Αρχική Πολιτισμός Οι ερωτικές σχέσεις στην εποχή του Ομήρου

Οι ερωτικές σχέσεις στην εποχή του Ομήρου

0
Γυμνά αγάλματα στη σύγχρονη Νέα Υόρκη
Γυμνά αγάλματα στη σύγχρονη Νέα Υόρκη -unsplash
Διαφήμιση

Του Κώστα Δούκα 

Οἱ πρῶτες δοκιμαστικές προσπάθειες τῆς παγκοσμιοποίησης γιά νά θίξουν τόν Ὃμηρο ἂρχισαν. Τόν κατηγόρησαν γιά…σεξιστή, κάποιοι καθηγητές σχολείου τῆς Μασαχουσέτης καί τόν ἀπέσυραν ἀπό τήν διδακτέα ὓλη.

«Εἲμαστε, εἶπαν, πολύ ὑπερήφανοι νά λέμε ὃτι ἡ Ὀδύσσεια ἀφαιρέθηκε ἐφέτος ἀπό τό πρόγραμμα σπουδῶν, ἐπειδή ὁ Ὃμηρος γράφει σεξιστικά καί ρατσιστικά».Κοντά σ᾽αὐτούς ἒχει γνώμη καί μία Ἰνδή μυθιστοριογράφος, πού ἐμπνέεται ἀπό το… ἀνεβοκατέβασμα ἑνός κλιμακοστασίου καί μᾶς συνιστᾶ νά ἀνεβαίνουμε τά σκαλιά καί νά μή χρησιμοποιοῦμε τό ἀσανσέρ.

 Ὁ Ὃμηρος βέβαια ἀρχίζει νά ἐνοχλεῖ σοβαρά τήν νέα τάξη πραγμάτων, ἐπειδή δίνει πρότυπα οἰκογενειακῆς, σεξουαλικῆς καί κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς (μεταξύ πολλῶν ἂλλων), δίνοντας ἒμφαση στίς ἠθικές ἀξίες καί ἀρετές πού ἰσχύουν γιά τήν ἀνθρωπότητα ἐδῶ καί 5.000 χρόνια. 

Ὃλα αὐτά τά πρότυπα ζωῆς πρέπει νά ἐξαφανιστοῦν ἀπό τήν σύγχρονη παραπαίουσα καί σπαρασσομένη ἀνθρωπότητα πρός χάρη τῆς παγκοσμιοποίησης, πού θέλει νά κυριαρχήσει στόν πλανήτη μέ ὃλα τά δεινά πού ἐπιφυλάσσει. Ἀλλά εἶναι πολύ δύσκολο, γιατί ὁ Ὃμηρος μέ τό ἒργο του καί μέ τήν γλῶσσα του ἒχει διεισδύσει ἐπί αιῶνες μέσα στήν ἀνθρωπότητα τόσο βαθειά, ὣστε νά εἶναι τῶν ἀδυνάτων ἀδύνατος ὁ ἐξοβελισμός του ἀπό τήν παιδεία, τόν πολιτισμό καί τήν ἐπιστήμη. 

Σαθροί υπαινιγμοί και Κακοήθειες αιώνων

 Ἀλλά ἀς σταθοῦμε στόν σαθρό ὑπαινιγμό τῶν ἀπολίτιστων Ἀμερικανῶν καθηγητάδων, πού τείνουν να δικαιολογοῦν μέ τά λεγόμενά τους τόν Ὂσκαρ Οὐάϊλντ, πού εἶπε ὃτι «οἱ Ἀμερικανοί πέρασαν ἀπό τόν πρωτογονισμό στήν παρακμή, χωρίς νά περάσουν ἀπό τόν πολιτισμό».

Ἀς σταθοῦμε, λοιπόν γιά λίγο, στόν…σεξιστή Ὃμηρο τῶν ἀδιάβαστων καθηγητάδων. 

Ποῦ εἶδαν ἂραγε τόν σεξισμό στον Ὃμηρο, αὐτοί πού βλέπουν νά ἐπιτρέπεται διά νόμου ἡ συμβίωση ὁμοφυλοφίλων ζευγαριῶν  καί σέ ἐπίπεδο πρωθυπουργικῶν καί πολιτικῶν ἀξιωμάτων, καί ἀκόμη νά ἐπιτρέπεται ἡ ἀνατροφή  παιδιῶν πού γεννήθηκαν ἀπό μῆτρες παρενθέτων γυναικῶν, ὃπου, ὁ «μπαμπάς» (πάπα κατά τόνὋμηρο) καί ἡ «μαμά» λέγονται «γονέας 1» καί «γονέας 2»;

Πηνελόπη και μνηστηρες
Η Πηνελόπη πολιορκείται από τους μνηστήρες – John William Waterhouse 1912 -Aberdeen Art Gallery and Museum

 Ἀλλά ἀς φωτίσουμε λίγο περισσότερο τήν… «σεξιστική» συμπεριφορά τοῦ Ὁμήρου, πού οἱ κακοήθειες τῶν αἰώνων  προσῆψαν «κουσούρια» στούς ἣρωές του, ὃπως ἒκαναν μέ τήν Σαπφώ, τόν Ἀχιλλέα, τόν Μέγα Ἀλέξανδρο κ.ἂ.

Εἶναι ἀλήθεια ὃτι στήν ἐποχή τοῦ Ὁμήρου (σ.σ.καί μιλᾶμε γιά τό 3.000 π.Χ. γιατί αὐτή εἶναι ἡ ἀληθινή χρονολόγηση γιά τό πότε ἒζησε ὁ μέγιστος τῶν ποιητῶν καί γιά τό πότε ἒγινε ὁ Τρωικός πόλεμος, ὃπως προκύπτει ἀπό τήν ἲδια τήν Ἰλιάδα), ἡ γυναῖκα εἶχε μία ὐποδεέστερη θέση στήν κοινωνία ὃταν αὐτή ἁρπαζόταν μετά τήν κατάληψη μιᾶς πόλεως. Γινόταν δούλη καί ἀποτελοῦσε «γέρας», δηλαδή «δῶρο» τοῦ κατακτητοῦ, πού μποροῦσε νά πωληθεῖ ἢ νά κάνει δουλειές τοῦ μεγάρου. Πολλούς αἰῶνες ἀργότερα ὁ Ἀριστοτέλης θεώρησε ἀναπόδραστη τήν δουλεία στήν κοινωνία, ἐπειδή ὑπῆρχε ἀλληλεξάρτηση μεταξύ δούλου καί κυρίου, διότι ὁ δοῦλος δέν μποροῦσε νά ζήσει χωρίς τόν κύριο, ἀλλά οὒτε ὁ κύριος χωρίς τόν δοῦλο. Μάλιστα στούς κλασικούς χρόνους ὑπῆρχαν σχολές πού ἐξεπαίδευαν δούλους, ἀπαράλακτα ὃπως ὑπάρχουν σήμερα σχολές τουριστικῶν ἐπαγγελμάτων, ὃπου οἱ σύγχρονοι «δοῦλοι» ἐκπαιδεύονται πῶς θά ἐξυπηρετοῦν καλύτερα τούς αὐθέντες τουρίστες. Αὐτή ἡ ἀλληλεξάρτηση στήν ἀρχαιότητα ἒφθανε καί σέ  σημεῖο πού ὁ δοῦλος κάποιες φορές ἐδέσποζε τοῦ κυρίου του, ὁ ὁποῖος τόν χρησιμοποιοῦσε ἀκόμη καί γιά δάσκαλο τῶν παιδιῶν του, ὃπως ἦταν ὁ Σίκινος δάσκαλος τῶν παιδιῶν τοῦ Θεμιστοκλέους, ἢ καί ὁ Διογένης πού πουλήθηκε σάν δοῦλος καί ἒγινε δάσκαλος τῶν παιδιῶν τοῦ ἀγοραστοῦ του.

Στήν Ὀδύσσεια

Ὃμως στήν ὁμηρική ἐποχή, καί μάλιστα στήν Ὀδύσσεια πού ἐνόχλησε πολύ τούς Ἀμερικανούς καθηγητάδες, ὑπῆρχε καί ἓνα εἶδος γυναικοκρατείας, ἂν κρίνουμε ἀπό τόν ὑψηλό ρόλο πού εἶχε ἡ Ἀρήτη, ἡ ὁποία ἒπαιρνε τίς ἀποφάσεις γιά τούς Φαίακες, σέ σύγκριση μέ τόν ὑποδεέστερο ρόλο πού εἶχε πολύ ἀργότερα καί αὐτή ἀκόμη ἡ Ἀσπασία, ἡ σύζυγος τοῦ παντοδύναμου δημοκράτη Περικλέους. Καί ἀκόμη, ἡ Ἑλένη στήν Ὀδύσσεια ἀφηγεῖται ἀνερυθρίαστα τίς περιπέτειές της μπροστά στόν Μενέλαο.

Ἀλλά καί ἡ Ναυσικᾶ, ὃταν συνομιλεῖ μέ τόν ναυαγό Ὀδυσσέα στόν ποταμό, τοῦ δηλώνει ὃτι ἡ ἲδια ἐπικρίνει τίς κόρες πού ἒχουν ἐρωτικούς δεσμούς πρίν παντρευτοῦν, κάτι πού ἰσχύει ἀκόμη καί σήμερα σέ ἀρκετές ἐναπομείνασες παραδοσιακές κοινωνίες τῆς ἐπαρχίας.

Εἶναι αὐτό σεξική συμπεριφορά;

Γυμνό άγαλμα
Γυμνό άγαλμα

Καί ἀκόμη ὁ γυμνός ναυαγός Ὀδυσσέας σπάζει πυκνόφυλλο κλαρί καί κρύβει τά αἰδοῖα του καί τήν γυμνότητά του πρίν παρουσιασθεῖ στήν Ναυσικᾶ καί τίς θεραπαινίδες της. Εἶναι αὐτό σεξική συμπεριφορά;

Καί κάτι ἂλλο ἀκόμη πού συμβαίνει στήν Ὀδύσσεια πού ἀποκαθήλωσαν οἱ ἀμόρφωτοι Ἀμερικανοί καθηγητές ἀπό τήν διδασκαλία της.

Στήν ἐποχή τοῦ Ὁμήρου ἦταν θεσμοθετημένο οἱ θεραπαινίδες νά λούζουν τούς ἂνδρες ἐντός ἀσαμίνθου (μπανιέρας) ὃταν γύριζαν ἀπό τόν πόλεμο ἢ ἀπό ταξίδι, χρησιμοποιῶντας λουτροχόο τρίποδα. Καί ὃταν ἡ Ναυσικᾶ διατάζει τίς ὑπηρέτριες νά λούσουν τόν ναυαγό Ὀδύσσέα στόν ποταμό, ἐκεῖνος ἀρνεῖται λέγοντας: «Ἐγώ δέν θά γυμνωθῶ μπροστά στίς παρθένες. Θά λουσθῶ μόνος μου».

Εἶναι σεξική συμπεριφορά αὐτή ἢ μέγα δίδαγμα γιά τούς σημερινούς κρονόληρους πού σμίγουν ἐρωτικά μέ νεαρές κοπέλες ἒναντι χρημάτων καί ἂλλων παροχῶν;

Ἢ μήπως εἶναι σεξική ἡ συμπεριφορά τοῦ Ὀδυσσέα ὃταν, εὐγνώμων πρός τήν Ναυσικᾶ πού τόν βοήθησε κι ἀς μή τόν γνώριζε, τῆς εὒχεται νά βρεῖ ἓνα καλόν ἂνδρα νά τήν παντρευτεῖ καί τῆς συνιστᾶ τό ζεῦγος νά ἒχει ὁμοφροσύνη, διότι ἒτσι θά χαίρονται οἱ ἲδιοι καί θά λυποῦνται οἱ ἐχθροί; Δέν τούς εἶπε νά κάνουν καλό σέξ, αὐτό ἐξυπακούεται, ἀλλά νά ἒχουν ὁμοφροσύνη, δηλαδή νά μή τσακώνονται.

Οδυσσέας
Εικονογράφιση Οδυσσέα

Βέβαια ὁ Ὀδυσσέας ἒμεινε ἀναγκαστικά ἑπτά ὁλόκληρα χρόνια στό νησί τῆς Καλυψοῦς, γεγονός πού σκανδάλισε τούς Ἀμερικανούς καθηγητές, καί ἒκανε ἒρωτα μαζί της, χωρίς ποτέ νά ξεχάσει τήν Πηνελόπη, γιά τήν ὁποία ἒχυνε μαῦρο δάκρυ κάθε τόσο μόνος στήν παραλία. Ναί, αὐτό εἶναι ἀλήθεια, ἀλλά στήν ἐποχή ὂχι μόνο τοῦ Ὁμήρου ἀλλά καί στήν σημερινή ἐποχή, ἂν ἂνδρας καί γυναῖκα βρεθοῦν σέ ἐρημονήσι, τελικά θά κάνουν ἒρωτα, διότι, ὃπως κατ᾽ἐπανάληψη λέει πάλι ὁ Ὃμηρος στήν Ἰλιάδα, εἶναι θεμιτό νά κάνουν ἒρωτα στό κρεββάτι ἂνδρας καί γυναῖκα.

Ἀλλά καί στήν περίπτωση τῆς Καλυψοῦς, ὁ Ὃμηρος κατ᾽ἐπανάλειψη ἀναφέρει ὃτι ὁ Ὀδυσσέας καταναγκαζόταν νά κάνει ἒρωτα μαζί της, λέγοντας:

« οὐκ ἐθέλων ἐθελούσῃ» . Δηλαδή αὐτός δέν ἢθελε, ἀλλά ἡ θεά.

Στην Ιλιάδα

Ιλιάδα wikipedia
Ιλιάδα wikipedia

Ἀλλά καί στήν Ἰλιάδα, ὁ ἒρωτας μεταξύ ἀνδρῶν καί γυναικῶν ἐθεωρεῖτο, ὃπως καί εἶναι, φυσιολογική ἐξέλιξη. Ἂς μή ξεχνᾶμε ὃτι ἡ μήνυς τοῦ Ἀχιλλέα ὀφειλόταν στήν ἁρπαγή τῆς ἀγαπημένης του Βρισηΐδος ἀπό τόν ᾽Ἀγαμέμνονα, ἐπειδή προηγουμένως ὁ ἀρχιστράτηγος εἶχε ἁρπάξει τήν Χρυσηΐδα, ἱέρεια τοῦ Ἀπόλλωνος καί ἒπρεπε νά τήν ἐπιστρέψει. Καί ὃταν τελικά, μετά τόν θάνατο τοῦ Πατρόκλου, ὁ Ἀχιλλέας ἐπανέρχεται στόν πόλεμο, ὁ Ἀγαμέμνων τοῦ ἐπιστρέφει τήν Βρισηΐδα καί ὁρκίζεται μπροστά σέ ὁλόκληρο τό στράτευμα ὃτι δέν ἀνέβηκε ποτέ μαζί της στό κρεββάτι, οὒτε ἒκανε ἒρωτα μαζί της, ὃπως εἶναι θεμιτό, καθώς λέει, μεταξύ ἀνδρός καί γυναικός.

Καί ὃπως λέει ἡ θεά Θέτις στόν γιό της Ἀχιλλέα πού ὀδύρεται γιά τόν θάνατο τοῦ προσφιλοῦς του Πατρόκλου, «εἶναι καλό σέ τέτοιες στιγμές νά σμίγει κανείς ἐρωτικά μέ γυναῖκα». Φυσιολογικά πράγματα δηλαδή.

Ἀλλά καί μέ τήν Κίρκη ἒκανε ἒρωτα ὁ Ὀδυσσέας, κατ᾽ἐντολήν ὃμως τοῦ Ἑρμοῦ, ὣστε νά τήν ὑποχρεώσει νά ἐπαναφέρει τούς συντρόφους του στήν προτέρα τους μορφή.

Τό ὃτι λοιπόν οἱ ἣρωες τῆς Ἰλιάδος καί τῆς Ὀδυσσείας κατά τίς μακροετεῖς ἐκστρατεῖες τους καί τίς περιπλανήσεις τους ἒκαναν φυσιολογικό ἒρωτα μέ γυναῖκες, ὂχι μόνο δέν εἶναι σεξική καί ἐπικριτέα, ἀλλά φυσιολογική πράξη. Ἀφύσικη καί σκανδαλώδης εἶναι ἡ συμπεριφορά τῶν σημερινῶν ἀνθρώπων τοῦ πλανήτη.Ὃπως γιά παράδειγμα νά βλέπεις μία «πρώτη κυρία» μέ φαλάκρα καί γενεάδα, νά φοράει προκλητικό γυναικεῖο φόρεμα μέ μεγάλο ντεκολτέ καί νά συνοδεύει τόν σύζυγό της  πρωθυπουργό.

Ὁ Ὃμηρος τούς ἐνώχλησε;

 

Κώστας Δούκας

 

*Ο κύριος Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σέ πεζό και, τελευταία, σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.

 

Διαφήμιση