Ὃταν ἀκούω ἀνώτατο στρατιωτικό νά λέει ὁ ἐπιβουλέας (ἀντί ὁ ἐπίβουλος), διαφόρους ρεπόρτερς νά λένε ἀπό διαφόρους τηλεοπτικούς σταθμούς, μικρούς καί μεγάλους, τόν ἐκλιπῶν (ἀντί τόν ἐκλιπόντα), γιά περιέγραψέ μας (ἀντί γιά περίγραψέ μας), καί ἐξ ἡμῶν καί ἐξ εὐωνύμων (!!!), «οἱ δρόμοι ἒχουν μετατραπεῖ σέ ποτάμια, σέ χείμαρροι» (ἀντί σέ χειμάρρους), ὃταν διαβάζω σέ κρατικό κανάλι των έωλων τουρκικῶν αιτιάσεων (ἀντί τῶν αἰόλων), ὃταν ἀκούω δημοσιογράφο νά λέει ὃτι «δέν τοῦ ἀναγνωρίστηκε τό ἐλαφρυντικό τοῦ πρότερου σύντομου βίου» (ἀντί ἐντίμου), κι ἀκόμη ὃτι ἡ κακοκαιρία εἶναι σέ πλήρης ὓφεση, ἢ ἀκόμη ὃτι χορηγή στήν ἐκδήλωση εἶναι ἡ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, τότε νομίζω ὃτι ζῶ σέ ἂλλη χώρα, πού δέν ἒχει καμμία σχέση μέ τήν ἱστορική Ἑλλάδα. Τέτοια γλωσσική καταστροφή δέν ἒχει συμβεῖ ποτέ στό παρελθόν. Τά ΜΜΕ ἒχουν ἁλωθεῖ ἀπό ἡμιμαθεῖς, πού δέν νοιάζονται πιά για τό κατάντημα στό ὁποῖο σπρώχνουν καθημερινά τήν γλῶσσα μας. Σ᾽αὐτό βεβαια βοηθάει καί ἡ αἰδήμων σιωπή τῶν γλωσσολόγων, οἱ ὁποῖοι δέν παρεμβαίνουν γιά νά διορθώσουν τά κακῶς κείμενα.
Μπορεῖ ἡ Ἑλλάδα νά βιώνει τεράστιες φυσικές καταστροφές, τά ἀποτελέσμα τῶν ὁποίων γίνονται πολύ χειρότερα λόγω κρατικῆς ἀνετοιμότητος καί ἀδιαφορίας, ἀλλά αὐτό δέν σημαίνει ὃτι τά καθημερινά πλήγματα πού καταφέρονται στό ἐνδοθήλιο τῆς γλώσσας μας εἶναι λιγώτερο ὀδυνηρά. Δέν εἶναι δυνατόν νά ἀκούμε ἐπί καθημερινῆς βάσεως λέξεις ἀνύπαρκτες, ὃπως ἐνιαιοποίηση, βελτιστοποίηση, κυβερνησιμότητα, δυσκαμψιμότητα, περιφερειακότητα κλπ. Νομίζω ὃτι τό μόνο πού μποροῦμε νά κάνουμε εἶναι νά θυμίζουμε μερικούς κανόνες τῆς γραμματικῆς, μήπως καί κάποιοι μπορέσουν νά ἐπωφεληθοῦν καί γίνουν πιό προσεκτικοί ὃταν μιλοῦν στήν τηλεόραση προφέροντας ἒπεα πτερόεντα.
ΤΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
Ἓνας ἀπό τούς σπουδαίους κανόνες τῆς γραμματικῆς μας εἶναι τά παραθετικά τῶν ἐπιθέτων. Χωρίς αὐτά δέν μποροῦμε νά ἐκφρασθοῦμε σωστά. Διακρίνονται σέ τρεῖς βαθμούς, θετικό, συγκριτικό καί ὑπερθετικό πού μάθαμε στό σχολεῖο. Ὡστόσο ὑπάρχουν ἐπίθετα πού δέν σχηματίζουν καθόλου παραθετικά, ὃπως χθεσινός, σημερινός, περισυνός, σπιθαμιαῖος κ.ἂ. Ἐπίσης ἐπίθετα πού δηλώνουν μέταλλα, ὃπως χρυσοῦς, ἀργυρός, χάλκινος κλπ. ῾Η ἲδια ἡ γλῶσσα σέ φρενάρει. Δέν μπορεῖς νά πεῖς χρυσότερος. ἀργυρὀτερος, χαλκινότερος, χαλκινότατος. Ὑπάρχουν ἐπίσης ἐπίθετα πού δηλώνουν καταγωγή ἢ συγγένεια, τά ὁποῖα καί αὐτά δέν σχηματίζουν παραθετικά, ὃπως π.χ. προγονικός, πατρικός, ἀδελφικός, μητρικός κ.ἂ. Δέν τό ἐπιτρέπει ἡ γλῶσσα μας.
Νά ἒχομε ἐπίσης ὑπ᾽ὂψιν ὃτι πολλά σύνθετα ἐπίθετα πού ἒχουν μπροστά τό στερητικό α ἢ τό ἐπίθετο πᾶς δέν ἒχουν παραθετικά ὃπως: Ἀόρατος, ἀθάνατος, ἂκαρπος, ἂϋλος, πάνσοφος, πανοῦργος κ.ἂ.
Τέλος ὑπάρχουν καί κάποια μεμονωμένα ἐπίθετα, ὃπως ἲσος, σῶος κ.ἂ. πού δέν σχηματίζουν ἐπίσης παραθετικά. Καί γι᾽αὐτά μήν ἀνησυχῆτε. Ἡ ἲδια ἡ γλῶσσα θά σᾶς βάλει φραγή. Ὃλα τά ἂλλα ἐπίθετα σχηματίζουν τόν συγκριτικό μέ τίς καταλήξεις –τερος καί τόν ὑπερθετικό μέ τήν κατάληξη –τάτος, ὃπως ἁπλός ἁπλούστερος, ἁπλούστατος, ὑψηλός ὑψηλότερος, ὑψηλότατος, τέλειος, τελειότερος τελειώτατος, ἒνδοξος, ἐνδοξότερος ἐνδοξώτατος κλπ.
Ὡστόσο μερικά ἐπίθετα δέν σχηματίζουν τά παραθετικά τους μέ τίς καταλήξεις αὐτές, ἀλλά περιφραστικά μέ τά ἐπιρρήματα πολύς, μᾶλλον, λίαν, περισσότερο, πιό. Ἢδη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Ὁμήρου ὁ πρῶτος δέν ἒχει παραθετικά. Ὃταν ὁ Ὀδυσσέας ρίχνει δίσκο στήν χώρα τῶν Φαιάκων, τούς ξεπερνᾶ ὃλους καί ἡ θεά Ἀθηνᾶ πού εἶδε τό σημάδι τοῦ Ὀδυσσέα ἀναφωνεῖ:<< Καί τυφλός ἀκόμη ψαχουλεύοντας θά διέκρινε τό σημάδι πού εἶναι πολύ πρῶτον.>> Τόσο παλαιά εἶναι τά παραθετικά καί ἡ γραμματική μας.
Ἒτσι κι ἐμεῖς σήμερα θά ποῦμε γιά τόν ἡλικιωμένο, πιό ἠλικιωμένος, περισσότερο ἡλικιωμένος, γιά τόν βλάκα, μᾶλλον βλάκα, λίαν βλάκα, γιά τόν ψεύτη μᾶλλον ψεύτη, λίαν ψεύτη, (ἂν καί πολλοί ὑποστηρίζουν τά <<ψευδέστερος, ψευδέστατος) κλπ.
Ἀκόμη ὑπάρχουν ἐπίθετα πού ἀπαντῶνται μόνο στόν συγκριτικό βαθμό, ὃπως ἐπικρατέστερος, μεταγενέστερος, προγενέστερος, προτιμότερος κλπ. πού δέν ἒχουν οὒτε θετικό βαθμό οὒτε ὑπερθετικό. Τέλος νά ποῦμε ὃτι τόν θαυμάσιο κόσμο τῶν παραθετικῶν ἐμπλουτίζουν διάφορα ἐπιρρήματα ἢ προθέσεις τοπικῆς σημασίας, ἐντελῶς ὃμως καθημερινῆς χρήσεως, ὃπως:
ἂνω ἀνώτερος ἀνώτατος
κάτω κατώτερος κατώτατος
ἂπω ἀπώτερος ἀπώτατος
ἒνδον ἐνδότερος ἐνδότατος
ἐγγύς ἐγγύτερος ἐγγύτατος
πλησίον πλησιέστερος πλησιέστατος
πρό πρότερος πρῶτος
ὑπέρ ὑπέρτερος ὑπέρτατος (ὓπατος κατά τόν Ὃμηρο)
ὓστερον ὓστατος (δέν ὑπάρχει συγκριτικός).
Κρατῆστε λοιπόν κι αὐτόν τόν κανόνα γιά νά μιλᾶτε καλύτερα τά ἑλληνικά. Καί μή παρασύρεστε ἀπό τίς ἐκφωνήτριες τῶν εἰδήσεων, πού ἡ μία λέει ἐκλέχτηκε ὁ τάδε, καί ἡ ἂλλη τῆς ἀπαντᾶ: Ναί ἐξελέγη.
Βγάλτε ἀπό τήν ζωή σας τούς πάσης φύσεως γλωσσοκατεδαφιστές !…Μή τούς ἀκοῦτε. Οὒτε νά λέτε τήν βουλευτή, βουλεύτρια. Διότι τό άκούσαμε κι αὐτό.
*Ο κύριος Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία.
Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σε πεζό και, τελευταία, σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.