Πολεοδομική μεταρρύθμιση:Κίνητρα αντικίνητρα και κατεδαφίσεις αυθαιρέτων

Επιμέλεια:Αγγελική Γυπάκη 

Στην εξειδίκευση των μέτρων που συζητήθηκαν στο υπουργικό συμβούλιο της 9ης Ιανουαρίου 2024 υπό τον πρωθυπουργό και θα περιλαμβάνονται σε σχετικό νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ προχώρησε  ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θόδωρος Σκυλακάκης, τονίζοντας  ότι: η νέα πολεοδομική μεταρρύθμιση στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες και περιλαμβάνει σύστημα εντοπισμού και κατεδάφισης όλων των νέων αυθαιρέτων.

Τα νέα μέτρα θα αποτυπωθούν σε σχέδιο νόμου, το οποίο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και θα δρομολογηθεί η ψήφισή του.

Οι πυλώνες- κατευθύνσεις 

Ειδικότερα,οι τρεις πυλώνες της πολεοδομικής μεταρρύθμισης είναι σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του ΥΠΕΝ :

1. Αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης

Προωθείται μια ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση για να τελειώσει, οριστικά, το φαινόμενο της νέας, αυθαίρετης δόμησης, με θεμελιώδεις αλλαγές στους θεσμούς και στα εργαλεία ελέγχου και κατεδάφισης των νέων αυθαιρέτων. Στο πλαίσιο αυτό:

• Καθορίζεται σαφές πεδίο αρμοδιότητας για κάθε υπηρεσία του δημοσίου, που εμπλέκεται με την αυθαίρετη δόμηση (Επιθεωρητές, Κτηματική Υπηρεσία, Λιμενικό, Δασαρχεία κ.λπ.).
• Θεσμοθετείται σύστημα πλήρους παρακολούθησης του δομημένου περιβάλλοντος, διαδικασία εντοπισμού και καταγραφής της αυθαίρετης δόμησης με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα (δορυφόρους, drones, τεχνητή νοημοσύνη, κ.λπ.), διασύνδεση συστήματος με το σύστημα ηλεκτρονικής έκδοσης αδειών (e-Adeies), και πλατφόρμα καταγγελιών.
• Περιγράφεται η διαδικασία των αυτοψιών από μεικτά κλιμάκια των αρμόδιων υπηρεσιών, ακολουθώντας το μοντέλο της Μυκόνου του περασμένου καλοκαιριού.
• Καθορίζεται ο τρόπος, η χρηματοδότηση και η μεταφορά αρμοδιοτήτων για τις κατεδαφίσεις από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, στην Κεντρική Διοίκηση.
• Κατεδαφίζονται, κατά προτεραιότητα, όλες οι νέες, αυθαίρετες κατασκευές και υλοποιούνται, ετησίως, επιπρόσθετες κατεδαφίσεις, που αντιστοιχούν σε παλαιότερα αυθαίρετα, για τα οποία υπάρχουν οριστικά πρωτόκολλα κατεδάφισης, με πολεοδομικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, σε αριθμό που αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στα πρωτόκολλα κατεδάφισης, που οριστικοποιήθηκαν το 2023.
• Αυξάνονται οι κυρώσεις και τα πρόστιμα για τους διοικούμενους που κατασκευάζουν αυθαίρετα.

2. Πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης»

H έλλειψη καθορισμένων χρήσεων γης και η αδυναμία εφαρμογής χρήσιμων πολεοδομικών μέτρων – κινήτρων δημιουργούν πολλαπλά προβλήματα για το περιβάλλον, μη ορθολογική οργάνωση του χώρου και φαινόμενα όπως άναρχη – αυθαίρετη δόμηση και υπερβολική αστική διάχυση στον αγροτικό χώρο.

Τα παραπάνω έχουν και δευτερογενείς παρενέργειες, για παράδειγμα ελλείψεις βασικών τεχνικών και περιβαλλοντικών υποδομών και αθέμιτο ανταγωνισμό από παράνομες, οικοδομικές δραστηριότητες, έναντι των νόμιμων.

Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα, προωθείται η υλοποίηση του προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», το οποίο αφορά σε χρηματοδότηση πολεοδομικών μελετών μείζονος σημασίας και περιλαμβάνει τις παρακάτω πέντε δράσεις:

1. Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Τ.Π.Σ.)
2. Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Ε.Π.Σ.)
3. Αυτοτελών Μελετών για Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.)
4. Αυτοτελών Μελετών Οριοθέτησης Οικισμών και
5. Αυτοτελών Μελετών Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών

Σημειώνεται πως τα Τ.Π.Σ. και τα Ε.Π.Σ. αντιστοιχούν στο 80% των Δημοτικών Ενοτήτων (826 από τις συνολικά 1.036) και στο 77% της επιφάνειας της χώρας (101.324 από 132.049 τ.χλμ.). Το πρόγραμμα θα υλοποιηθεί, πρωτίστως, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ παράλληλα θα υπάρξει χρηματοδότηση και από άλλες πηγές (π.χ. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ΕΣΠΑ, Πράσινο Ταμείο).

Το πρόγραμμα «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ» για τη χρηματοδότηση πολεοδομικών μελετών θεωρείται μείζονος σημασίας καθώς στοχεύει στην άρση των περιττών εμποδίων που καθυστερούν την υλοποίηση έργων, υποδομών και επενδύσεων.

Από τις παραπάνω δράσεις θα επωφεληθούν ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας, αλλά και μεμονωμένοι ιδιοκτήτες ακινήτων. Συγκεκριμένα, όλοι οι δήμοι της χώρας θα μπορούν να έχουν θεσμοθετημένες χρήσεις γης. Ταυτόχρονα, τα τομεακά υπουργεία και ιδιώτες επενδυτές θα γνωρίζουν εκ των προτέρων ποιες δραστηριότητες επιτρέπεται να αναπτυχθούν σε κάθε περιοχή/θέση, για σωστή προετοιμασία μελετών και έργων και τέλος θα μπορεί να εκτιμηθεί η πραγματική αξία ακινήτων μεμονωμένων ιδιοκτητών.

3. Λύση στο ζήτημα της δόμησης των γηπέδων στην εκτός σχεδίου περιοχή

Με μεταβατική ρύθμιση επιλύεται το ζήτημα της δόμησης των γηπέδων στην εκτός σχεδίου περιοχή, που έχουν πρόσωπο σε μη αναγνωρισμένο ως κοινόχρηστο κατά την έννοια της πολεοδομικής νομοθεσίας οδό.Η μεταβατική αυτή ρύθμιση θέτει ειδικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν την δόμηση εφόσον τα γήπεδα αυτά συνδέονται με:

• Εν τοις πράγμασι ύπαρξη οδού για την εξυπηρέτηση των ακινήτων που εμφαίνεται σε αεροφωτογραφίες προ της 27ης Ιουλίου 1977.
• Το πλάτος οδού είναι  τουλάχιστον 3,5 μέτρων, ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση πυροσβεστικού.
• Θα υπάρχει πρόβλεψη περιβαλλοντικού ισοδυνάμου που θα κατατίθεται ως παρακαταθήκη πριν την έκδοση της οικοδομικής αδείας σε ειδικό λογαριασμό του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και θα διατίθεται αποκλειστικά για έργα υποδομής και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, εντός των διοικητικών ορίων του δήμου που βρίσκεται το γήπεδο, με βάση προτεραιότητες που προκύπτουν από τον πολεοδομικό σχεδιασμό.

Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Θόδωρος Σκυλακάκης, δήλωσε: «Με την πολεοδομική μεταρρύθμιση που προωθούμε, στοχεύουμε στην ολοκληρωμένη αλλαγή του τρόπου που αντιμετωπίζουμε το δομημένο περιβάλλον. Με αύξηση του διαθέσιμου χώρου για την εντός σχεδίου δόμηση, παντού όπου προκύπτουν σχετικές ανάγκες, με οριοθέτηση, αλλά και αντικίνητρα για να περιοριστεί η εκτός σχεδίου, χωρίς να παραβιάζονται θεμελιώδη, ιδιοκτησιακά δικαιώματα των πολιτών και προπαντός, με τη ρύθμιση για την αυθαίρετη δόμηση, που θα δώσει τέλος, μαζί και με τα εργαλεία τα οποία δημιουργούμε, με χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, στο φαινόμενο της νέας, αυθαίρετης δόμησης στην Ελλάδα».