Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μεγάλη συζήτηση για την πράσινη μετάβαση γίνεται κυρίως για τον Ηλεκτρισμό, που αποτελεί το 17-20% της ενεργειακής κατανάλωσης, με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα στον τομέα των Μεταφορών (32%) να αποτελούν πια την κερδοφόρα διέξοδο της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας και την Ψύξη – Θέρμανση (51%), που αποτελεί τον πραγματικό ενεργειακό ελέφαντα στο δωμάτιο, να βρίσκεται ακόμη στην περιφέρεια των επενδυτικών και ρυθμιστικών πρωτοβουλιών της Ε.Ε.
Η παγκόσμια πράσινη μετάβαση θα οδηγήσει σε αντίστοιχη έκρηξη της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, με ανάγκες για υπερδιπλασιασμό των επενδύσεων σε Ανανεώσιμες Πηγές και σε Δίκτυα Μεταφοράς – Διανομής. Από το σημερινό 20%, στο Σενάριο των Μηδενικών Εκπομπών το 2050, ο ηλεκτρισμός αναμένεται να αποτελεί το 52% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας.
Εικόνα 1.2
Επειδή, συχνά αγνοούνται βασικές παράμετροι της ενεργειακής εξέλιξης, ιδιαίτερα σε χώρες της ΝΑ. Ασίας, εκεί όπου μεταφέρεται σταδιακά το παγκόσμιο κέντρο ισχύος, οι θηριώδεις επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια αλλά και οι αναμενόμενες συγκλονιστικές αρνητικές επιπτώσεις της επερχόμενης κλιματική καταστροφής, να σημειώσουμε ότι η χρήση κλιματιστικών αποτελεί το μεγαλύτερο συντελεστή αύξησης της ζήτησης ηλεκτρισμού έως το 2050. Συμμετέχει με 37% στην αύξηση, ως αποτέλεσμα και των παγκόσμιων αυξήσεων της θερμοκρασίας. Σήμερα (2020), 1.9 δις κλιματιστικά βρίσκονται σε παγκόσμια χρήση. Το 2050, αναμένεται να εκτοξευθούν στα 5.6 δις κλιματιστικά, με τη μεγαλύτερη αύξηση να εμφανίζεται στην Κίνα, την Ινδία και την Αφρική, σε περιοχές και χώρες, που οφείλουν να προστατεύσουν τα εκατοντάδες εκατομμύρια κατοίκων τους, από τις επερχόμενες αρνητικές κλιματικές επιπτώσεις (αύξηση θερμοκρασιών, ξηρασίες, πλημμύρες).
Εικόνα 1.3
Β. Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Η πράσινη μετάβαση δεν είναι απολίτικη. Οι επιλογές των κυβερνήσεων αναφορικά με τη διευκόλυνση εγκατάστασης μεγάλων ή μικρών μονάδων, προσδιορίζουν και τον αριθμό των τελικά ωφελούμενων από την σε εξέλιξη πράσινη επανάσταση.
Στη Γερμανία, οι Ενεργειακές Κοινότητες (σε αντίθεση με τη χώρα μας), ως βασικός πυλώνας της Ενεργειακής Δημοκρατίας, αποτελούν τον κυρίαρχο παίκτη στην κατανομή της ισχύος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Έτσι, το 31,5% της παραγωγής πράσινης ενέργειας βρίσκεται στα χέρια πολιτών κι Ενεργειακών Κοινοτήτων, ενώ ένα άλλο 10,5 % στα χέρια αγροτών.
Ιδιαίτερα για τους Έλληνες αγρότες, η στήριξη των οποίων στην παραγωγή ανταγωνιστικών κι εξαγώγιμων ποιοτικών αγροτικών προϊόντων πρέπει να ενισχυθεί αποφασιστικά, υπενθυμίζω ότι ήδη από το 2014 με ειδική νομοθετική ρύθμιση, προβλέψαμε για τους 400 Τ.Ο.Ε.Β. (Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων), στους οποίους είναι ενταγμένοι 300.000 Έλληνες αγρότες, να δίδονται ειδικά κίνητρα στην ηλεκτρική σύνδεση με το δίκτυο για τις φωτοβολταϊκές κι αιολικές μονάδες που εγκαθιστούν. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, ελάχιστη αξιοποίηση έχει γίνει εκ μέρους της Πολιτείας, για την εφαρμογή αυτής της ρύθμισης, που μπορεί να αποτελέσει μια τεράστια οικονομική και περιβαλλοντική ανάσα στην καθημερινή ζωή των ελλήνων παραγωγών – αγροτών.
Εικόνα 2.1
Σε μια άλλη περιοχή του πλανήτη, στην Κίνα, με το πάνω από 50% παγκόσμιων δραστηριοτήτων για πράσινη μετάβαση, ένα στα πέντε φωτοβολταϊκά που εγκαταστάθηκαν παγκοσμίως πέρυσι, τοποθετήθηκε σε κινεζικές στέγες. Η Κίνα προσέθεσε περισσότερα από 51GW με αποκεντρωμένες, μικρής κλίμακας, μονάδες ηλιακής ενέργειας, πολύ περισσότερα από το σύνολο των ανανεώσιμων πηγών οποιασδήποτε άλλης χώρας. Άλλα 100GW προστέθηκαν από αιολικά πάρκα και μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκά. Οι πόλεις θα καλύψουν το 1/3 των εμπορικών κτιρίων και το 1/5 των αγροικιών σε πάνελ, μέσα στο 2023.
Εικόνα 2.2
Από τα παραπάνω είναι σαφές, ότι η αποκεντρωμένη παραγωγή πράσινης ενέργειας, δηλ. η εφαρμογή πολιτικών Ενεργειακής Δημοκρατίας, αποτελούν σε όλες τις χώρες, ανεξάρτητα από το πολιτικοοικονομικό καθεστώς τους, τη βασική ενεργειακή επενδυτική τους προτεραιότητα.
Γ. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ «ΠΡΑΣΙΝΟΣ» ΔΡΟΜΟΣ
Αγνοείται συχνά, στη δημόσια συζήτηση, το παγκόσμιο ρεκόρ που έκανε η Ελλάδα στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών το διάστημα 2010 – 2014, μια πορεία η οποία με διαφορετικούς ρυθμούς και ταχύτητες συνεχίζεται και μετά το 2014.
Το ίδιο διάστημα (2010-2014), κάναμε παγκόσμιο ρεκόρ εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στη χώρα, σημαντικά πιο αυξημένο από το μέσο όρο των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών και ακόμη πιο αυξημένο από το μέσο όρο του παγκόσμιου ρυθμού. Ταυτόχρονα, ανεβάσαμε τη χώρα στην 8η καλύτερη θέση της Ε.Ε. στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά, θέση στην οποία βρίσκεται και σήμερα.
Εικόνα 3.1
Αποτέλεσμα των παραπάνω εξαιρετικών επιτευγμάτων ήταν το 2014 η χώρα να έχει κατακτήσει τη 3η καλύτερη παγκόσμια θέση στην κατά κεφαλήν παραγωγή ηλεκτρισμού από φωτοβολταϊκές μονάδες, κερδίζοντας τότε έδαφος στον δρόμο για την πράσινη μετάβαση. Σήμερα, η χώρα βρίσκεται αρκετές θέσεις παρακάτω.
Εικόνα 3.2
Δ. Η ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΩΣ ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ
Η Ελλάδα είναι από τις πιο σπάταλες ενεργειακά χώρες της Ε.Ε., ιδιαίτερα αναφορικά με τα κτίρια, τόσο τα ιδιωτικά, όσο και τα 115.000 δημόσια. Η εξοικονόμηση ενέργειας σε κτίρια και παραγωγικές διαδικασίες αποτελεί μια μοναδική εθνική ευκαιρία, να διαμορφώσουμε τον δικό μας «Made in Greece» δρόμο, αξιοποιώντας τις μέχρι σήμερα εξαιρετικές παραγωγικές κι εξαγωγικές επιδόσεις σειράς κλάδων υλικών θερμομόνωσης (κουφώματα αλουμινίου, θερμομονωτικά υλικά, κ.α.), ηλιακών θερμοσιφώνων, μπαταριών, κ.α.
Τα διάφορα επιδοτούμενα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας, ανεξάρτητα από το βαθμό επιτυχίας τους, είναι αδιανόητο να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται χωρίς το βασικό κριτήριο της ενίσχυσης των κλάδων εκείνων της ελληνικής παραγωγής κι επιχειρηματικότητας, που όχι μόνο παράγουν ή εξάγουν σε όλο τον κόσμο τα προϊόντα τους, αλλά κι επιπλέον απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους. Τα παραδείγματα όλων των υπόλοιπων χωρών της Ε.Ε., που βρίσκουν νόμιμους τρόπους υποστήριξης της εθνικής παραγωγικής τους βάσης, στο πλαίσιο πάντα των κανόνων του ανταγωνισμού, μπορούν να αξιοποιηθούν για χρήση και στη χώρα μας.
To 80% των ενεργειακών αναγκών ενός νοικοκυριού είναι θέρμανση – ψύξη. Ένας ηλιακός θερμοσίφωνας σε μια 4μελή οικογένεια κόστους 1.000-1.200 ευρώ, μειώνει κατά 1.700kg/έτος τις εκπομπές CO2, ενώ ένα ηλεκτρικό Ι.Χ. κόστους 25.000-30.000 ευρώ, τις μειώνει κατά 1.400kg/έτος, ενώ ταυτόχρονα εξοικονομεί έως και 27-30% της ηλεκτρικής ενέργειας του νοικοκυριού.
Σημειώνεται ότι 3 ελληνικές επιχειρήσεις ηλιακών θερμοσιφώνων βρίσκονται στις 20 καλύτερες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης, με κριτήριο την ποιότητα των προϊόντων και την παραγωγική τους ικανότητα.
Εικόνα 4.1
Στην Ελλάδα περίπου 5.000.000 κατοικίες δεν διαθέτουν ηλιακό θερμοσίφωνα, γεγονός που απαιτεί τη διαμόρφωση ενός εθνικού σχεδίου ταχείας εγκατάστασής τους, με ειδικά κίνητρα, συμβατά με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Η αντικατάσταση παλαιών υφιστάμενων μονάδων, αποτελεί ένα μικρό μόνο μέρος του προγράμματος, που έχει ανάγκη η χώρα. Οι ηλιακοί θερμοσίφωνες, για να πετύχουν την παραγωγή 3 MWh ανά έτος για ζεστό νερό χρήσης, χρειάζονται λιγότερη από τη μισή έκταση, η οποία απαιτείται προκειμένου να έχουμε την ίδια ποσοτικά παραγωγή ηλεκτρισμού από φωτοβολταϊκά πάνελ.
Από την άλλη, χρειάζεται προσεκτικός σχεδιασμός στα προγράμματα αντικατάστασης οικιακών συσκευών (ψυγεία, καταψύκτες κ.α.), ιδιαίτερα όταν το σύνολο τους γίνεται εισαγωγή από το εξωτερικό, χωρίς οποιαδήποτε προστιθέμενη αξία στο ελληνικό εργατικό δυναμικό και τις επιχειρήσεις. Πολύ περισσότερο, όταν η κατανάλωσή τους αποτελεί μικρό μόνο ποσοστό του συνόλου της οικιακής κατανάλωσης (π.χ. 5 – 7%), όταν οι ελληνικής κατασκευής ηλιακοί θερμοσίφωνες, με το ίδιο ποσό δημόσιας επιδότησης, μειώνουν την κατανάλωση κατά έως και 30%!
Ε. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ»
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ (2018), 3.000.000 ελληνικές κατοικίες (45% του συνόλου), δεν έχουν καμία μόνωση, 1.650.000 (26%) έχουν μόνο διπλά τζάμια, ενώ μόνο 1.000.000 (15%) έχουν διπλά τζάμια και εξωτερική μόνωση. Επιπλέον, το φιλόδοξο σενάριο του ΙΟΒΕ, μετά την ύπαρξη των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), καθώς και τους πρόσφατους ευρωπαϊκούς στόχους εξοικονόμησης προς το 2030, θα πρέπει να είναι και το εθνικό σενάριο – στόχος. Από (σχεδιαζόμενο το 2019) ετήσιο 1,5% το 2020, πρέπει το 2025 να έχει αυξηθεί σταδιακά στο 3% ο ετήσιος αριθμός ενεργειακής αναβάθμισης 120.000 κατοικιών, επενδύσεων €1,4 δισ., με δημιουργία 40.000 θέσεων εργασίας κάθε χρόνο και πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην οικονομία έως €1,7 δισ. ετησίως.
Εικόνα 5.1
Υπενθυμίζεται ότι, τη δεύτερη καλύτερη πανευρωπαϊκή θέση κατέλαβε το ελληνικό πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον 2011-2014» και η αντίστοιχη εθνική στρατηγική εξοικονόμησης, στην αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ερευνών (JRC, 2016).
Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, με την εφαρμογή του «Εξοικονομώ 2011-2014», ένα διαμέρισμα 90τμ, κατασκευής 1978, είχε δαπάνες 3.000 ευρώ/χρόνο για θέρμανση, ψύξη, ζεστό νερό. Έπειτα από ενεργειακές παρεμβάσεις 18.000 ευρώ (8.000 ευρώ επιχορήγηση, 10.000 ευρώ άτοκο δάνειο), μειώθηκαν οι εκπομπές ρύπων του κατά 62%, ενώ το λειτουργικό κόστος περιορίστηκε στα 1.300 ευρώ/χρόνο, με μείωση 1.700 ευρώ/χρόνο.
Εικόνα 5.2
Δυστυχώς, η πορεία εξέλιξης όλων των προγραμμάτων «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» σε κατοικίες, δημόσια κτίρια κι επαγγελματικές στέγες, υπολείπεται σημαντικά των στόχων που έχουν τεθεί. Χαρακτηριστικό είναι το επόμενο διάγραμμα με τον αριθμό των κατοικιών που ολοκλήρωσαν την αναβάθμισή τους στο διάστημα 2016-2020. Σε διάστημα μιας 5ετίας, στη χώρα αναβαθμίστηκαν συνολικά 54.403 κατοικίες, δηλ. μέσος όρος 11.000 κατοικίες/έτος, όταν ο στόχος παραμένει στις 120.000/έτος, εάν θέλουμε σε εύλογο χρονικό διάστημα 20-30 ετών να αναβαθμίσουμε το οικιακό απόθεμα της χώρας. Δεδομένου ότι προκειμένου να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος, δεν είναι επαρκή τα κονδύλια των χρηματοδοτικών μηχανισμών της Ε.Ε., είναι βέβαιο ότι απαιτούνται επιπλέον, εξαιρετικά αποτελεσματικές πολιτικές φοροαπαλλαγών, προκειμένου να υλοποιήσει η χώρα τον κορυφαίο αυτό περιβαλλοντικό και αναπτυξιακό στόχο.
Εικόνα 5.3
ΣΤ. ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ
Πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές στο σύνολο του πολιτικού προσωπικού της χώρας, καθώς και στη δημόσια διοίκηση, ότι η «ενάρετη» πορεία προς την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση πρέπει να γίνει κυρίως με κριτήρια στήριξης της εθνικής παραγωγικής βάσης σε επίπεδο προϊόντων και υπηρεσιών, προκειμένου να επιτευχθεί ο εθνικός στόχος της σημαντικής αύξησης των θέσεων απασχόλησης σε σύγχρονες, καλοπληρωμένες και με προοπτικές μέλλοντος θέσεις εργασίας.
Με άλλα λόγια, «ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ MADE IN GREECE»!
πρ. Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής
με Αριθμό Μητρώου 12691
