Μετά τον τουρισμό ο….υπερτουρισμός-Μέτρα για την απώθηση ταξιδιωτών

Απηυδισμένοι από την έλλειψη στέγης, την κυκλοφορία, τον θόρυβο, τη ρύπανση και τα σκουπίδια, πολλοί δημοφιλείς προορισμοί στην Ευρώπη αντικαθιστούν τις τουριστικές εκστρατείες τύπου «ελάτε σε εμάς» τους με στρατηγικές κατά του τουρισμού και ορισμένα από τα μέτρα αποθάρρυνσης των επισκεπτών είναι αρκετά σοβαρά.

Καθώς κυριολεκτικά κατακλύζονται από τουρίστες, αρκετοί από τους πιο εμβληματικούς προορισμούς στον κόσμο έχουν γίνει μη βιώσιμοι για τους κατοίκους τους και ταυτόχρονα υπερπλήρεις, ανασφαλείς και καθόλου άνετοι για τους επισκέπτες. Η ομορφιά, η γαλήνη και η απλότητα πολλών από τους πιο γραφικούς και περιζήτητους προορισμούς στην Ευρώπη δεν μπορούν πλέον να επιβιώσουν από τις εκατομμύρια ετήσιες αφίξεις, δημιουργώντας τον νέο αυτό όρο που ακούει στο όνομα “υπερτουρισμός”.

Αν και δεν έχει φτάσει σε επίπεδο επίσημου θέματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συζήτηση γύρω από τον «υπερτουρισμό» και τον χειρισμό αυτού έχει ξεκινήσει. Οι τεράστιοι αριθμοί τουριστών -κάποτε «η κότα με τα χρυσά αυγά» για τα ευρωπαϊκά hot spot- είναι ακριβώς η αιτία της σημερινής αντίδρασης.

«Ο υπερτουρισμός είναι ήδη τόσο οξύς που οι δημοφιλείς προορισμοί κάνουν τώρα αυτό που θεωρούταν αδιανόητο: προσπαθούν ενεργά να αποτρέψουν ή να μπλοκάρουν τις αφίξεις», γράφει η βρετανική «Guardian». «Τα πιο τέλεια μέρη του κόσμου μετατρέπονται σε σκηνικά για τις τουριστικές μας selfies. Ο μαζικός τουρισμός μετατρέπει τους προορισμούς στο αντίθετο από αυτό που ήταν κάποτε».

Σε όλη την ήπειρο, αλλά κυρίως στις πιο δημοφιλείς πόλεις και κωμοπόλεις, οι ντόπιοι λένε ότι δεν μπορούν να αντέξουν άλλο τις καταστροφικές συνέπειες που ο υπερτουρισμός επιφέρει. Η Βενετία, για παράδειγμα, είναι τόσο επιβαρυμένη από τον αριθμό των επισκεπτών που έχει εισαγάγει τιμή εισόδου που κυμαίνεται από 3 έως 10 ευρώ για πρόσβαση στην πόλη και τα νησιά της. Για να διαχειριστεί τα πλήθη, η Ελλάδα ξεκινά να εφαρμόζει ένα σύστημα χρονοθυρίδων για τους επισκέπτες στην Ακρόπολη.

Ούτε οι ορδές αποτελούν απόλαυση για τους ίδιους τους τουρίστες, παγιδευμένοι σε μεγάλες ουρές μόνο και μόνο για να μπουν σε ένα μονοπάτι, να αγοράσουν ένα ποτό, να μπουν σε ένα εστιατόριο ή να επιβιβαστούν σε τρένο, αεροπλάνο ή λεωφορείο. Φυσικά ή κατασκευασμένα από ανθρώπινο χέρι θαύματα το κόσμου, ακόμη και εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε πηγή χρηματικού κέρδους.

«Οι τουρίστες περιμένουν περισσότερες από δύο ώρες για να επισκεφθούν την Ακρόπολη στην Αθήνα», ανέφερε πρόσφατα το Associated Press. «Η ουρά για ταξί στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Ρώμης είναι το ίδιο μεγάλη. Και γύρω από την Πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία μαζεύονται τόσοι πολλοί επισκέπτες, που τα πλήθη στριμώχνονται καθώς διασχίζουν τις γέφυρες — ακόμη και τις καθημερινές».

Τα παρθένα δάση, οι παραλίες και οι γραφικές μικρές πόλεις είναι μερικές φορές κι αυτά τόσο γεμάτα από κόσμο που οι επισκέπτες δεν έχουν άλλη εναλλακτική από το να ακολουθήσουν την κατεύθυνση του πλήθους. Τα μουσεία μπορεί να είναι τόσο μπλοκαρισμένα που για να δει κανείς ένα δημοφιλές έκθεμα απαιτούνται κρατήσεις μηνών εκ των προτέρων. Και ακόμη και τότε, είναι δύσκολο να δεις και να εκτιμήσεις τα έργα τέχνης, λόγω του αριθμού των ανθρώπων που τα περιβάλλουν.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού προβλέπει ότι μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, η ροή των διεθνών τουριστών θα ξεπεράσει το εντυπωσιακό νούμερο των δύο δισεκατομμυρίων.

Οι τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις δέχονται πιέσεις να βρουν λύσεις για τη μαζική έκρηξη του τουρισμού και ορισμένες έχουν θέσει πρόσφατους περιορισμούς, προκειμένου ο υπερτουρισμός να χαλιναγωγηθεί.

Ολλανδία

Το Άμστερνταμ ξεκίνησε μιας ευρύτερης πολιτικής καταστολής του υπερτουρισμού, που τις Αρχές της πόλης αποκαλούν «εκστρατεία αποθάρρυνσης» και που, μεταξύ άλλων μέτρων, απαγορεύει το κάπνισμα μαριχουάνας σε δημόσιο χώρο, στην περιοχή με τα «κόκκινα φανάρια». Ακόμη, οι επίσημες ψηφιακές εκστρατείες και οι εκστρατείες με αφίσες στοχεύουν νεαρούς Βρετανούς, ενθαρρύνοντάς τους να «μείνουν μακριά». Τα μέτρα, όπως εξήγησε ο δήμαρχος Femke Halsema, έχουν σκοπό να αποθαρρύνουν τους επισκέπτες να κάνουν «διακοπές χωρίς ηθικούς φραγμούς» και να ελέγξουν την τουριστική εισροή και την αναστάτωση που προκαλούν στην πόλη. Με λιγότερους από ένα εκατομμύριο κατοίκους, το Άμστερνταμ προσελκύει πάνω από ένα εκατομμύριο τουρίστες κατά μέσο όρο ανά μήνα.

Παρά τη διαμάχη γύρω από την απαγόρευση των κρουαζιερόπλοιων στο κεντρικό λιμάνι του, η κυβέρνηση εξήγησε ότι τα γιγάντια πλοία στο κέντρο της πόλης «δεν ταιριάζουν στο έργο της καταπολέμησης του μαζικού τουρισμού και δε συνάδουν με τις βιώσιμες φιλοδοξίες της πόλης».

Ιταλία

Η Ιταλία, η οποία από το 2021 απαγορεύει τα μεγάλα κρουαζιερόπλοια στην ιστορική λιμνοθάλασσα της Βενετίας, έχει επιβάλει μέτρα στη Ρώμη για να περιορίσει την πρόσβαση στη Fontana di Trevi και την Piazza di Spagna. Άρχισε επίσης να χρεώνει εισιτήρια για τις επισκέψεις στο Πάνθεον, σε μια προσπάθεια να ελέγξει τα πλήθη και να προστατεύσει το διάσημο αρχιτεκτονικό θαύμα.

Μάλιστα, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, η UNESCO προειδοποίησε για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η πόλη της Βενετίας λόγω του μαζικού τουρισμού και της κλιματικής αλλαγής και συνέστησε να συμπεριληφθεί στη «λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο».

Από τον Ιούνιο, η Φλωρεντία απαγορεύει τις νέες βραχυπρόθεσμες ιδιωτικές τουριστικές ενοικιάσεις το ιστορικό της κέντρο, το οποίο αποτελεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς που προστατεύεται από την UNESCO.

Στο Portofino, μια από τις πιο γοητευτικές παραθαλάσσιες πόλεις της χώρας στην ιταλική Ριβιέρα, η τοπική κυβέρνηση θέσπισε νομοθεσία για να αποθαρρύνει τους τουρίστες που δημιουργούσαν μποτιλιάρισμα στο δρόμο για να βγάλουν selfie σε «ζώνες απαγόρευσης αναμονής», που περιλαμβάνουν τα πιο φωτογενή σημεία για φωτογράφιση, με τα πρόστιμα να φτάνουν τα 275 ευρώ, σύμφωνα με το BBC.

Όπως αναφέρει η «The Guardian», αυτά τα μέτρα είναι από τα τελευταία σε μια σειρά αποφάσεων στην Ιταλία για την αντιμετώπιση των τουριστικών ορδών: πρόστιμο έως και 2.500 ευρώ για περπάτημα στα μονοπάτια πάνω από το Cinque Terre (πέντε χωριά στη, περιοχή Liguria) με σαγιονάρες ή σανδάλια, απαγόρευση κατανάλωσης σνακ σε δημόσιο χώρο στο κέντρο της Βενετίας ή σε τέσσερις κεντρικούς δρόμους της Φλωρεντίας και πρόστιμο 250 ευρώ για όσους κάθονται στα διάσημα σκαλιά της Piazza di Spagna της Ρώμης.

Γαλλία

Στη Νίκαια, στη Γαλλική Ριβιέρα, με τα καταγάλανα νερά της Κυανής Ακτής, ασυνήθιστα έργα τέχνης από τον καλλιτέχνη του δρόμου TooLate εγκαταστάθηκαν πρόσφατα σε μέρη όπου συχνάζουν οι τουρίστες: γιγάντιες παγίδες αρουραίων «για την εξάλειψη και την εξολόθρευση του τουριστικών παρασίτων», με ένα γιγάντιο παγωτό ως δόλωμα. Πρόκειται βέβαια για μια χιουμοριστική προσέγγιση, αλλά και μια σαφής τάση των συναισθημάτων της πόλης απέναντι στον υπερτουρισμό.

Σε κυβερνητικό επίπεδο, τον περασμένο μήνα παρουσιάστηκε ένα σχέδιο «για την καλύτερη ρύθμιση των τουριστικών ροών και την υποστήριξη των τοπικών αρχών που αντιμετωπίζουν αύξηση του αριθμού των επισκεπτών», με τον γαλλικό τουριστικό φορέα Alliance France Tourisme να αναφέει ότι «η χώρα είναι πλέον ένας από τους προορισμούς που καταδικάζονται σε υπερτουρισμό».

Ακόμη, η γαλλική κυβέρνηση θα ξεκινήσει μια εκστρατεία 1 εκατ. ευρώ τον Μάρτιο του 2024 για να ενθαρρύνει τους ντόπιους και ξένους τουρίστες «να προσαρμόσουν τις επιλογές και τα χρονοδιαγράμματά τους».

Ισπανία

Ένας από τους πιο δημοφιλείς θρησκευτικούς προορισμούς της χώρας, το Santiago de Compostela στη Γαλικία, σχεδιάζει την εφαρμογή ενός τουριστικού φόρου ως τρόπο καταπολέμησης του υπερτουρισμού, καθώς η δέχεται περισσότερους από 300.000 τουρίστες και προσκυνητές κάθε χρόνο. Τοπικοί αξιωματούχοι σχεδιάζουν επίσης να θέσουν ελέγχους στον αριθμό των τουριστών στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Η Μαγιόρκα, η οποία μετά την υπερπλήρη Ίμπιζα είναι το πιο hot σημείο των Βαλεαρίδων Νήσων, γίνεται εστία αντιτουριστικών διαμαρτυριών, καθώς οι κάτοικοι της περιοχής είναι πλέον οργισμένοι για τους σχεδόν γυμνούς τουρίστες που περιφέρονται στα καταστήματα και τους δρόμους. Οι κανονισμοί στον Δήμο της Calvia απαγορεύουν πλέον να περπατά κανείς γυμνός ή ημίγυμνος στους δρόμους. Το ίδιο ισχύει για την Palma (πρωτεύουσα της Μαγιόρκα) και την Playa de Palma, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν εκδοθεί επανειλημμένα πρόστιμα και σε άλλα θέρετρα όπως το Magalluf. Ένα παρόμοιο μέτρο έχει ήδη εισαχθεί στη Βαρκελώνη, όπου μια πρόσφατη τοπική εκστρατεία μέσω γκράφιτι παρασύρει τους τουρίστες μακριά από το γεμάτο κόσμο Park Guell, σχεδιασμένο από τον Gaudi.

Πορτογαλία

Στην Πορτογαλία, η αναπαραγωγή δυνατής μουσικής σε πολλές από τις πιο δημοφιλείς παραλίες μπορεί να τιμωρηθεί με πρόστιμα που κυμαίνονται από 200 έως 36.000 ευρώ. Μόνο η ακτή του Algarve, για παράδειγμα, δέχεται περισσότερους από ένα εκατομμύριο κυρίως Βρετανούς τουρίστες κατά την περίοδο αιχμής. Το πρόστιμο κυμαίνεται μεταξύ 200 και 4.000 ευρώ για μεμονωμένα άτομα και από 2.000 έως 36.000 ευρώ για ομάδες.

Ο κατάλογος των απαγορεύσεων και των περιορισμών στην Πορτογαλία προκειμένου ο υπερτουρισμός να περιοριστεί που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι ταξιδιώτες στις παραλίες περιλαμβάνει μη εξουσιοδοτημένα παιχνίδια με μπάλα, ελέυθερο κάμπινγκ, ψάρεμα σε περιοχές κολύμβησης και υπερπτήσεις με αεροσκάφη κάτω από 1.000 πόδια (εκτός εκείνων που προορίζονται για επιχειρήσεις επιτήρησης ή διάσωσης).

Κροατία

Στο πλαίσιο μιας εκστρατείας «Σεβαστείτε την Πόλη», η εξαιρετικά δημοφιλής πόλη του Ντουμπρόβνικ, με 289.000 αφίξεις ήδη από την αρχή του 2023, ξεκίνησε ένα σύστημα παράδοσης αποσκευών (με lockers σε διάφορα σημεία), ώστε να ελαχιστοποιήσει τον θόρυβο των τροχοφόρων βαλιτσών στα πλακόστρωτα δρομάκια του κέντρου της γραφικής πόλης.

Τα αντίμετρα για να παταχθεί ο υπερτουρισμός περιλαμβάνουν επίσης τον ύπνο και την ούρηση σε δημόσιους χώρους, την αναρρίχηση σε μνημεία, συμπεριφορά μέθης, κατανάλωση αλκοόλ κοντά σε προστατευμένους δημόσιους χώρους (συμπεριλαμβανομένων σχολείων) και αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά – όλα τιμωρούνται με υψηλά πρόστιμα και ποινές φυλάκισης.