Το πιλοτικό πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων για την επαναχρησιμοποίηση νερού από λύματα του δικτύου αποχέτευσης για την άρδευση πρασίνου Φυτώριο του Δήμου Αθηναίων αναδείχθηκε ως το «Success story» του Ευρωπαϊκού Προγράμματος H2020 NextGen: Towards a Next Generation of Water Systems and Services for the Circular Economy.
Το εν λόγω πρόγραμμα υποστηρίζει τεχνολογικές λύσεις κυκλικής οικονομίας νερού σε 10 ευρωπαϊκές πόλεις, στοχεύοντας στην αξιοποίηση και την ανάδειξη καινοτόμων, ευέλικτων και προσαρμόσιμων λύσεων για την επίτευξη περιβαλλοντικού, κοινωνικού και οικονομικού οφέλους.
Τη λύση sewer mining (SM) που αξιοποίησε ο Δήμος Αθηναίων έχει αναπτύξει η ερευνητική ομάδα του κ. Μακρόπουλου στο ΕΜΠ μαζί με την ΕΥΔΑΠ, το Δήμο Αθηναίων, την εταιρεία Chemitec και την έχει εφαρμόσει, στο πλαίσιο του NextGen, μαζί με την εταιρεία BIOPOLUS, στο Φυτώριο της Διεύθυνσης Πρασίνου και Αστικής Πανίδας, στο Γουδή.
Τι είναι η sewer mining
Πρόκειται για τεχνολογία που επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση νερού μέσω της «εξόρυξης» λυμάτων απευθείας από το δίκτυο αποχέτευσης, την τοπική επεξεργασία σε φορητή μονάδα και την παραγωγή νερού υψηλής ποιότητας κατάλληλου για άρδευση πρασίνου, εμπλουτισμό υπόγειων υδάτων και άλλες χρήσεις (μη πόσιμου) νερού μιας πόλης.
Αυτή ακριβώς είναι και η καινοτομία της εν λόγω τεχνολογίας, σύμφωνα με τον κ. Μακρόπουλο: «Η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης του νερού σε οποιοδήποτε σημείο μιας πόλης, χρησιμοποιώντας το ήδη υπάρχον αποχετευτικό δίκτυο, χωρίς μεταφορά νερού από μακρινούς βιολογικούς καθαρισμούς προς το κέντρο της πόλης – κάτι που θα χρειαζόταν τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές και ενέργεια».
Η διάταξη του έργου που παρουσιάστηκε στην τελική εκδήλωση Ευρωπαϊκού Προγράμματος H2020 NextGen στην Αθήνα αποτελείται:
- από ένα μικρό αντλιοστάσιο με δύο αντλίες, οι οποίες λειτουργούν εναλλάξ και εξάγουν λύματα από αγωγό της αποχέτευσης που διέρχεται κάτω από το Φυτώριο σε βάθος περίπου 4 μέτρων. Τα ακατέργαστα λύματα μεταφέρονται σε μια σειρά δεξαμενών όπου γίνεται η επεξεργασία με τεχνολογία μεμβρανών MBR, πρόσθετη βιολογική επεξεργασία και απολύμανση με ακτινοβολία UV. Η συγκεκριμένη διάταξη έχει μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς χωράει σε ένα και παράλληλα μειώνει την πίεση στις υφιστάμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων. Η δυναμικότητα της μονάδας είναι στα 25 m3 νερού ημερησίως, καλύπτοντας εν μέρει τις ανάγκες του Φυτωρίου.
- Αξιοποιείται επίσης η λάσπη που παράγεται από τη μονάδα εξόρυξης λυμάτων, η οποία αναμιγνύεται με κλαδέματα που προέρχονται από τους χώρους πρασίνου της Αθήνας, και τα οποία βρίσκονται στον ίδιο χώρο, και εισάγεται σε μονάδα ταχείας κομποστοποίησης. Λόγω των ειδικών συνθηκών θερμοκρασίας, αερισμού και περιστροφής του μείγματος, η παραγωγή του κομπόστ πραγματοποιείται σε σύντομο χρόνο, περί τις 15 ημέρες.
- Το λίπασμα διατίθεται επιτόπου στο Φυτώριο και φτάνει τα 100 kg /εβδομάδα. Τέλος, με σύστημα αντλιών και εναλλάκτη θερμότητας, γίνεται και ανάκτησης θερμικής ενέργειας (120 kWh ημερησίως) από τους αγωγούς λυμάτων, προκειμένου να επιταχυνθεί περεταίρω η διεργασία παραγωγής λιπάσματος.
Θετική επίδραση στα φυτά
Κάθε βδομάδα διενεργείται δειγματοληπτικός έλεγχος από την ΕΥΔΑΠ προκειμένου να παρακολουθείται η ποιότητα του νερού που χρησιμοποιείται για άρδευση. Σύμφωνα με τα στοιχεία των αναλύσεων της ΕΥΔΑΠ τον πρώτο 1,5 χρόνο λειτουργίας της μονάδας, το παραγόμενο νερό πληροί όλα τα εθνικά και διεθνή κριτήρια για απεριόριστη άρδευση και αστική χρήση, καθώς παρατηρείται πλήρης εξάλειψη του οργανικού φορτίου και της περιεκτικότητας σε παθογόνες ουσίες. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητας του νερού σε θρεπτικά συστατικά, έχει καταγραφεί πολύ θετική επίδραση στα φυτά και τη βιοποικιλότητα του τοπικού οικοσυστήματος, γεγονός που αποτυπώνεται και στο σχετικό βίντεο.
Η εξόρυξη λυμάτων, ως σύστημα ανάκτησης νερού αποτελεί μια λύση κυκλικής οικονομίας, η οποία επιτρέπει σε μεσογειακές πόλεις σαν την Αθήνα να αυξήσουν σημαντικά τους αρδευόμενους χώρους αστικού πρασίνου και ως εκ τούτου να μειώσουν τις επιπτώσεις από τα κύματα καύσωνα, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα των πόλεων σε κλιματικές πιέσεις.
Η εκδήλωση
Το έργο παρουσιάστηκε 20 – 21 Οκτωβρίου 2022, στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων, στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και στο Φυτώριο του Δ. Αθηναίων. Πάνω από 60 συμμετέχοντες από 30 Ευρωπαϊκούς οργανισμούς, Ερευνητικά Ινστιτούτα, Εταιρείες Τεχνολογίας και Υδάτων είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν δια ζώσης τα τελικά αποτελέσματα του έργου, και να παρακολουθήσουν ιδίοις όμμασι την επίδειξη των λύσεων κυκλικής οικονομίας που εφαρμόστηκαν στο Φυτώριο του Δήμου Αθηναίων.
Την εκδήλωση άνοιξε ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) Χρήστος Μακρόπουλος ο οποίος ηγείται του συνολικού εγχειρήματος, εξηγώντας ότι οι λύσεις κυκλικής οικονομίας ενισχύουν την αυτονομία και έτσι προστατεύουν τις κοινωνίες και οικονομίες μας από εξωτερικές πιέσεις, είτε αυτές είναι περιβαλλοντικές είτε είναι πιέσεις των αγορών. «Δυστυχώς οι λύσεις αυτές είναι ίσως και πιο σημαντικές σήμερα από ότι ήταν όταν ξεκινήσαμε πριν από τέσσερα χρόνια» πρόσθεσε ο κ. Μακρόπουλος.
Στην εκδήλωση επίσης παρευρέθη η κα Λενιώ Μυριβήλη Επικεφαλής Αντιμετώπισης Αστικής Υπερθέρμανσης στο Δήμο Αθηναίων, η οποία χαιρέτησε την εκδήλωση και σημείωσε ότι: «Οι επιπτώσεις της ανόδου της θερμοκρασίας και των εντεινόμενων φαινομένων καύσωνα τα τελευταία χρόνια, θα είναι πολλές και για να τις αποφύγουμε πρέπει να αυξήσουμε τους χώρους πρασίνου μέσα στην πόλη και βέβαια αυτό απαιτεί επαρκή ποσότητα κατάλληλου νερού, το οποίο αποτελεί τη βάση για να θωρακίσουμε τις πόλεις και να ενισχύσουμε την αστική ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή».
Το τετραετές πρόγραμμα NextGen υλοποιείται με χρηματοδότηση από το Horizon 2020 και ολοκληρώνεται στις 30.11.2022.
Σκοπός του Δήμου της Αθήνας, της ΕΥΔΑΠ και του ΕΜΠ είναι η συνέχιση της λειτουργίας της διάταξης Sewer Mining στους χώρους του Φυτωρίου και μετά το πέρας του προγράμματος, η ανάδειξη του χώρου ως Ζωντανού Εργαστηρίου (Living Lab) σε θέματα νερού στην κυκλική οικονομία και η υιοθέτηση της λύσης sewer mining για την άρδευση και άλλων χώρων πρασίνου του μεγαλύτερου Δήμου της Χώρας.
με Αριθμό Μητρώου 12691
