Χάνουμε τον πόλεμο με τα μικρόβια – Σε συναγερμό η παγκόσμια κοινότητα

Ανησυχητικές προειδοποιήσεις απευθύνει στην ιατρική κοινότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, καθώς πολλαπλασιάζονται οι περιπτώσεις της αυξανόμενης αντίστασης των μικροβίων στα αντιβιοτικά σε βαθμό που να λαμβάνει ευρύτερες διαστάσεις και να απειλεί σε πλανητικό επίπεδο την βιωσιμότητα σημαντικού μέρους του ανθρωπίνου είδους.

Ένα νέο σήμα κινδύνου ήρθε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο ομοσπονδιακός οργανισμός υγείας CDC εκτίμησε ότι η αντίσταση των βακτηρίων στα αντιβιοτικά προκαλεί κάθε χρόνο “τουλάχιστον 23.000 θανάτους”, σχεδόν όσους και τα πολυβόλα. “Αν δεν προσέξουμε, θα είμαστε σύντομα στη ‘μετα-αντιβιοτική’ εποχή “, μια εποχή όπου αυτά τα θαυματουργά φάρμακα του 20ού αιώνα δεν θα είναι πια αποτελεσματικά, είχε δηλώσει το Σεπτέμβριο ο διευθυντής της CDC Τομ Φρίντεν.

“Είναι μεγάλο πρόβλημα”, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο δρ Πατρίς Κουρβαλέν που διευθύνει το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Αντίστασης στα Αντιβιοτικά του Ινστιτούτου Παστέρ. “Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι δεν μπορούμε πια να θεραπεύσουμε μια ασθένεια, αλλά ότι πρέπει, σε μία μέρα, να διαγράψουμε 20 έως 30 χρόνια ιατρικής προόδου”, εξηγεί.

Στη Βρετανία, η κύρια σύμβουλος της κυβέρνησης για την υγεία Σάλι Ντέιβις λέει πως η αντίσταση στα αντιβιοτικά είναι μια παγκόσμια απειλή συγκρίσιμη με την τρομοκρατία και την κλιματική αλλαγή. Αυτό το φαινόμενο είναι, ωστόσο, φυσικό: η εμφάνιση, με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής, μεταλλαγμένων στελεχών βακτηρίων που έχουν γίνει «αναίσθητα» στα φάρμακα.

Οι λοιμώξεις που προκαλούν δεν ανταποκρίνονται πλέον στις θεραπείες, με αποτέλεσμα η αρρώστια να παίρνει περισσότερο χρόνο για να θεραπευθεί, συνιστώντας έναν αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης, μεγαλύτερο κόστος και πάνω απ΄όλα αυξημένο κίνδυνο θανάτου. Η φυματίωση είναι το πλέον εμβληματικό από τα στοιχήματα που θέτει η αντίσταση στα φάρμακα. Σχεδόν το 5% των νέων κρουσμάτων οφείλονται σε «πολυανθεκτικούς» βακίλους Κοχ αναίσθητους στα δύο αντιβιοτικά: την ισονιαζίδη και την ριφαμπικίνη.

Και υπάρχει και χειρότερο: η εμφάνιση μιας «υπερ-ανθεκτικής» φυματίωσης, ανθεκτικής επίσης στα αντιβιοτικά δεύτερης προσφυγής. Αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν πλέον σχεδόν το 10% των ανθεκτικών φυματιώσεων.

«Σε ορισμένα μέρη του κόσμου, ήδη τα αντιβιοτικά μάς έχουν τελειώσει», προειδοποιεί ο Τίμοθι Ουόλς, καθηγητής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, αναφερόμενος στην Ινδία, στο Πακιστάν, στη Νοτιοανατολική Ασία ή στη Λατινική Αμερική. Η αντίσταση στα μικρόβια δεν είναι προνόμιο των φτωχών χωρών. Ο πολλαπλασιασμός στα νοσοκομεία των πλουσίων χωρών των «νοσοκομειακών» λοιμώξεων στους εξασθενημένους ασθενείς, από ανθεκτικά βακτήρια όπως οι χρυσοί σταφυλόκοκκοι, το αποδεικνύουν.

Για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η «ακατάλληλη» χρήση των αντιβιοτικών είναι η πρώτη αιτία της αντίστασης: στις φτωχές χώρες, όταν οι δόσεις που δίνονται είναι πολύ λίγες και στις πλούσιες χώρες, αντίθετα, η χρήση υπερβολικών δόσεων. Η Γαλλία είναι η τρίτη χώρα στην Ευρώπη στην κατανάλωση αντιβιοτικών ανά κάτοικο αφού για πολλά χρόνια υπήρξε πρώτη. Η συνήθεια να συνταγογραφούνται χωρίς λόγο για ιογενείς λοιμώξεις φθίνει, όμως το 20% των φαρμάκων που «αναπαύονται» στα ράφια των φαρμακείων είναι αντιβιοτικά.

Είναι επίσης μια πραγματικότητα στα αγροκτήματα του δυτικού κόσμου όπου τα αντιμικροβιακά προορίζονται για κτηνοτροφικά ζώα, για να αυξηθεί η παραγωγή κρέατος. «Αυτές οι πρακτικές συμβάλλουν στην αύξηση των αντιστάσεων οργανισμών όπως οι σαλμονέλες που μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο», υπενθυμίζει ο ΠΟΥ.

Ο ΠΟΥ καθόρισε το 2001 μια «στρατηγική» προκειμένου να περιοριστούν και να τεθούν υπό εποπτεία οι αντιστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η υπηρεσία που ρυθμίζει τα υγειονομικά προϊόντα, FDA, θέλει να πείσει τη φαρμακευτική βιομηχανία να «εξαλείψει» ορισμένα αντιβιοτικά από την εκτροφή ζώων.

Στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάστηκε το 2011 ένα σχέδιο για την αντιμετώπιση της αντίστασης των μικροβίων, ένας από τους σκοπούς του οποίου είναι να παρακινήσει την έρευνα. Όμως, σύμφωνα με τον ειδικό Ολιβιέ Πατέ, «τα μεγάλα εργαστήρια δεν έχουν κίνητρο» για τέτοιες “περιθωριακές” δραστηριότητες.

Η «φαγοθεραπεία», που χρησιμοποιεί μικρόβια για να σκοτώσει με στοχευμένο τρόπο βακτήρια, θα μπορούσε να ήταν ο μεγάλος κερδισμένος του ευρωπαϊκού προγράμματος κατά της αντίστασης. Οι Βρυξέλλες χρηματοδότησαν το 2013 ένα πρώτο πρόγραμμα με την επωνυμία Phagoburn για να δοκιμάσουν δύο προϊόντα στη βάση «βακτηριοφαγικών μικροβίων» εναντίον ανθεκτικών βακτηρίων που επιτίθενται σε τραύματα μεγάλων εγκαυμάτων.