19 Φεβρουαρίου: Διεθνής Ημέρα Φάλαινας

Αφιερωμένη στην προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών, η 19η Φεβρουαρίου είναι η Διεθνής Ημέρα Φάλαινας. Πρόκειται για μια μέρα ευαισθητοποίησης και δράσης κατά της φαλαινοθηρίας και προστασία του θαλάσσιου κήτους που είναι ήδη θύμα της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Παρόλο που η Διεθνής Επιτροπή για τις Φάλαινες (International Whaling Commission – IWC) έχει ρητώς απαγορεύσει την εμπορική φαλαινοθηρία από το 1982, είναι σαφές ότι σε ορισμένες χώρες αγνοούν αυτή την απαγόρευση.

Φάλαινες: κεντρική θέση στο οικοσύστημα

Οι φάλαινες έχουν μια κεντρική θέση στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Όταν είναι θηρευτές, τρώνε ψάρια και ασπόνδυλα, ενώ όταν είναι θηράματα τις κυνηγούν οι καρχαρίες και οι Όρκες, τα κήτη που είναι ευρύτερα γνωστά με την ονομασία «Φάλαινα-δολοφόνος». Η φάλαινες λειτουργούν σαν μια τεράστια αντλία που θέτει σε κίνηση τα ψάρια και το ζωοπλαγκτόν που είναι απαραίτητα για την πρωτογενή παραγωγή του οικοσυστήματος των θαλασσών και των ωκεανών. Οι φάλαινες είναι ουσιαστικά οι φύλακες και εγγυητές της υγείας του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Οποιαδήποτε μεταβολή στον αριθμό τους θα διαταράξει όλη την ισορροπία του οικοσυστήματος της θάλασσας. Η μείωση ή η αύξησή τους θα διαταράξει αυτή την ισορροπία. Αλλά, δυστυχώς, το κυνήγι τους από τον άνθρωπο είναι μια δυσάρεστη (και ντροπιαστική) πραγματικότητα σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Γιατί μειώνονται οι φάλαινες στους ωκεανούς;

Οι φάλαινες απειλούνται εδώ και πολλά χρόνια και θεωρούνται προστατευόμενο είδος. Δεν κινδυνεύουν, όμως, μόνο από τους ασυνείδητους φαλαινοθήρες, αλλά και από μια σειρά άλλων παραγόντων.

1. Η φαλαινοθηρία
Παρόλο που η φαλαινοθηρία έχει απαγορευτεί από το 1982, συνεχίζεται ακόμη έντονα, ιδίως στην Ιαπωνία. Η χώρα αυτή χρησιμοποιεί τις επιστημονικές μελέτες ως προκάλυμμα, ενώ στην πραγματικότητα οι Ιάπωνες κυνηγούν τις φάλαινες για το κρέας τους και την βιομηχανία καλλυντικών. Το ίδιο συμβαίνει στην Ισλανδία και τη που κυνηγούν φάλαινες κυρίως για βιοποριστικούς λόγους. Το κυνήγι, σύμφωνα με τις ενώσεις τους, πραγματοποιείται σύμφωνα με τις οδηγίες της Διεθνούς Επιτροπής για τις Φάλαινες.

2. Οι συγκρούσεις με τα πλοία
Τα πλοία που διασχίζουν τους ωκεανούς γίνονται όλα και πιο πολλά και όλο και πιο μεγάλα. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Επιτροπής, αριθμός των φαλαινών που χτυπιούνται από τη ναυσιπλοΐα αυξάνεται κατά 3-4% ετησίως.

3. Λιγότεροι διατροφικοί πόροι
Το κριλ, ένα είδος ζωοπλαγκτόν το οποίο ενδημεί κυρίως στις περιοχές της Ανταρκτικής και της Αρκτικής, έχει όψη μικρής γαρίδας και βρίσκεται στη βάση της τροφική αλυσίδας. Ο μικροοργανισμός είναι πολύτιμη τροφή για τις φάλαινες, ωστόσο είναι κι αυτό θύμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά και της βιομηχανικής αλιεία. Στο διαδίκτυο βλέπουμε όλο και συχνότερα να διαφημίζεται το Krill Oil, που είναι πολύ πλούσιο σε αντιοξειδωτικά και λιπαρά Ω3, ως ένας θαλάσσιος θησαυρός για τον ανθρώπινο οργανισμό, ιδανικός για την καλή υγεία σώματος και πνεύματος. Η αλήθεια είναι ότι η ανάπτυξη του Κριλ μειώνεται χρόνο με τον χρόνο.

4. Το Πλαστικό: η μόνιμη μάστιγα
Πλαστικό για τις φάλαινες σημαίνει «θάνατος». Αν δεν μειώσουμε τα πλαστικά απορρίμματα στη θάλασσα, στο μέλλον δεν θα έχουμε φάλαινες. Τα εκατομμύρια πλαστικά αντικείμενα στους ωκεανούς προκαλούν δηλητηριάση ή ασφυξία στις φάλαινες, στις θαλάσσιες χελώνες και σε χιλιάδες ψάρια.

5. Η ηχορύπανση
Μπορεί να μην το σκεφτόμαστε ιδιαίτερα, αλλά η αλήθεια είναι ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα στους ωκεανούς, έχει δεκαπλασιάσει τον θόρυβο στις θάλασσες και στους ωκεανούς τα τελευταία 20 χρόνια. Οι σεισμικές έρευνες, τα συστήματα σόναρ και οι διάφορες υποβρύχιες εργασίες ευθύνονται για τους ισχυρούς θορύβους που επικρατούν στα βάθη του ωκεανού, γεγονός που έχει αρνητικές επιπτώσεις στον πληθυσμό των φαλαινών: δυσχεραίνει τον προσανατολισμό τους, την αναζήτηση τροφή και την αναπαραγωγή τους.

6. Η βιομηχανική και χημική ρύπανση
Τα βιομηχανικά και χημικά απόβλητα, δυστυχώς συσσωρεύονται στο λίπος των θαλάσσιων κητών. Αυτό καταστρέφει την άμυνά τους και την αντοχή τους στις ασθένειες, όπως και τη γονιμότητά τους.

7. Ο μεγαλύτερος ένοχος
Όπως γίνεται αντιληπτό, όλοι οι παραπάνω παράγοντες έχουν έναν κοινό παρανομαστή και αυτός δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον άνθρωπο. Χρειάζεται, λοιπόν, με αφορμή τη σημερινή Διεθνή Ημέρα Φάλαινας, να προβληματιστούμε και να σκεφτούμε πώς μπορούμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας απέναντι στο σημαντικό θέμα της επιβίωσης της φάλαινας στους ωκεανούς και τι ακριβώς μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε τα πολύτιμα κήτη.

Μια καλή αρχή είναι η σωστή ενημέρωση και οι μικρές καθημερινές κινήσεις που μπορούν να φέρουν μεγάλες αλλαγές όταν τις ακολουθούν εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη. Μπορούμε (και πρέπει) να είμαστε ενημερωμένοι καταναλωτές, να γνωρίζουμε την προέλευση των τροφών που βάζουμε στο πιάτο μας, να μην σπαταλάμε νερό, να μην σπαταλάμε ενέργεια, να μειώσουμε τη ρύπανση σε όλα τα επίπεδα, να μειώσουμε τα απορρίμματα, να πούμε όχι στα πλαστικά, να φροντίζουμε το καθημερινό μας περιβάλλον συνειδητά και υπεύθυνα.

Σε ένα δεύτερο στάδιο θα χρειαστεί να κινητοποιηθούμε και να αναλάβουμε δράση, στηρίζοντας τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και ζητώντας από τις επίσημες αρχές και τους δημόσιους φορείς και τις αρχές να δείξουν την ίδια κινητοποίηση.