Κ.Δούκας: Ο Σπύρος Μαρκεζίνης για την “17 Νοέμβρη”-Τί λέει στην ιστορία του για την Εξέγερση του Πολυτεχνείου

*Του Κώστα Δούκα

Δέν θά ἦταν ἂσκοπο νά παραθέσουμε μερικές πληροφορίες ἀπό τόν κατ᾽ἐξοχήν πολιτικό αὐτόπτη μάρτυρα τῶν γεγονότων καί ἱστορικό · Ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ό λεγόμενος καί «δοτός πρωθυπουργός», ὁ ὁποῖος εἶχε ἀναλάβει κατά προτροπή τῶν πάντων στό ἐσωτερικό καί τό ἐξωτερικό, τήν ἐπαναφορά τῆς χώρας ἀπό τήν δικτατορία στήν δημοκρατία ὁμαλά, χωρίς νά χυθεῖ αἷμα.

Καί ἀς μή νομισθεῖ ὃτι ὁ <δοτός πρωθυπουργός> εἶναι ψόγος. Δοτός ἦταν, ὃπως λέει ὁ Μαρκεζίνης, καί ὁ Κων. Καραμανλής, καθώς παρέλαβε τήν ἐξουσία ἀπό τόν στρατηγό Γκιζίκη.

Τό ἲδιο εἶχε συμβεῖ καί τό 1926 μέ τήν κυβέρνηση τοῦ Ἀθ. Εὐταξία, τῆς ὁποίας οὐδείς ἀμφισβήτησε τήν νομιμότητα, πρωτοστατοῦντος μάλιστα τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου.

Ἡ κυβέρνηση Μαρκεζίνη λοιπόν ὀρκίσθηκε στίς 8 Ὀκτωβρίου 1973. Καί θά διενεργοῦσε ἐκλογές στίς 10 Φεβρουαρίου 1974.

Ἡ ΕΔΑ διά τοῦ Α. Μπριλάκη, ὃπως γράφει στήν «Σύγχρονη πολιτική ἱστορία τῆς Ἑλλάδος» ὁ Μαρκεζίνης, τοῦ εἶχε συστήσει ἀπό τόΠαρίσι, (ὃπου προφανῶς ἒκανε…ἀντίσταση ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς κατά τῆς χούντας), νά προχωρήσει στόν σχηματισμό κυβερνήσεως καί ὃτι ὁ ἲδιος θά ἐπέστρεφε στήν Ἀθήνα.

Οἱ «Τάϊμς τῆς Νέας Ὑόρκης» σέ ἂρθρο τους εἶχαν γράψει ὃτι ὁ Μαρκεζίνης εἶχε τά ἀπαιτούμενα προσόντα γιά νά ὁδηγήσει τήν Ἑλλάδα ἀπό τήν δικτατορία στό κοινοβουλευτικό σύστημα.

Οἱ Πατακός, Μακαρέζος καί Ἀγγελής πίεζαν τόν Μαρκεζίνη νά προχωρήσει χωρίς ἀναβολές, ἀμέσως, στόν σχηματισμό κυβερνήσεως.

Σύσσωμος ὁ ξένος τύπος τόν παρότρυνε νά σχηματίσει κυβέρνηση (Μόντ, Σπίγκελ, Νιού Γιόρκ Τάϊμς κ.ἂ.).

Οἱ ἡγέτες ὃλων τῶν ξένων κυβερνήσεων ἒστελναν συγχαρητήρια μηνύματα: Νίξον, Χήθ, Βίλλυ Μπράντ, Πιέρ Μεσμέρ (πρωθυπουργός τῆς Γαλλίας), Ναΐμ Ταλού (πρωθυπουργός τῆς Τουρκίας), Γκόλντα Μέϊρ (πρωθυπουργός τοῦ Ἰσραήλ), οἱ πρωθυπουργοί τῆς Ρουμανίας, Οὐγγαρίας, Ἀν. Γερμανίας, Πολωνίας, Καναδᾶ. Ἀκόμη καί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος.

Ἀκόμη καί ὁ Ἠλίας Ἠλιοῦ ἒλεγε ὃτι «εἶναι λάθος ὃτι ἡ συμμετοχή τῶν κομμάτων στίς ἐκλογές θά νομιμοποιήσει τό ἀπολυταρχικό καθεστώς».

Ἀκόμη καί ὁ Κων. Καραμανλής δέν ἦταν ἐναντίον τῆς λύσεως Μαρκεζίνη. Κι ἀς ἒβαλε τόν Ράλλη, ὃπως ὁ ἲδιος ὁμολόγησε, νά γράψει ἂρθρο στήν «Βραδυνή» περί λευκοῦ καί ἀποχῆς.

Ἡ πρωθυπουργία αὐτή ἦταν ἡ καλύτερη λύση. Κύριος σκοπός τῆς κυβερνήσεως Μαρκεζίνη ἦταν ἡ προετοιμασία γιά τήν ταχύτερη διεξαγωγή τῶν ἐκλογῶν κατά τρόπο ἀδιάβλητο.

Ἀμέσως μόλις ἀνέλαβε τή πρωθυπουργία ὁ Μαρκεζίνης ἐπέβαλε ἂμεση ἐφαρμογή λιτότητος καί περιστολῆς τῶν δημοσίων δαπανῶν. Τά κρατικά αὐτοκίνητα περιορίσθηκαν δραστικά, μέ ἐξαίρεση τούς πρώην πρωθυπουργούς, πού καί αὐτοί θά εἶχαν ἓνα «σκαθάρι» Φολκσβάγκεν χαμηλῆς ἱπποδυνάμεως. Σέ κάποιους κακοφάνηκε αὐτό καί ὁ Στεφ. Στεφανόπουλος ζητοῦσε Τάουνους, Ὂπελ ἢ Φόρντ. Ἡ κυβέρνηση ἦταν ἓτοιμη νά βάλει δελτίο στά καύσιμα λόγω καί τῆς πετρελαϊκῆς κρίσεως.

Ὁ πολύς Πάνος Κόκκας ἐπέστρεψε στήν Ἀθήνα, ἀφοῦ πρῶτα τηλεφώνησε στόν Μαρκεζίνη ἀπό τό Παρίσι, καί ἦταν ἓτοιμος νά ἐπανεκδόσει τήν «Ἐλευθερία». Τόν πρόλαβε ὃμως ἡ ἐπάρατος νόσος.

Ὁλόκληρο τό κυβερνητικό σχῆμα εἶχε πολιτικούς καί κανένα στρατιωτικό. Παρέμενε πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας ὁ Γεωρ. Παπαδόπουλος.

Τότε ὃμως ξέσπασε τό φοιτητικό. Τήν Κυριακή 4 Νοεμβρίου 1973, λέει στήν ἱστορία του ὁ Μαρκεζίνης, ἐτελέσθη τρισάγιο στόν τάφο τοῦ Γεωρ. Παπανδρέου. Μέ πρωτοβουλία ὃμως τῆς ΚΝΕ ἂρχισαν ταραχές μέ συμμετοχή ἐξτρεμιστικῶν στοιχείων τῆς κεντροαριστερᾶς. Περίπου 3.000 μέ 4.000 φοιτητές συγκρούσθηκαν μέ τήν Ἀστυνομία. Τραυματίσθηκαν 40 ἀστυνομικοί, συνελήφθησαν καί παραπέμφθηκαν σέ δίκη 27 διαδηλωτές, οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ὁποίους ἀθωώθηκαν. Ἡ δικαιοσύνη ἒκρινε ἐνόχους μόνο 5 πού καί αὐτοί ἀφέθησαν ἐλεύθεροι ἀσκήσαντες ἒφεση. Οἱ 114 φοιτητές (σ.σ οἱ <αἰώνιοι>) πού εἶχαν στρατευθεῖ ἀφέθησαν ἐλεύθεροι, ὁ σχετικός νόμος ἀκυρώθηκε, οἱ ἐπίτροποι ἀπό τά πανεπιστήμια παραιτήθηκαν αὐτοβούλως, ἀλλά οἱ φοιτητές ζητοῦσαν καί ἀρχαιρεσίες. Ἡ κυβέρνηση ὑποσχόταν ἀδιάβλητες φοιτητικές ἀρχαιρεσίες μετά τήν ἀνάδειξη τῆς νέας δημοκρατικῆς κυβερνήσεως.

Καί ἡ «δοτή κυβέρνηση» βάδιζε πρός εκλογές. Ἡ 17 Νοεμβρίου εἶχε καθορισθεῖ ὡς ἡμερομηνία συνεντεύξεως τύπου πρός τούς Ἓλληνες καί ξένους δημοσιογράφους, ὃπου ὁ Μαρκεζίνης θά ἐξηγοῦσε λεπτομερῶς μέ ποιό τρόπο ἡ κυβέρνηση θά βάδιζε πρός ἐκλογές. Ἀλλά ἡ συνέντευξη αὐτή δέν δόθηκε ποτέ. Διότι, κατά τόν Μαρκεζίνη, ἡ γενιά τῶν πολιτικῶν πού ἒμελλε νά ξεπηδήσει ἀπό τό Πολυτεχνεῖο, εἶχε ἂλλες βλέψεις, καθώς καί τά ξένα συμφέροντα, παρά τό γεγονός ὃτι ἡ πολιτική κυβέρνηση ἒλυσε τά δύο ἐκ τῶν τριῶν προβλημάτων τῶν φοιτητῶν. Τίς φοιτητικές ἀρχαιρεσίες θά ρύθμιζε ἡ νέα δημοκρατική κυβέρνηση, πού θά προέκυπτε ἀπό τίς ἐπικείμενες ἐκλογές.

Φοιτητές καί ἂλλα στοιχεῖα κλείστηκαν στό Πολυτεχνεῖο καί μόνο φοιτητικά αἰτήματα δέν ἀκούγονταν, λέει ὁ Μαρκεζίνης. Ἡ Σύγκλητος τά εἶχε χαμένα καί ἀπέκλειε κάθε ἐπέμβαση τῆς Ἀστυνομίας. Ἂρχισε νά λειτουργεῖ ραδιοφωνικός σταθμός («ἐδῶ Πολυτεχνεῖο») μέ δικό του πομπό καί συνθήματα «Ἀλιέντε», «Λαοκρατία», «Κάτω ἡ ἐξουσία» κλπ. Ἒτσι τά τεθωρακισμένα ἐμφανίσθηκαν στούς δρόμους καί τό τάνκ γκρέμισε τήν πύλη τοῦ Πολυτεχνείου «χωρίς νά ὑπάρξει εὐτυχῶς κανένα θῦμα», τονίζει ὁ Μαρκεζίνης, ὁ ὁποῖος ὃμως παραδέχεται ὃτι ὑπῆρξαν κάποιοι νεκροί σέ διάφορα σημεῖα τῶν Ἀθηνῶν ἀπό ἐλεύθερους σκοπευτές καί ἀπό ἀδέσποτες σφαῖρες. Προειδοποίησε τόν Παπαδόπουλο ὃτι ὁ νέος στρατιωτικός νόμος πού ἐπεβλήθη γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς τάξεως δέν μποροῦσε νά παραταθεῖ πέραν τοῦ μηνός, διαφορετικά θά ὑπέβαλε τήν παραίτησή του. 

Ἐπίσης συνέστησε στούς στρατιωτικούς νά ἀποφεύγουν μέ κάθε τρόπο, ἂν δέν εἶχαν πλήρεις ἀποδείξεις, νά διώκουν ἐκπροσώπους τοῦ πνευματικοῦ, καλλιτεχνικοῦ καί δημοσιογραφικοῦ κόσμου, καθώς καί πολιτικούς, ἀφοῦ βάδιζαν πρός ἐκλογές. Διαφορετικά ἀπειλοῦσε νά ἐγκαταλείψει τό Πεντάγωνο ὑποβάλλοντας τήν παραίτησή του ἀπό τήν θέση του πρωθυπουργοῦ.

Καί καταλήγει ὁ «δοτός» πρωθυπουργός ὡς ἑξῆς:

«Τό Πολυτεχνεῖο ὑπῆρξε μία εὐγενική, θαρραλέα δημοκρατική ἐκδήλωση τῆς Νεολαίας. Μόλις ὃμως ἐκδηλώθηκε καί στέριωσε, κατά τήν τακτική πού δίδαξε ὁ Λένιν, ὑπερφαλαγγίστηκε ἀπό τό ΚΚΕ καί τά συνθήματα, ἀπό συνθήματα δημοκρατίας, ἒγιναν συνθήματα κομμουνισμοῦ. Τό Πολυτεχνεῖο ὂχι μόνο δέν ἒρριξε τήν δικτατορία, ἀλλά τήν δυνάμωσε. Γιατί αὐτό ἦταν τό ἒναυσμα πού ὢθησε πολλούς νέους ἀξιωματικούς, λίγο πολύ ἀπογοητευμένους ἀπό τήν δικτατορία, νά συσπειρωθοῦν γύρω ἀπό τόν Ἰωαννίδη, πού ἑτοίμαζε συνωμοσία, ἀλλά δέν μποροῦσε νά τήν κάνει πράξη. Κι ἒτσι ἐπιβλήθηκε μία χειρότερη δικτατορία. Τιμῶ λοιπόν, καταλήγει ὁ Μαρκεζίνης, εἰλικρινά καί βαθύτατα τήν πρωτοβουλία καί τόν ἡρωισμό τῶν νέων πού ξεκίνησαν αὐτό τό χτύπημα. Ἀλλά γιά νά τό τιμήσω, νομίζω πώς πρέπει νά πῶ αὐτό πού πιστεύω ὃτι εἶναι ἀλήθεια. Δέν εἶμαι διατεθειμένος, λόγω ἐπιμόνου συνθηματολογίας, λόγω ἀνυπάρκτων «πολυαρίθμων νεκρῶν» νά βοηθήσω κι ἐγώ στήν θεσμοποίηση μιᾶς ψεύτικης ἱστορίας».

Δέν θά συνεχίσω μέ τήν πολιτική ἱστορία τοῦ Σπύρου Μαρκεζίνη, πού πρέπει νά διαβάσουν ὃλοι οἱ Ἓλληνες πού δέν φοροῦν κομματικές παρωπίδες καί ἐνδιαφέρονται νά μάθουν τί ἒγινε, στήν πραγματιότητα, μέ τήν «17 Νοέμβρη», ἀπό τήν γραφίδα ἑνός «δοτοῦ» πρωθυπουργοῦ, πού ζοῦσε τά πράγματα ἐκ τοῦ σύνεγγυς καί ἐκ τῶν ἒνδον καί συνομιλοῦσε μέ τούς πρωταγωνιστές τῶν ἐξελίξεων, ἐκδήλωση πού ὁδήγησε, ἀντί σέ ἐκλογές, στήν δεύτερη σκληρότερη δικτατορία τοῦ ἀνεγκέφαλου Ἰωαννίδη (ὁ Μαρκεζίνης τό κατάλαβε ὃταν εἶδε ὃτι ἡ προσωπική του φρουρά ἀποσύρθηκε χαράματα ἀπό τό σπίτι του), ποιός ἦταν ὁ «ἀπαθής» ρόλος τῶν Ἀμερικανῶν γύρω ἀπό τό πραξικόπημα κατά τοῦ Μακαρίου, τόν ὁποῖο ὁ Κίσσινγκερ εἶχε χαρακτηρίσει ὡς τόν  «Φιντέλ Κάστρο τῆς Μεσογείου», ποιό ἦταν το παρασκήνιο γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ Κων. Καραμανλῆ κλπ.

Ὃμως οἱ παλαιότεροι μποροῦν νά βγάλουν τά συμπεράσματά τους, ἀπό τά γεγονότα πού ἀκολούθησαν καί τά ἒζησαν καί τά ζοῦν οἱ ἲδιοι μέχρι τῶν ἡμερῶν μας, δηλαδή τίς διεκδικήσεις, ἀπό τότε, τῶν Τούρκων στό Αἰγαῖο μετά τήν λειτουργία τοῦ «Πρίνου», τούς δύο «Ἀττίλες» στήν Κύπρο, τίς κυβερνήσεις τῆς μεταπολίτευσης μέχρι σήμερα μέ τά ἲδια και τά ἲδια πρόσωπα νά ἐναλλάσσονται στήν ἐξουσία μέ τούς γόνους τους καί τούς ἐπιγόνους, μέ τά χάλια τῆς χώρας μας ἐξ αἰτίας τῶν… «μπαγάσιδων», με τίς ἁρπακτικές διαθέσεις τῶν γειτόνων μας, ἀνατολικῶν προαιωνίων, βορείων καί εἰσβολέων λαθρομεταναστῶν ἀπό ὃλο τόν κόσμο μέσω Τουρκίας κλπ.

Ὁ καθένας καταλαβαίνει πιά ὃτι  ἀπό τότε μεθοδευόταν ἡ ἐκμετάλλευση τῶν πλουσίων ἀποθεμάτων ὑδρογονανθράκων στό Αἰγαῖο, τήν ὓπαρξη τῶν ὁποίων οἱ ἐπιστήμονες γνώριζαν ἐδῶ καί ἑνάμισι τουλάχιστον αἰῶνα.

Ἀλλά ἡ ἱστορία δέν γράφεται ἀπό τήν μία ἡμέρα στήν ἂλλη. Τά γεγονότα μεθοδεύονται συστηματικά καί σέ βάθος χρόνου. Καί οἱ λαοί εἶναι πάντα τά αἰώνια θύματα, πού ἒχουν τό προνόμιο νά ἐκλέγουν τούς πολιτικούς πού θά τούς κυβερνήσουν, ἢ μᾶλλον θά τούς διαβουκολεύσουν.

Καί τό χειρότερο: Δέν διδάσκονται. Καί δέν διαβάζουν, ἱστορία τουλάχιστον, γιά νά μάθουν νά σκέπτονται καί νά ἐνεργοῦν ὑπεύθυνα, ὃταν οἱ περιστάσεις τό ἀπαιτήσουν.

ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ

*Ο κύριος Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ)  ερευνητής και συγγραφέας  (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σε πεζό και σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με την διάσωση του  80% των λέξεων του Ομήρου.