Σιδηροδρομική τραγωδία: Τα αίτια –Οι διαχρονικές ευθύνες-Η αλήθεια για τον μοιραίο σταθμάρχη

Του Δημήτρη Καραπάνου

Πρώην Διευθύνων Σύμβουλος ΟΣΕ

Είναι το μεγαλύτερο σε αριθμό νεκρών σιδηροδρομικό δυστύχημα στην Ελλάδα  από εποχής Τρικούπη, οπότε κυκλοφόρησαν τρένα στη χώρα μας. Αλλά και η πιο σφοδρή μετωπική σύγκρουση τρένων που η ταχύτητα πρόσκρουσης  υπερέβη το όριο των 240 χιλιομέτρων την ώρα.

Ήταν μεγαλεπήβολος στόχος  να τρέχουν με 200 χιλιόμετρα τα τρένα στην Ελλάδα σε όλα τα  προγράμματα και επενδυτικά σχέδια  ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού τού σιδηροδρομικού Δικτύου ΟΣΕ πού κόστισαν την τελευταία 50ετια πάνω από 12δις ευρώ συνολικά είς βάρος εγχωρίων και κοινοτικών πόρων. Γεγονός που είχε κατ’ επανάληψη αξιοποιηθεί μικροπολιτικά από αρκετούς υπουργούς Μεταφορών .

Η ταχύτητα

Δυστυχώς ο στόχος αυτός δεν επετεύχθη. Παρ’όλα αυτά, υπερπεράσαμε το επικίνδυνο όριο των 200 χιλιομέτρων ταχύτητος πρόσκρουσης αντιθέτως κινουμένων τρένων επί της ιδίας γραμμής, όπως αποδεικνύεται από την περιγραφή του σημερινού δυστυχήματος! Τα δύο τρένα χθες λίγο πριν τα μεσάνυχτα βρέθηκαν να κινούνται στην ίδια γραμμή με τις προβλεπόμενες δρομολογιακές αχύτητες των 166 χιλιομέτρων την ώρα το επιβατικό και 80 χιλιομέτρων την ώρα το εμπορικό τρένο και αναπόφευκτα συγκρούσθηκαν με την  ορμή των 246 χιλιομέτρων την ώρα μεταξύ των.

Το εμπορικό τρένο λόγο τού μεγάλου φορτίου έφερε διπλή έλξη ( δύο εν λειτουργία συνδεδεμένες ηλεκτράμαξες) και το επιβατικό μία ηλεκτράμαξα. Αμέσως μετά την σύγκρουση προκλήθηκε πυρκαγιά στα δύο τρένα και προσέτρεξαν σχεδόν αμέσως τα συνεργεία βοηθείας για την κατάσβεση της πυρκαγιάς και περισυλλογής τραυματιών, νεκρών και διαμελισμένων μελών τραυματιών και ακαριαίως φονευθέντων.

Παρόμοιο ατύχημα

Ακριβώς παρόμοιο ατύχημα είχε συμβεί τον Ιούλιο 2017 στα Σεπόλια, κοντά στις τρεις γέφυρες , μόλις 12 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας την πρωτεύουσα της χώρας μας.

Ως αιρετό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου ΟΣΕ τότε, κατήγγειλα για πολλοστή φορά (χωρίς ουδέποτε να εισακουστώ και να αντιμετωπίζομαι συνεχώς  περιπαικτικά) την πλήρη κατάρρευση όλων των συστημάτων ασφάλειας του σιδηροδρομικού δικτύου και  κυκλοφορίας συρμών.

Ταυτόχρονα και για πολλοστή φορά επίσης, ζήτησα την άμεση εφαρμογή και αυστηρό έλεγχο τήρησης των εγχώριων και διεθνών κανονισμών ,οι οποίοι με επίγνωση και συνευθύνη της ιεραρχίας του ΟΣΕ και της εποπτεύουσας πολιτικής ηγεσίας του ΟΣΕ είχαν πρό πολλού ατονήσει και δεν εφαρμοζόταν!.

Γιατί; Διότι η μη αυστηρή τήρηση και έλεγχος των συστημάτων ασφαλούς κυκλοφορίας των τρένων υποβοηθούσε να μικραίνει η διάρκεια των δρομολογίων ( σ.σ. προφανώς  με βέβαιο  κίνδυνο  στην  ασφάλεια των επιβατών όπως οδυνηρά σήμερα διαπιστώνουμε).

Δυστυχώς η αιτία του σημερινού δυστυχήματος μετωπικής σύγκρουσης είναι η ίδια με την αιτία της μετωπικής σύγκρουσης τον Ιούλιο 2007 στα Σεπόλια.

Μόνο που τότε οι ταχύτητες των συγκρουσθέντων τρένων ήταν πολύ μικρές και είχαμε μόνο περί τούς 50 τραυματίες.

Από  τότε πέρασαν 16 χρόνια και η τεχνολογία προχώρησε πολύ. Τα σύγχρονα τρένα διαθέτουν συστήματα ασφαλείας με τα οποία ακόμη λάθος χειρισμό να κάνει τό αρμόδιο προσωπικό να χάσει τις αισθήσεις του ο μηχανοδηγός το τρένο αυτομάτως φρενάρει και σταματά.

Το αυτόματο σύστημα A.T.P.

Επιπλέον υπάρχει το αυτόματο σύστημα προστασίας συρμών το A.T.P, εγκατεστημένο σε όλα τα σύγχρονα τρένα με το οποίο ανιχνεύεται μπροστά και σε μεγάλη απόσταση κατά την φορά κινήσεως των τρένων κάθε επικίνδυνο αντικείμενο πόσο μάλλον αντιθέτως ερχόμενο τρένο και αυτομάτως φρενάρει και σταματά τον συρμό αποφεύγοντας σε κάθε περίπτωση το ατύχημα.Όταν βέβαια λειτουργεί.

Κοντολογίς , ακόμη και με ανθρώπινο λάθος αλλά και με  απώλεια ελέγχου μηχανοδήγησης τού τρένου τα συστήματα ασφαλείας μπορούν- αν ελέγχονται και τηρούνται σωστά- είναι ικανά να εξαλείψουν κάθε κίνδυνο για τους επιβαίνοντες και τα μεταφερόμενα φορτία. Γι’ αυτό ακριβώς το τρένο ήταν και είναι το ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς.

Η ατυχής συγκυρία

Χθες ήταν μία ατυχής ημέρα για το δίκτυο ΟΣΕ. Έγινε μία διακοπή ρεύματος τροφοδοσίας των τρένων . Ένα ανερχόμενο τρένο προς Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε μετά την Λάρισα και μέχρι να αποσυρθεί, διακόπηκε η κυκλοφορία της γραμμής ανόδου από Λάρισα προς Θεσσαλονίκη και προσωρινά η κίνηση προς Θεσσαλονίκη γινόταν μέσω παρακαμπτηρίου και με κοινή χρήση της γραμμής πού κινούνταν τα κατερχόμενα τρένα από Θεσσαλονίκη προς Λάρισα ένα ένα εναλλάξ από κάθε κατεύθυνση.

Αυτό επέφερε τεράστιες καθυστερήσεις σε όλα τα δρομολόγια στον άξονα Αθηνών Θεσσαλονίκης.

Όταν το μοιραίο Intercity από την Αθήνα έφθασε στην Λάρισα σταμάτησε για αποβίβαση επιβατών.

Τι όφειλαν να κάνουν

Ήδη  το ακινητοποιημένο τρένο είχε αποσυρθεί, είχε αποκατασταθεί η ομαλή κυκλοφορία διπλής γραμμής και ο σταθμάρχης υπηρεσίας έπρεπε να στείλει το τρένο κανονικά ευθεία στην γραμμή ανόδου προς Θεσσαλονίκη.

Δυστυχώς έδωσε εντολή στον μηχανοδηγό του Intercity να αναχωρήσει προς Θεσσαλονίκη μέσω της παρακαμπτηρίου ωσάν να μην είχε αποκατασταθεί η κυκλοφορία!

Ο αείμνηστος πλέον μηχανοδηγός και πολύ έμπειρος όφειλε να ζητήσει έγγραφη εντολή σύμφωνα με τον κανονισμό για να κινηθεί ανάποδα και λίαν επικίνδυνα στην αντίθετης κυκλοφορίας γραμμή, δεν τό έκανε .

Προφανώς δεν ζήτησε από το ραδιοτηλέφωνο της καμπίνας πρόσθετη πληροφόρηση και βάδισε ολοταχώς και αναπότρεπτα προς την βέβαιη σύγκρουση.

Ο μοιραίος σταθμάρχης

Δυσχερής η θέση του άτυχου και μοιραίου σταθμάρχη πού ήδη συνελήφθη και απ’ ότι φαίνεται θα του φορτώσουν σχεδόν τα πάντα.

Προσλήφθηκε στον ΟΣΕ  το 1984 με την ιδιότητα του  σταθμάρχη και δεν ισχύουν όσα ακουστηκαν περι ιδιότητας αχθοφόρου, που ακούγεται στα ΜΜΕ σήμερα όλη την ημέρα. 

Προ 12ετίας κρίθηκε ως υπεράριθμος και μετατάχτηκε στο υπουργείο Παιδείας . Πρόσφατα και μετά την αθρόα συνταξιοδότηση του προσωπικού χωρίς να αντικαθίσταται, τον επανέφεραν στον ΟΣΕ μετά από πολυετή απομάκρυνση από τα καθήκοντά του, και τού ανέθεσαν καθήκοντα σταθμάρχη κυκλοφορίας λίγο πριν την συνταξιοδότηση του και μετά από ταχύρυθμη εκπαίδευση Σημειωτέον η κανονική εκπαίδευση σταθμαρχών διαρκεί έξι μήνες.

Η χρυσοπληρωμένη τεχνολογία και τα εξιλαστήρια θύματα

Εν το μεταξύ, οι κανονισμοί στον ΟΣΕ εκσυγχρονίστηκαν λόγω τεχνολογίας  και έχουν κατά πολύ αλλάξει εν σχέσει με τους ισχύοντες κανονισμούς το 1984 πού είχε μάθει και εκπαιδευτεί τότε μετά την πρόσληψή του.  Σήμερα παραγγέλλεις  από το σπίτι φαγητό και από το κινητό μας τηλέφωνο εντοπίζουμε σε πιο ακριβώς σημείο  καθ οδόν προς το σπίτι μας βρίσκεται ο ντελιβεράς.

Αυτή περίπου την τεχνολογία ,καίτοι από τούς ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας 2004, την χρυσοπληρώσαμε.

Δεν λειτουργεί, χάνουμε και δεν βρίσκουμε τα τρένα και σκοτώνονται οι επιβάτες, αλλά εύκολα βρίσκουμε τα εξιλαστήρια θύματα.

Είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία οι σκοτωμένοι υπάλληλοι τού ΟΣΕ σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις των αστικών και ποινικών δικαστηρίων της χώρας πού δίκασαν σε πρώτο και δεύτερο βαθμό όσες υποθέσεις δεν παραγράφηκαν από τις πολυετείς αναβολές και αφορούν αιματηρά σιδηροδρομικά ατυχήματα ανά το δίκτυο του ΟΣΕ. Στις καμπίνες μηχανοδήγησης χθες  επέβαιναν συνολικά πέντε  εργαζόμενοι, εκ των οποίων ένας μαθητευόμενος μηχανοδηγός.