Γ.Μανιάτης: Κλιματικές καταστροφές-Γιατί δεν φτάνουν οι μέχρι τώρα δράσεις

Τη δεκαετία του ’80, το παγκόσμιο κόστος καταστροφικών καιρικών και κλιματικών συμβάντων ήταν $300δις, ενώ στην τρέχουσα δεκαετία πενταπλασιάστηκε, φθάνοντας  τα $1.500δις. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις αφορούν σε πυρκαγιές (+1.300%),  ξηρασίες (+550%) και πλημμύρες (+380%). Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι για κάθε $1 που επενδύεται σε βιωσιμότητα και πρόληψη για τις κλιματικές καταστροφές, η αντίστοιχη εξοικονόμηση σε καταστροφές ξεπερνά τα $4. Σύμφωνα με το Δ.Ν.Τ, σήμερα επενδύονται σε πράσινες δράσεις $630 δισ./έτος, που πρέπει να εκτοξευθούν στα $6τρισ./έτος δηλ. να 10πλασιαστούν, αν πρόκειται να επιτύχουμε η αύξηση της θερμοκρασίας να μην ξεπεράσει τον 1,5οCστο τέλος του αιώνα.

Οι τελευταίες κλιματικές καταστροφές στη χώρα από τον Ιανό και τις πυρκαγιές στη Β. Εύβοια, μέχρι τις πυρκαγιές στη Ρόδο και τη Δαδιά και τις τραγικές πλημμύρες σε Μαγνησία, Λάρισα και Καρδίτσα, αναδεικνύουν την αναγκαιότητα να ανασχεδιαστούν από μηδενικό σημείο, όλες οι δράσεις και τα κρατικά και αυτοδιοικητικά συστήματα πρόληψης και αποκατάστασης, στα οποία εμφανίστηκαν τραγικές ελλείψεις, ολιγωρίες και καθυστερήσεις. Απαιτείται λοιπόν, ένας νέος, ολιστικός επανασχεδιασμός όλου του παραγωγικού μοντέλου της περιοχής, αλλά και της χώρας, με προοπτικές μέλλοντος και όχι μόνο οι παραδοσιακές αποζημιώσεις.

Μερικά βασικά συμπεράσματα για το μέλλον, από τις τραγωδίες που ζήσαμε μέχρι σήμερα:

1.Τα τελευταία 10 χρόνια η Ελλάδα ήταν από τις πρωταγωνίστριες χώρες σε παγκόσμιο επίπεδο στην εγκατάσταση πράσινων μορφών ενέργειας. Ήδη, το 2014 ήταν η 3^η καλύτερη χώρα στον κόσμο στην κατά κεφαλή παραγωγή φωτοβολταϊκής ενέργειας και η 8^η καλύτερη στην Ευρώπη στη συνολική συμμετοχή των αιολικών στην παραγωγή ηλεκτρισμού. Τις θέσεις αυτές, με μια μικρή οπισθοχώρηση στα φωτοβολταϊκά, διατηρεί και σήμερα. Ταυτόχρονα, από το 2013 άρχισε να μετασχηματίζεται σε εξαγωγικό ενεργειακό κόμβο διαμετακόμισης και τροφοδοσίας, με φυσικό αέριο και ηλεκτρισμό, της υπόλοιπης Ευρώπης. Το έτος αυτό ολοκληρώθηκαν οι βασικές μελέτες και εντάχθηκαν για χρηματοδότησή στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα προγράμματα (PCIs), οι αγωγοί τους οποίους σήμερα χαιρόμαστε να παρουσιάζουμε ως εθνικά επιτεύγματα. Αναφέρομαι στον TAP (από Αζερμπαϊτζάν μέσω Ελλάδας, έως Ιταλία), τον ελληνοβουλγαρικό IGB, το FSRU της Αλεξανδρούπολης που σε 3 μήνες ξεκινά την λειτουργία του, τον EastMed (που ελπίζω να συνεχίζουν Ελλάδα κι Ευρώπη, να στηρίζουν ώστε τελικά να υλοποιηθεί αυτός, έναντι του αγωγού προς Τουρκία που επιθυμεί ο πρόεδρος Ερντογάν), καθώς και μια σειρά άλλων 8 μεγάλων ενεργειακών έργων που βρίσκονται σήμερα σε στάδιο υλοποίησης.

Επιπλέον, το 2014 το (τότε πρωτοποριακό) πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον» αξιολογήθηκε από την ευρωπαϊκή επιτροπή ως το 2^ο καλύτερο της ΕΕ, αμέσως μετά το ισπανικό. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η Ελλάδα από το 2011 έως σήμερα, βρίσκεται σε σωστό ενεργειακό δρόμο τόσο στη γεωπολιτική της αναβάθμιση, όσο και στην προώθηση της πράσινης μετάβασης.

2.Δυστυχώς, οι παραπάνω καλές ελληνικές προσπάθειες, δεν αποτρέπουν τις Κλιματικές Καταστροφές στη χώρα, οι οποίες είναι αποτέλεσμα όχι τοπικών ατμοσφαιρικών διακυμάνσεων, αλλά των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων και της αντίστοιχης πρόκλησης ανισορροπιών στην ατμόσφαιρα. Η Ελλάδα συνολικά εκπέμπει μόλις το 0,2% των παγκόσμιων ρύπων, ολόκληρη η ΕΕ εκπέμπει λιγότερο από 8%, ενώ Κίνα και ΗΠΑ εκπέμπουν 31% και 13% αντίστοιχα. Δυστυχώς η Μεσόγειος, είναι από τις πιο ευαίσθητες περιοχές του πλανήτη σε θέματα κλιματικών μεταβολών. Στα παραπάνω, θα πρέπει να προστεθούν σε ελληνικό επίπεδο, η παντελής έλλειψη προετοιμασίας για αντιμετώπιση σοβαρών κλιματικών καταστροφών, η συχνά εξοργιστική καθυστέρηση του κρατικού μηχανισμού να αντιδράσει, καθώς και η απουσία οποιασδήποτε πρόβλεψης για ενίσχυση της Ανθεκτικότητας των δημόσιων υποδομών (δρόμοι γέφυρες, λιμάνια, κ.α.), που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν πολύ εντονότερα και συχνότερα φυσικά φαινόμενα, εξαιτίας και της παράνομης δόμησης σε χειμάρρους, ποτάμια και δασικές περιοχές, όπως και της παντελούς ανυπαρξίας επιτελικών σχεδίων σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης.

3.Εκτός από τη νέα προσέγγιση σε ζητήματα Πρόληψης και Ανθεκτικότητας, απαιτείται και μια εντελώς νέα χρηματοοικονομική βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη αντιμετώπιση των φαινομένων. Οι μέχρι σήμερα προβλεπόμενοι διαθέσιμοι πόροι δεν αρκούν. Ακόμη και αν προχωρήσουν εκτεταμένα προγράμματα ασφαλιστικής κάλυψης από ιδιωτικές εταιρείες, οι ελλείψεις θα συνεχίσουν να είναι μεγάλες. Απαιτείται μια γενναία κεντρική ευρωπαϊκή απόφαση, ανάλογη των αποφάσεων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ώστε να διαμορφωθούν νέοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί κοινοτικής αλληλεγγύης, αρκετών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Η τεράστια οικολογική, οικονομική, παραγωγική και κοινωνική καταστροφή σε ολόκληρη τη Θεσσαλία είναι δείγμα αυτού για το οποίο πρέπει να προετοιμαστούμε άμεσα ως Ελλάδα και ως Ευρώπη.

4.Περάσαμε 3 μνημόνια και τις πιο δύσκολες χρηματοοικονομικές καταστάσεις των τελευταίων 10ετιών, χωρίς να υπάρξει καμία αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Τουρισμός, realestate, εισαγωγές, τα μόνιμα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας που συνοδεύονται από μια διαρκή μείωση της μεταποίησης και της παραγωγής ανταγωνιστικών εξαγώγιμων προϊόντων. Οι ελπίδες που είχαν δημιουργηθεί, ότι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF)θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας μηχανισμός διαμόρφωσης μιας οραματικής Ελλάδας προς το 2030, δυστυχώς διαψεύστηκαν. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, λειτουργεί ως ένα ακόμα ΕΣΠΑ, σε σημαντική απόσταση ακόμα και από βασικές μεταρρυθμιστικές προτάσεις της επιτροπής Πισσαρίδη και κυρίως χωρίς να είναι ορατά σε κανένα τμήμα της κοινωνίας τα 3 – 4 μεγάλα οραματικά επιτεύγματα που πρέπει να αναμένουμε στο τέλος της 10ετίας.  Κάνουμε ότι κάνουν και οι άλλοι εταίροι, λειτουργούμε λίγο – πολύ με τους ίδιους ρυθμούς με αυτούς, αλλά σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουμε το χαμένο έδαφος της προηγούμενης κρίσης και πολύ περισσότερο δεν αναπτύσσουμε συγκριτικά με αυτούς τις μεγαλύτερες ταχύτητες που απαιτούνται ώστε να ξεφύγουμε από τις τελευταίες θέσεις σε όλους σχεδόν τους δείκτες των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών.

Η μοναδική απάντηση σε αυτά δεν μπορεί παρά να είναι μια «Πράσινη μετάβαση made inGreece», η οποία να μην σχεδιάζει γενικά και αόριστα πράσινες μεταβάσεις όπως κάνουν όλοι οι υπόλοιποι εταίροι, αλλά να στηρίζεται και να ενισχύει την εθνική παραγωγή σε βασικά προϊόντα της χώρας όπως π.χ. μπαταρίες, ηλιακοί θερμοσίφωνες, χαλύβδινοι σωλήνες, καλώδια, έξυπνοι μετρητές, θερμομονωτικά υλικά, κουφώματα, κ.α. Η Δανία ορθά ενισχύει π.χ. τα αιολικά σε ξηρά και θάλασσα αφού έτσι ενισχύει τη μεγαλύτερη εθνική της βιομηχανία κατασκευής αιολικών μονάδων. Το ίδιο κάνουν όλες οι άλλες χώρες. Η Ελλάδα οφείλει να πάρει αντίστοιχες αποφάσεις ιεράρχησης και προτεραιοποίησης. Από τις 100 – 120 διαφορετικές εφαρμογές πράσινων δράσεων, να επιλέξουμε κατά προτεραιότητα και να ενισχύσουμε αυτές που στηρίζονται σε ελληνικά προϊόντα, που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, που προσθέτουν στις εξαγωγές, που συμβάλλουν στην αύξηση της εθνικής προστιθέμενης αξίας.

5. Η δημιουργία ενός μεμονωμένου Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής απάντηση στις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Η προσέγγιση πρέπει να είναι οριζόντια, σε όλα τα υπουργεία και όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Η λήψη μέτρων πρόληψης και η ενίσχυση της Ανθεκτικότητας(Resilience)των υποδομών ευθύνης τους, από τα υπουργεία Τουρισμού, Πολιτισμού, Γεωργίας, Παιδείας, μέχρι το Εξωτερικών κι Εθνικής Άμυνας, πρέπει να ενταχθεί σε λειτουργίες των νέων συνθηκών, που έχουν πλέον διαμορφωθεί.

Η Εθνική Ασφάλεια, δεν είναι πλέον μόνο η Εθνική Άμυνα και η Δημόσια Τάξη. Είναι επιπλέον η Ενεργειακή κι Επισιτιστική Ασφάλεια, η Κυβερνοασφάλεια, η Πολιτική Προστασία και η Δημόσια Υγεία. Είναι η διαμόρφωση ενός νέου τρόπου λειτουργίας όλης της κυβέρνησης και όλης της αυτοδιοίκησης, όπου θα πρέπει να συνεισφέρουν τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις καθώς και ο ακαδημαϊκός – ερευνητικός κόσμος.

Στο «Ρολόι της Αποκάλυψης», που δημιούργησαν το 1945 πυρηνικοί επιστήμονες μεταξύ των οποίων και ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, απομένουν μόλις 90΄΄ για τον παγκόσμιο Αρμαγεδδώνα, που μπορεί να προκύψει από το συνδυασμό χρήσης πυρηνικών, τεχνολογικών και βιολογικών κινδύνων, αλλά και τις κλιματικές καταστροφές.

Αρκετές φορές έχουμε μετανιώσει ιστορικά για αποφάσεις έλλειψης πρόληψης κι ενίσχυσης της ανθεκτικότητας. Σήμερα, η Κλιματική Κρίση, ήδη είναι παρούσα. Τα χρονικά περιθώρια αντίδρασης απέναντι στις κλιματικές καταστροφές είναι ελάχιστα.

Πρώτη Δημοσίευση: Μεταρρύθμιση