Ὑπῆρχαν αὐτοκίνητα…ἐπί Ὁμήρου;

Του Κώστα Δούκα*

Ὂχι ἀλλά…

Ἂν στήν ἐποχή τοῦ Ὁμήρου ὑπῆρχαν αὐτοκίνητα μέ τήν σημερινή τους μορφή καί τεχνολογία, ποιές ὀνομασίες θά ἲσχυαν γιά τά διάφορα μέρη τῆς μηχανικῆς τους μορφῆς καί τίς ἐπιδόσεις τους; Ὃσο καί ἂν φαίνεται παράδοξο, θά ἲσχυαν οἱ σημερινές ὀνομασίες, Ἢ γιά τήν ἀκρίβεια, ὃλη ἡ σημερινή τεχνολογία τοῦ αὐτοκινήτου ἀποτελεῖται ἀπό ὁμηρικές λέξεις. Ἰδοῦ μερικά παραδείγματα.

Τό αὐτοκίνητον

Κατ᾽ ἀρχάς ἡ λέξη αὐτοκίνητον ἀποτελεῖται ἀπό δύο ὁμηρικές λέξεις: Αὐτός καί κινέω=κινῶ. Ἂν τό αὐτοκίνητο εἶναι αὐτόματο, καί ἡ λέξη αὐτή εἶναι ὁμηρική. Αὐτόματος, ὁ ἀφ᾽ἑαυτοῦ πράττων, ὁ αὐτοκίνητος, ὁ αὐθόρμητος (Ἰλ. Β 408, Ε 749 κ.ἀ.) Ὁ Ἣφαιστος εἶχε κατασκευάσει τέτοια αὐτοκινούμενα ἁμαξίδια γιά νά τόν πηγαίνουν στίς συνελεύσεις τῶν θεῶν, ἐπειδή ἦταν χωλός. Ἡ λέξη αὐτόματος σχηματίζεται ἀπό τίς λέξεις αὐτός + μέμαα= ὁρμῶ, ἐξορμῶ, τρέχω δρομαίως. Ἑπομένως αὐτόματος σημαίνει αὐτοκίνητος, αὐθόρμητος, ἐκεῖνος πού πράττει ἀπό μόνος του. Ἒτσι καί σήμερα τό αὐτοκίνητο ἀποκαλεῖται διεθνῶς κατά συγκοπή auto. Ἑπομένως ὃπου βλέπουμε τήν λέξη automatic ρέπει νά ξέρουμε ὃτι πρῶτος σέ ὃλο τόν κόσμο τήν λέξη αὐτή τήν εἶπε ὁ Ὃμηρος.

Μηχανή καί μῆχος

Ἀλλά καί ὃπου βλέπετε σέ ὃλες τίς γλῶσσες τοῦ κόσμου τήν ρίζα ΜΑΤ νά ξέρετε ὃτι πίσω κρύβεται τὀ ὁμηρικό ρῆμα μέμαα. Τό αὐτοκίνητο ἒχει μηχανή, διεθνῶς machine, macina, mechanic κλπ. Ἀλλά καί ἡ λέξη αὐτή εἶναι ὁμηρική. Μηχανή καί μῆχος εἶναι τό μέσον, ἡ μηχανή. Στήν σύγχρονη τεχνολογία τῶν αὐτοκινήτων  οἱ πολυβάλβιδες μηχανές εἶναι ἰδιαίτερα δημοφιλεῖς. Ἀλλά ἡ λέξη βαλβίς διεθνῶς valve, ἦταν στήν ἀρχαία ἐποχή τό τεντωμένο σχοινί στόν ἀγῶνα δρόμου τῶν ἀθλητῶν. Παράγεται ἀπό τό ὁμηρικό ρῆμα βαίνω.

Ὁ ἳππος

Οἱ μηχανές ἒχουν ἱπποδύναμη. Ἀλλά ὁ ἳππος εἶναι λέξη ὁμηρική. Ὁμηρικές εἶναι καί οἱ λέξεις πού ἐνέπνευσαν τήν σύγχρονη τεχνολογία τῶν αὐτοκινήτων ECO-TEC. Εἶναι στήν οὐσία οἱ ὁμηρικές λέξεις κατά συγκοπή οἶκος καί τέχνη. Ἀλλά καί ἡ ἠλεκτροκίνηση τῶν αὐτοκινήτων, πού τόση <<λατρεία>> τρέφουν οἱ κυβερνήσεις γιά νά…σώσουν τόν πλανήτη, ἒχει ὁμηρική καταγωγή. Πρόκειται γιά τό ἢλεκτρον (Ὀδ. δ 73, ο 460 καί σ 295) ἀπό τό ὁποῖο πῆρε παγκοσμίως τό ὂνομά του ὁ ἠλεκτρισμός μέ τίς χιλιάδες ἐφαρμογές του καί λέξεις, καί ὂχι ἀπό τό τουρκικό <<κεχριμπάρι>>. Μόνο ὁ Καζαντζάκης λέει τό ἢλεκτρον κεχριμπάρι.

Ἡ ταχύτης

Ἡ ταχύτης πού χαρακτηρίζει τά ὀχήματα εἶναι ἐπίσης  ὁμηρική καί διεθνής (tachygraph, tachycardia tachypnea κλπ.). Οἱ ξένοι χρησιμοποιοῦν γιά τήν ταχύτητα καί τήν λέξη velocity ὃπως καί ὁ Ἀϊνστάϊν στήν περίφημη ἐξίσωσή του E=m.v2 (Ἐνέργεια=Μάζα ἐπί τήν ταχύτητα στό τετράγωνο, ὃλες οἱ λέξειςὁμηρικές).  Ἀλλά καί ἡ λέξη αὐτή, velocity, εἶναι ἀρχαιοελληνική. Προέρχεται ἀπό τό βέλος ἐπειδή κινεῖται μέ μεγάλη ταχύτητα ὃταν ἐκτοξεύεται.

Ἡ ροπή

Ἡ ροπή στρέψεως τῆς μηχανῆς χαρακτηρίζει τήν ἰσχὐ της. Ὃμως καί οἱ δύο αὐτές λέξεις εἶναι ὁμηρικές. Ρέπω σημαίνει κλίνω, <<γέρνω>>, (ἀπό ὃπου καί τό ρόπαλον). Τό ρῆμα στρέφω εἶναι ἐπίσης ὁμηρικό. Τό αὐτοκίνητο ἒχει ἐπίσης σύστημα πεδήσεως, φρένο. Ἀλλά τό πεδάω εἶναι ρῆμα ὁμηρικό καί σημαίνει δεσμεύω, σταματῶ (βλέπε χειροπέδη, τροχοπέδη κ.ἂ.). Μέχρι πρίν λίγα χρόνια τά καταστήματα πού ἐπιδιώρθωναν τά ἐλαστικά τῶν αὐτοκινήτων, ἒφεραν στήν ἐπαγγελματική ἐπιγραφή τους τήν λέξη ἐπίσωτρα. Ἀλλά καί ἡ λέξη αὐτή εἶναι εἶναι ὁμηρική. Τά ἐπίσωτρα ἦσαν τά μεταλλικά στεφάνια πού παριέτρεχαν τίς ξύλινες ρόδες τῶν ἁρμάτων γιά νά μή φθείρονται. Σήμερα τά καταστήματα αὐτά λέγονται <<βουλκανιζατέρ>>, ὃμως καί αὐτή ἡ λέξη εἶναι ἀρχαιοελληνική,(ἐκ παλιννοστήσεως) πού δέν χρειάζεται νά ἀναλύσουμε στήν συγκεκριμένη στιγμή.

Ἡ ζυγοστάθμιση

Ἡ ζυγοστάθμιση τῶν τροχῶν κατάγεται καί αὐτή ἀπό τίς ὁμηρικές λέξεις ζυγός καί σταθμός (ἐκ τοῦ ἳστιμι) διεθνῶς station (wagon). Τά δισκόφρενα πάλι τοῦ αὐτοκινήτου κατάγονται ἀπό τό ὁμηρικό ρῆμα δίκω πού σημαίνει ρίπτω, <<πετῶ>>, ἀπό ὃπου ὁ δίσκος καί τό δίκτυον, διεθνῶς disk. Ἡ μηχανή λιπαίνεται μέ ἒλαιον (ὁμηρική λέξη), δηλαδή ἀγγλικά oil, γαλλικά huile, ἰταλικά olio κλπ. Ἀλλά καί ἡ λέξη λιπαίνω προέρχεται ἀπό τήν ὁμηρική λιπαρός, ἀπό τό ρῆμα λιπάω.

(Παρενθετικά θα ἢθελα νά ἀναφέρω ὃτι καί ἡ προσωνυμία τοῦ φιλόξενου site ECOZEN ἀπό λέξεις ὁμηρικές ἓλκει τήν καταγωγή: Οἶκος+ζεῖν).

Θά μπορούσαμε νά συνεχίσουμε μέ τά ἂλλα ἐξαρτήματα τοῦ αὐτοκινήτου, ὃπως τό ψυγεῖο (ἀπό τό ρῖγος τοῦ Ὁμήρου πού γραφόταν μέ ἐναρκτήριο σύμφωνο τό δίγαμμα  F, ἢτοι Fρῖγος ἐξ οὗ καί τό ψυγεῖο refrigerator), τό σύστημα διευθύνσεως, τούς κυλίνδρους (ἐκ τοῦ κυκλέω, cylindre), τά πώματα τῆς μηχανῆς (τάπες) καί ἂλλα γνωστά μέ ξενική ὀνομασία, τά ὁποῖα ὃμως ἂν τά ἐξελληνίσουμε, θά δοῦμε ὃτι ὃλες οἱ λέξεις κατάγονται ἀπό τήν Ἰλιάδα καί τήν Ὀδύσσεια.

Αἰδῶς…Ἀργεῖοι! Ποιά γλῶσσα ἂραγε μιλάει ἡ οἰκουμένη;

*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ), ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.