Στα ίχνη της χαμένης εδώ και 50 εκατ χρόνια Βαλκανατολίας οι επιστήμονες

Μία πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό Γεωεπιστημών «Earth Science Reviews», αποκρυπτογραφεί τα πρώτα ίχνη της ξεχασμένης Βαλκανατολίας, της ηπείρου μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής που έπαιξε σημαντικό «γεφυροποιητικό» ρόλο στην εξέλιξη των θηλαστικών στην Ευρασία.

Όπως, επιβεβαιώνεται η Βαλκανατολία που σχημάτησε χερσαία γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας με την πτώση της στάθμης της θάλασσας, επέτρεψε στα ασιατικά θηλαστικά να περάσουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο και να την αποικίσουν πριν από περίπου 34 εκατομμύρια χρόνια. Αρκετά νωρίτερα από ό,τι εκτιμούσαν προηγούμενες επιστημονικές εκτιμήσεις.

Στο τέλος της εποχής του Ηώκαινου (μια περίοδος που εκτείνεται από 56 έως 34 εκατομμύρια χρόνια πριν), ένας μεγάλος αριθμός θηλαστικών εξαφανίστηκε από τη Δυτική Ευρώπη, ταυτόχρονα με την εμφάνιση άλλων ασιατικών ειδών.

Αυτό το ξαφνικό φαινόμενο εξαφάνισης, γνωστό ως «Great Cut» συνδέεται άμεσα με τη διάσημη ξεχασμένη ήπειρο. Απολιθώματα που βρέθηκαν στα Βαλκάνια δείχνουν ότι υπήρχαν ασιατικά θηλαστικά στη νοτιοανατολική Ευρώπη πολύ πριν από το «Great Cut», έως και 5 έως 10 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Κατά τη διάρκεια της έρευνας και της επανεξέτασης προηγούμενων ευρημάτων από απολιθώματα στην περιοχή, διαπιστώθηκε ότι  η Βαλκανατολία έχει μια «σύνθετη ιστορία επεισοδιακών πλημμυρών και επανεμφάνισης ειδών.

Τα γεωγριαφικά όρια και η πανίδα της Βαλκανατολίας

Οι παλαιοντολόγοι και γεωλόγοι από τη Γαλλία (Εθνικό Κέντρο Ερευνών-CNRS, πανεπιστήμια Μασσαλίας και Ρεν), τις ΗΠΑ (πανεπιστήμια Ουάσινγκτον, Κονέκτικατ, Κάνσας και Σικάγο) και την Τουρκία (πανεπιστήμια Κιουτάχειας και Εσκισεχίρ), οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Γεωεπιστημών «Earth Science Reviews», ανέφεραν ότι επί εκατομμύρια χρόνια κατά την Ηώκαινο Εποχή (πριν 55 έως 34 εκατομμύρια χρόνια) η Δυτική Ευρώπη και η Ανατολική Ασία αποτελούσαν δύο ξεχωριστές μάζες ξηράς με πολύ διαφορετικές πανίδες θηλαστικών ζώων.

Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, η Βαλκανατολία, απομονωμένη από τις γειτονικές ηπείρους, πριν από περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια, φιλοξενούσε μια μοναδική συλλογή ζώων, διαφορετική από αυτές της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας. Στη συνέχεια, ένας συνδυασμός πτώσης της στάθμης της θάλασσας, τεκτονικών αλλαγών και της ανάπτυξης των πάγων της Αρκτικής συνδέθηκε με τη Δυτική Ευρώπη.

Κατά τη διάρκεια της έρευνας, σε μια νέα τοποθεσία απολιθωμάτων στην Τουρκία, ανακαλύφθηκαν θραύσματα γνάθου που ανήκουν σε ζώο παρόμοιο με τον ρινόκερο που χρονολογούνται πριν από περίπου 38 εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι πιθανώς το αρχαιότερο απολίθωμα οπληφόρου ασιατικού τύπου που βρέθηκε στην Ανατολία. Αυτή η ανακάλυψη υποδηλώνει ότι τα ασιατικά θηλαστικά ήταν ήδη καθ’ οδόν προς την Ευρώπη από τη Βαλκανατολία.

Αυτή η διαδρομή προς Ευρώπη ήταν σίγουρα «η πιο ευνοϊκή για τα άγρια ζώα», καθώς, οι δρόμοι της Κεντρικής Ασίας ήταν τότε πιο ξηροί, δροσεροί και έρημοι.

Όταν η Ευρώπη αποικήθηκε μαζικά από ασιατικά είδη ζώων, πριν περίπου 34 εκατομμύρια χρόνια, άλλαξε σημαντικά ο εμπλουτισμός της πανίδας της ηπείρου μας. Απολιθώματα που έχουν βρεθεί στα Βαλκάνια δείχνουν ότι στην περιοχή της Νότιας Ευρώπης (της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης) υπήρχαν ζώα ασιατικής προέλευσης πολύ πριν αυτά εμφανιστούν στη Δυτική Ευρώπη. Κάτι που δείχνει ότι τα Βαλκάνια είχαν δεχτεί νωρίτερα πληθυσμούς θηλαστικών από την Ανατολή.

Η Βαλκανατολία ριχνει φως στο Παράδοξο

Οι επιστήμονες έχουν τώρα μία εξήγηση γι’ αυτό το παράδοξο και είναι η ύπαρξη της Βαλκανατολίας, μίας ηπείρου-γέφυρας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Η ανάλυση και η επαναξιολόγηση όλων των διαθέσιμων παλαιοντολογικών δεδομένων και ανακαλύψεων από τον 19ο αιώνα, μέχρι σήμερα, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι για ένα μεγάλο διάστημα της Ηωκαίνου Εποχής η περιοχή της σημερινής Βαλκανικής και της Ανατολίας φιλοξενούσε μία ομοιογενή πανίδα, διακριτή από εκείνες της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας.

Η εξωτική πανίδα της Βαλκανατολίας περιλάμβανε
μαρσιποφόρα ζώα και μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά
που έμοιαζαν με ιπποπόταμους.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η Βαλκανατολία πιθανώς αποτελεί απομεινάρι της Ευρύτερης Αδρίας, μίας άλλης ξεχασμένης ηπείρου της περιοχής της Μεσογείου, η οποία είχε σχηματιστεί πριν τουλάχιστον 200 εκατομμύρια χρόνια.

Οι επιστήμονες επισημαίνυν ότι «η διασύνδεση μεμονωμένων νησιών των Βαλκανίων κατά το παρελθόν και η ύπαρξη αυτής της νότιας διαδρομής διασποράς της πανίδας εξακολουθεί να είναι υπό διερεύνηση». Η ιστορία σε αυτήν την ήπειρο «χτίζεται μόνο σε απολιθώματα θηλαστικών και μένει να σχεδιαστεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της βιοποικιλότητας του παρελθόντος στα Βαλκάνια», προσθέτουν.

Η αρχική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Science Direct