζει στους δικαιούχους σημαντικές μειώσεις στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας.

Δημοσιονομικές παρεμβάσεις αντιμετώπισης των οικονομικών συνεπειών των φυσικών καταστροφών

Εκτός από τις προαναφερθείσες παρεμβάσεις με σκοπό την ενίσχυση του εισοδήματος και την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, προβλέπεται να εφαρμοστούν παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών των φυσικών καταστροφών συνεπεία της κλιματικής κρίσης.

Οι κυριότερες παρεμβάσεις είναι οι εξής:

• η άμεση κάλυψη των αναγκών για την καταβολή αποζημιώσεων (πρώτη αρωγή και αγροτικές αποζημιώσεις) καθώς και επισκευές και βελτιώσεις υποδομών. Η χρηματοδότηση των σχετικών δαπανών διασφαλίστηκε για το έτος 2023 με την ψήφιση συμπληρωματικού προϋπολογισμού, συνολικού ύψους 600 εκατ. ευρώ (450 εκατ. ευρώ στο εθνικό σκέλος του ΠΔΕ και 150 εκατ. ευρώ στον τακτικό προϋπολογισμό, άρθρο 36 του ν.5053/2023), ενώ παράλληλα αξιοποιούνται οι πόροι του ΕΣΠΑ 2014 – 2020, του ΤΑΑ, το οποίο αναθεωρείται εκ νέου και του ΕΣΠΑ 2021 – 2027 για την αποκατάσταση των υποδομών,
• προϋπολογίζονται από το 2024 και εφεξής πόροι ύψους 600 εκατ. ευρώ στο εθνικό ΠΔΕ, ώστε να καλύπτονται σε μόνιμη βάση οι δαπάνες κρατικής αρωγής έναντι φυσικών καταστροφών, αυξάνοντας το ύψος διαθέσιμων πιστώσεων κατά 300 εκατ. ευρώ, προκειμένου να καλυφθούν τόσο οι υπόλοιπες αποζημιώσεις της τρέχουσας καταστροφής, αλλά και πιθανές μελλοντικές καταστροφές τα επόμενα έτη. Για τον σκοπό αυτό, επιβάλλεται στα τουριστικά καταλύματα και στη βραχυχρόνια μίσθωση τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση, το οποίο αντικαθιστά τον υφιστάμενο φόρο διαμονής, με εκτιμώμενα πρόσθετα έσοδα 240 εκατ. ευρώ,
• προϋπολογίζονται για το έτος 2024 πόροι ύψους 110 εκατ. ευρώ στις πιστώσεις υπό κατανομή του τακτικού προϋπολογισμού, προκειμένου να αξιοποιηθούν για την καταβολή αποζημιώσεων λόγω φυσικών καταστροφών σε αγρότες μέσω του ΕΛΓΑ, ενώ επιπλέον 150 εκατ. ευρώ μεταφέρθηκαν εντός του 2023 στον ΕΛΓΑ για την προκαταβολή των αποζημιώσεων και
• από το 2024 καθίσταται υποχρεωτική η ιδιωτική ασφάλιση για μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 2 εκατ. ευρώ. Η ασφάλιση θα πρέπει να καλύπτει πλημμύρες, σεισμούς και πυρκαγιές και να αφορά στο κτήριο, στα μηχανήματα, στον εξοπλισμό και στα αποθέματα. Όπως προαναφέρθηκε, εφαρμόζεται μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 10% για κατοικίες φυσικών προσώπων που ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές για το σύνολο του έτους, με δημοσιονομικό κόστος 26 εκατ. ευρώ για το 2024.