Αρχική Καταστροφές Ποια δένδρα αντέχουν σε δύσκολες καιρικές συνθήκες

Ποια δένδρα αντέχουν σε δύσκολες καιρικές συνθήκες

28 Φεβρουαρίου 2021 - 17:09

Διαφήμιση

Δεν ξέρω εάν έχετε παρατηρήσει, αλλά τα πιο ανθεκτικά δένδρα στις χιονοθύελλες του χειμώνα και στις ανεμοθύελλες είναι τα φυλλοβόλα. Τα φυλλοβόλα είναι τα πιο παρεξηγημένα από τον σύγχρονο Έλληνα και κυρίως την Ελληνίδα, καθώς τους λερώνει τις αυλές και τα δάπεδα γιατί ρίχνουν τα φύλλα.

Ο χειμώνας βρίσκει τα φυλλοβόλα γυμνά από φύλλωμα, σε λήθαργο και εύκολα για τους ανέμους να περάσουν ανεμπόδιστα ανάμεσα στα κλαδιά χωρίς να τα σπάσουν και ακόμη πιο δύσκολα να σταθεί πάνω τους μεγάλη ποσότητα και άρα βάρος χιονιού. Όλες παραδείγματος χάρη οι βελανιδιές Quercus sp. κατέχουν τα πρωτεία σε αντοχή.

Σε αντοχή, ακολουθούν οι Μαγνόλιες, τα Λιλιόδενδρα ή τουλιπόδενδρα, οι Λαγγεστρέμιες, οι Πρίνοι, οι Οξυές, και πολλά άλλα, αλλά δεν είναι η κατάλληλη η περίσταση να αναφερθώ σε μακροσκελείς “καταλόγους δένδρων” φυλλοβόλων, αείφυλλων, ανθεκτικών και μη σε βάρος χιονιού.

Τα αείφυλλα δέντρα

Αντίθετα με τα φυλλοβόλα, στα αείφυλλα ανήκουν και τα μεγάλα κωνοφόρα όπου το δένδρο κατακρατά μπόλικο χιόνι και συχνά υποχωρεί από το βάρος το κλαδί ή ολόκληρο το δένδρο (Πεύκα, Κουκουναριές, Κυπαρίσσια κυρίως τα οριζοντιόκλαδα, Γιουνίπερα, Κέδροι, δενδρώδεις Δάφνες, κλπ).

Όσο συνεχίζει η χιονόπτωση τόσο υποχωρούν τα κλαδιά των δένδρων από το χιόνι (υγρό και βαρύ) μέχρι που έχει παρατηρηθεί και σκίσιμο κορμών στα δύο, ξερίζωμα, βίαιη αποκοπή μεγάλων κλάδων, μεγάλων δένδρων και προφανώς πτώση, με ότι αυτό σημαίνει από ζημιές.

Λάθος η απομάκρυνση πάγου από τα δένδρα, συχνό φαινόμενο που διαδέχεται τις χιονοπτώσεις, ενέργεια η οποία μπορεί να τραυματίσει ανεπανόρθωτα τα δένδρα.

Ο πάγος πάνω στα δένδρα πρέπει να αφήνεται μέχρι να λιώσει.

Ανεξαρτήτως του βάρους χιονιού και εάν χιονίζει ή όχι, οι χαμηλές βέβαια θερμοκρασίες (στους -10 και κάτω) μπορούν να σκοτώσουν κάποια δένδρα και θάμνους, να προκαλέσουν σχισμές του κορμού και των κλαδιών, να αποδυναμώσουν και να διαταράξουν την σταθερότητα και την αντοχή τους και με το βάρος χιονιού που πιθανόν να ακολουθήσει, να υπάρξει υποχώρηση και πτώση.

Τα αίτια που οδηγούν σε πτώση των φυλλοβόλων

Βέβαια δεν είναι μόνο ο παράγων αείφυλλα ή φυλλοβόλα που συμμετέχει αποφασιστικά στην πτώση ή όχι, σε συνδυασμό με το βάρος του χιονιού ή την ένταση των ανέμων, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμη αίτια, όπως:

Το σχήμα

Στενότερα δένδρα αντί δένδρων φαρδύτερης κόμης αντιστέκονται πολύ καλύτερα στο βάρος του χιονιού.

Το μέγεθος και το βάρος

Το υπερβολικό βάρος του χιονιού σε ευμεγέθη δένδρα (συνήθως ηλικιωμένα) προστίθεται στο βάρος του δένδρου και με τις ταλαντώσεις που προκαλούνται από τον άνεμο δημιουργούνται συνθήκες αποκοπής κλάδων, έως και πτώση ολόκληρου του δένδρου. Το φαινόμενο ενισχύεται όταν το δένδρο παρουσιάζει προβλήματα “υγείας”, προβλήματα στο ξύλου του, δεν έχει κλαδευτεί και έχει απλωθεί υπερβολικά, ενώ παρουσιάζει κλίση προς το έδαφος (γέρνει).

Οι προσβολές

Πολλά τα φυτοπαθολογικά αίτια και πολλά τα παράσιτα τα οποία προσβάλλουν τους κορμούς των δένδρων, τις μασχάλες κλάδων, τον φλοιό και τα ενδότερα του κορμού (ξυλοφάγα έντομα, τερμίτες, έλκη, τραυματισμοί, σηψιρριζίες, κλπ.). Οι προσβολές αποδυναμώνουν τα δένδρα και τα καθιστούν επιρρεπή σε πτώσεις λόγω βάρους χιονιού, ισχυρών ανέμων, κλπ. Συχνά έχει παρατηρηθεί ότι ο ρόλος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η ανεπάρκεια αερισμού, το μίζερο μέγεθος των λεκανών και των δενδροδόχων, αλλά και η ακατάλληλη θέση δένδρων ή όχι στον αστικό ανοικτό χώρο, έχει συντελέσει στην “υπανάπτυξη”, στην μείωση της “αντοχής και της αντίστασης” των δένδρων σε εξωτερικές πιέσεις, φυσικές και ανθρωπογενείς, με αποτέλεσμα την προσβολή τους από παράσιτα και την τελική νέκρωση έως και πτώση τους.

Το έδαφος – ανάπτυξη ρίζας

Συχνά έχουμε περιπτώσεις όπου διάφορες κατασκευαστικές επεμβάσεις κόβουν ρίζες δένδρων, αλλού έχουμε σκληρό έδαφος στο σημείο φύτευσης ή συμπίεση του έδαφος γύρω από το δένδρο με αποτέλεσμα τα δένδρα να αναπτύσσουν επιφανειακά ριζικά συστήματα (κοντό θύσανο) χωρίς δυνάμεις για βαθιές κεντρικές ρίζες, γεγονός που δεν τα επιτρέπει να αντιστέκονται σε ακραίες καιρικές δοκιμασίες. Επίσης, σε τοποθεσίες όπου το έδαφος είναι κορεσμένο σε υγρασία, οι ρίζες των δέντρων μπορούν να χάσουν την “αγκίστρωση” τους στο έδαφος και ένα ολόκληρο δέντρο να σωριαστεί. Το δε τσιμέντωμα των πεζοδρομίων μέχρι τον κορμό/λαιμό των δένδρων, καταστροφικό και απαράδεκτο.

Η ηλικία και η θνησιμότητα

Η ηλικία των δένδρων κατά βοτανικό είδος και η θνησιμότητα πολλών εξ’ αυτών, σπάνια έως καθόλου μετριέται & λαμβάνεται υπόψη στις πόλεις μας. Τα δένδρα είναι αφημένα στην τύχη τους, δεν παρακολουθούνται από ειδικούς, δεν καταγράφονται τα προβλήματα τους (μέγεθος, προσβολές, ηλικία, κλπ), δεν προσδιορίζεται ο βαθμός επικινδυνότητας και τα πιθανά αίτια ατυχήματος σε μια ξαφνική συγκυρία που θα συμβάλει στην ξαφνική πτώση τους, όπως ισχυρής χιονόπτωσης, ισχυρού άνεμου, ακραίων πλημμυρικών φαινομένων που θα μπορούσαν να παρασύρουν τα πιο αδύναμα, κλπ.

Η διαχείριση

Ανύπαρκτη έως κακή διαχείριση δένδρων στον δημόσιο αστικό χώρο από τους Δήμους, ακόμη και προκλητική τους η αδιαφορία σε ότι αφορά την Αστική Δενδροκομία, ήτοι την υγεία & την σταθερότητα των δένδρων αυτών, το τακτικό και προληπτικό κλάδεμα σχήματος και “προφύλαξης”, την χειρουργική τους, τα μέτρα φυτοπροστασίας, την γενική τους κατάστασή και την ηλικία τους, τον βαθμό επικινδυνότητας για πτώση, την εγγύτητα σε περιουσίες, διέλευση πολιτών, μαθητών, εγγύτητα χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων, το “ριζικό στρίμωγμα” σε πεζοδρόμια και σε πλατείες, την κοπή ή την αφαίρεση και αντικατάσταση τους κλπ.

Αρμοδιότητες

Στις μέρες αυτές της χιονόπτωσης και των αναρίθμητων επεισοδίων πτώσης δένδρων με κίνδυνο να χαθούν ζωές, γινόμαστε για μια φορά ακόμη θεατές της ανεπιθύμητης κατάστασης πτώσης δένδρων, αλλά και μάρτυρες της “αναρμοδιότητας” των αρμοδίων. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση επικαλείται το αναρμόδιο σε ότι αφορά δένδρα που έπεσαν σε καλωδιώσεις της ΔΕΗ, ρίχνοντας τις Ευθύνες στην ΔΕΔΗΕ, η δε ΔΕΔΗΕ είτε επιστρέφει τις ευθύνες είτε ψάχνεται να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα (αν ακουμπάει ή δεν ακουμπάει το κλαδί στο καλώδιο και αν είναι μεσαίας ή υψηλής τάσης, και διάφορα παρανοϊκής φύσεως πράγματα), όταν μάλιστα από ότι γνωρίζουμε, η ΔΕΔΗΕ έχει συνυπογράψει συμβάσεις και έχει αναθέσει κλαδέματα και κοπές δένδρων σε εργολάβους (Βλ. Σχετ.: Διακηρύξεις για εκτέλεση κλαδεμάτων ή κοπής δένδρων που γειτνιάζουν με τα εναέρια δίκτυα διανομής).

Και ποιος μας διαβεβαιώνει ότι όσα δένδρα έπεσαν αυτές τις μέρες των χιονοπτώσεων πάνω στα καλώδια, ήταν όλα δένδρα που περιλαμβάνονταν στην αρμοδιότητα πρόληψης της ΔΕΔΗΕ και όχι στην Αρμοδιότητα των ΟΤΑ (των Δήμων ή της Περιφέρειας), ή βρίσκονταν εντός ιδιωτικών χώρων με προεκτάσεις κόμης εκτός ιδιοκτησίας που παρενοχλούσαν εναέρια δίκτυα;

Ας μην κρυβόμαστε, από το βάρος του χιονιού δεν έπεσαν μόνο δένδρα πάνω σε εναέρια δίκτυα στα οποία “γειτνίαζαν”, το χιόνι δεν διάλεξε μόνον αυτά, αλλά έπεσαν δένδρα και οπουδήποτε αλλού, τα οποία υποχώρησαν για κάποιο λόγο, ή έσπασαν μεγάλα τους κλαδιά από τα αίτια που ήδη αναφέραμε παραπάνω και ανεξαρτήτως φορέα “αρμοδιότητος”. Τα δένδρα δεν πέφτουν κατά προτίμηση και ανάλογα σε ποια διοικητική υποδιαίρεση ανήκουν.

Εδώ πρόκειται για την συνήθη Ελληνική “χαοτική νοοτροπία και ανευθυνότητα” των χρυσοπληρωμένων από τους πολίτες υπηρεσιών και των “ανευθυνοϋπεύθυνων” που τις διοικούν (οι συνήθεις δηλαδή ύποπτοι και γνωστοί άγνωστοι).

Πώς υποβαθμίζεται το αστικό πράσινο

Αυτά το οποία βιώνουμε με την πτώση των δένδρων (ενίοτε φονική) είναι αποτέλεσμα υποβάθμισης της υπόθεσης “Αστικό Πράσινο” από τους υπεύθυνους & συνοψίζω με δέκα σημεία τα οποία θα μπορούσαν να ήταν και εκατόν δέκα:

Το πράσινο στην πόλη δεν αποτελεί προτεραιότητα και καθημερινή ενασχόληση των Υπηρεσιών, αλλά κάτι δευτερεύον και ουδέποτε “προτεραιότητα”.
Το πράσινο “χρησιμοποιείται” μόνο για επικοινωνιακή προβολή αιρετών και για τις προεκλογικές τους ρητορείες.
Δεν υπάρχει σοβαρότητα και προγραμματισμός σε ότι αφορά την Διαχείριση του Αστικού Πρασίνου, πλην ίσως κάποιων ελαχίστων εξαιρέσεων ΟΤΑ.
Οι Γεωπονικές Υπηρεσίες των Δήμων δεν απελευθερώνονται στο να δημιουργήσουν και να προγραμματίσουν μακροπρόθεσμα για την περιοχή τους, αν και πολλές διαθέτουν άριστο προσωπικό από Γεωτεχνικούς, Αρχιτέκτονες Τοπίου και έμπειρο προσωπικό από κηπουρούς και τεχνίτες.

Χωρίς ηλεκτρονικές καταγραφές

Δεν υφίστανται πλήρεις ηλεκτρονικές καταγραφές Πρασίνου ανά δημοτικό διαμέρισμα με “δενδρολόγια” (αποτυπώσεις δένδρων σε χάρτες), “ατομικές” καρτέλες (ταυτότητες) για κάθε δένδρο στην πόλη και περιαστκά, επεμβατικές δράσεις για κάθε οικοδομικό τετράγωνο, πεζοδρόμιο ή δένδρο, κλπ.
Για το Δενδρολόγιο ειδικά, οι Γεωτεχνικοί και οι Αρχιτέκτονες Τοπίου αλλά και Ειδικοί Δενδροκόμοι και ασχολούμενοι με την Αστική Δασοπονία, συμβουλεύουν τους “αρμοδίους” εδώ και αρκετά χρόνια, χωρίς όμως ανταπόκριση, συχνά εθελοντικά χωρίς χρεώσεις. Όλα γίνονται αποσπασματικά, περιστασιακά, προεκλογικά και “μισοφτιαγμένα”, προς εντυπωσιασμό και με κανέναν ουσιαστικό στόχο προς αποφυγή προβλημάτων και ατυχημάτων στην πράξη.

Χωρίς σχέδια πρασίνου

Ολοκληρωμένα Διαχειριστικά Σχέδια Πρασίνου στην Πόλη δεν συντάσσονται. Οι Υπηρεσίες Πρασίνου είναι κάτι μεταξύ “Υπηρεσίας Καθαριότητας” και “Γενικού Πρασίνου” για τα βασικά (κλαδέματα, χορτοκοπή & αποψιλώσεις, τεμαχισμό δένδρων αφού πρώτα έχουν σωριαστεί προκαλώντας ζημιές) με πολλά τους καθήκοντα σε επικάλυψη με τις τεχνικές υπηρεσίες.Όλα γίνονται έτσι χωρίς πρόγραμμα, με “πυροσβεστικού” χαρακτήρα παρεμβάσεις, συχνά “επιλεκτικά” με βάση τις διαμαρτυρίες δημοτών & “ψηφοφόρων”. Σίγουρα Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις με αξιέπαινες “δημιουργίες” και δράσεις επίλυσης σοβαρών προβλημάτων στην πόλη, αλλά και αυτές ελάχιστες. Μεγαλύτερη η προτεραιότητα και η φροντίδα για τις θέσεις βιτρίνας (πλατείες, κεντρικές νησίδες, εμπορικές ζώνες, κλπ) και πολλές οι ξεχασμένες περιοχές με τα δένδρα έτοιμα για πτώση, τα όρθια και ήδη νεκρά, τα άρρωστα, τα κακάσχημα κι’ αδύναμα από αλόγιστες καρατομήσεις & τραυματισμούς, πολλά γέρικα, δένδρα που γέρνουν επικίνδυνα, δένδρα των οποίων η ρίζα δεν αντέχει στην ασφυξία και θρυμματίζει μάντρες, πλάκες και τσιμέντα.

Χάος αρμοδιοτήτων

Η “σκόρπια” πολυαρμοδιότητα σε μια Περιφέρεια ή σε έναν Δήμο, Δασαρχεία και Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν επιτρέπει ευκαμψία στη διαχείριση και αμεσότητα στην επέμβαση, δεν έχουν προσδιορίσει ούτε έχουν χωρίσει επακριβώς τα καθήκοντά τους κατά φορέα ευθύνης μεταξύ τους ή π.χ. με την ΔΕΗ. Δεν μαζεύονται όλοι τους γύρω από ένα τραπέζι να συζητήσουν, να προγραμματίσουν και να σχεδιάσουν, εν ανάγκη να αλλάξουν το υπάρχον καθεστώς όταν βλέπουν ότι δεν λειτουργεί. Συζητούν και αντιπαρατίθενται μέσα από τα κανάλια με τους αιρετούς πρώτους και καλύτερους στη φλυαρία, καθησυχαστικούς και πιστούς στο δόγμα “όλα καλά τα κάνουμε”, αλλά γι΄αυτά που δεν τα κάνουμε καλά φταίνε οι άλλοι. Συζητήσεις που έχουν κουράσει τον κόσμο, τον έκαναν να δυσπιστεί και να οργίζεται και όταν ζημιώνεται υπεύθυνος δεν υπάρχει όσο και να τον ψάξουν.
Δεν υιοθετούν όλοι αυτοί οι Κύριοι νέες ιδέες για το Αστικό Τοπίο, δεν ακούν την Επιστημονική Οικογένεια, δεν παραδέχονται λάθη, δεν μπορούν να ξεφύγουν από πρακτικές παλαιωμένες του 60 και του 80 και συνεχίζουν αυτοσχεδιάζοντας, ανίκανοι να δραπετεύσουν από τα τετριμμένα. Ρίξτε μια ματιά στα πεζοδρόμια των Ελληνικών πόλεων, στα στραβά και παρατημένα δένδρα, στις κακάσχημες δενδροστοιχίες μας, στις “μουριές” παντού λες και δεν υπάρχουν άλλα δένδρα πόλης, “αισθητική της φρίκης”.

Ο ρόλος των αιρετών

Και κυρίως όλοι οι “αρμόδιοι” (πρόσωπα και φορείς) δεν παραδειγματίζονται, και όταν το επιχειρούν είναι πάρα πολύ κακοί στην αντιγραφή, για τον απλό λόγο ότι τις πρωτοβουλίες τις παίρνουν οι “αιρετοί” (συχνά με προφανή στόχο την αυτοπροβολή), άνθρωποι που δεν διαθέτουν την τεχνική ή την αρχιτεκτονική παιδεία για τέτοιες δουλειές, ούτε συμβουλεύονται τους γνώστες τους δικούς τους ή της ελεύθερης αγοράς (Βλ. Περίπατο της Αθήνας, Εθνικό Κήπο – όπου η φθορά είναι τεράστια, ενώ κι’ εκεί άρχισαν να πέφτουν τα δένδρα…., το Πεδίο του Άρεως, το αξιολύπητο πράσινο στις απομακρυσμένες γειτονιές “εκτός βιτρίνας”…, τα περίφημα pocket parks όπου η προσπάθεια αντιγραφής γίνεται μεν αλλά χωρίς την κατανόηση και την πιστότητα της “έννοιας” και του “τρόπου σχεδίασης”, την ανομοιομορφία και την κακοδιαχείριση δενδροστοιχιών, την χρήση ακατάλληλων δένδρων στις περισσότερες Ελληνικές Πόλεις, κλπ)

O Σταμάτης Σεκλιζιώτης είναι Γεωπόνος (ΑΠΘ), Αρχιτέκτονας Τοπίου και πρώην Β’ Ακόλουθως Γεωργικών υποθέσεων Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.