Ευάλωτοι οι εμβολιασμένοι σε πολλαπλές λοιμώξεις από την Όμικρον

Μικρή ανοσία στην Όμικρον προσφέρουν οι εμβολιασμοί με Pfizer και Moderna σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The New England Journal of Medicine 2022. Μάλιστα, το επιστημονικό περιοδικό «Nature» αναφέρει ότι όσοι έχουν εμβολιαστεί ακόμα και με την ενισχυμένη δόση είναι πιο ευάλωτοι σε πολλαπλές λοιμώξεις από την Όμικρον.

Ο κίνδυνος που διαμορφώνεται από τις πολλαπλές λοιμώξεις , σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι η εμφάνιση νέων παραλλαγών που κανένας δε γνωρίζει αν θα είναι λιγότερο ή περισσότερο φονικές. 

Μετά το κύμα μολύνσεων που προκάλεσε παγκοσμίως η Όμικρον 2 (ΒΑ.2) και δύο νέα «παρακλάδια» της ίδιας παραλλαγής ΒΑ.4 και ΒΑ.5, κερδίζουν συνεχώς έδαφος διεθνώς. Η αρχική τους εμφάνιση έγινε ξανά στη Νότια Αφρική και έκτοτε έχουν ανιχνευθεί σε δεκάδες χώρες.

Οι πρώτες ενδείξεις είναι ότι και οι δύο μεταδίδονται ταχύτερα από τις προηγούμενες Όμικρον, όμως – μέχρι στιγμής τουλάχιστον – η νέα αύξηση των κρουσμάτων δεν έχει συνοδευθεί από ανάλογη αύξηση σε νοσηλείες και θανάτους, μια ένδειξη ότι στον πληθυσμό έχει αποκτηθεί ένας βαθμός ανοσιακής άμυνας είτε λόγω εμβολιασμών, είτε λόγω προηγούμενης λοίμωξης, είτε και των δύο (υβριδική ανοσία).

Το επιστημονικό περιοδικό «Nature» παρουσίασε μέσω πέντε ερωτήσεων και απαντήσεων αυτά που έως τώρα είναι γνωστά για τις υποπαραλλαγές της Όμικρον και τι μπορεί να σημαίνουν για την εξέλιξη της πανδημίας Covid-19.

Τι είναι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5;

Οι δύο νέες υποπαραλλαγές μοιάζουν περισσότερο στην Όμικρον 2 (ΒΑ.2) από ό,τι στην αρχική (ΒΑ.1). Όμως φέρουν τις δικές τους μοναδικές μεταλλάξεις, μεταξύ άλλων αλλαγές (καλούμενες L452R και F486V) στην πρωτεΐνη ακίδα του ιού, διευκολύνοντας πιθανώς τόσο την πρόσδεσή του στα ανθρώπινα κύτταρα, όσο και την αντοχή του.

Είναι πιθανό ότι οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 έχουν προέλθει από την Όμικρον 2, ενώ οι επιστήμονες θεωρούν επίσης πιθανό ότι πολλές αλληλουχίες γονιδιωμάτων που έχουν ταξινομηθεί ως Όμικρον 2 στις δημόσιες βάσεις γενετικών δεδομένων, στην πραγματικότητα είναι ΒΑ.4 ή ΒΑ.5. Αν όντως αυτό έχει συμβεί, τότε οι επιστήμονες μπορεί να έχουν υποτιμήσει την εξελικτική πορεία των δύο νέων υποπαραλλαγών.

Γιατί οι νέες υποπαραλλαγές εξαπλώνονται παγκοσμίως;

Συνήθως το πλεονέκτημα ενός ιού είναι ότι έχει υποστεί βιολογικές αλλαγές που του επιτρέπουν να μολύνει περισσότερους ανθρώπους πιο γρήγορα. Στην περίπτωση των ΒΑ.4 και ΒΑ.5 φαίνεται πως η εξάπλωσή τους κυρίως οφείλεται στην ικανότητά τους να μολύνουν ανθρώπους που είχαν ανοσία στις προηγούμενες μορφές της Όμικρον και στις άλλες παραλλαγές του κορονοϊού.

Ο υπολογιστικός βιολόγος Κρίστιαν Αλτχάους του ελβετικού Πανεπιστημίου της Βέρνης εκτιμά ότι το μέγεθος του νέου κύματος των ΒΑ.4 και ΒΑ.5 θα ποικίλει από χώρα σε χώρα και «μπορεί να είναι 5% σε μερικές χώρες και 30% σε άλλες. Όλα θα εξαρτηθούν από το προφίλ ανοσίας κάθε χώρας». Οι χώρες έχουν διακριτά ανοσιακά προφίλ, επειδή διαφέρουν τόσο όσον αφορά το ιστορικό των κυμάτων Covid-19, όσο και το ποσοστό εμβολιασμού του πληθυσμού τους.

Ποιά επίπτωση θα έχουν οι ΒΑ.4 και ΒΑ.5 στην κοινωνία;

Και αυτό πιθανώς θα διαφέρει από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, παρά τα πολλά νέα κρούσματα, η Νότια Αφρική έχει εμφανίσει μόνο μικρή αύξηση στις νοσηλείες και στους θανάτους στη διάρκεια του νέου κύματος των ΒΑ.4 και 5. Όμως άλλες χώρες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο.

Στην Πορτογαλία π.χ., όπου τα ποσοστά εμβολιασμού και με ενισχυτικές δόσεις είναι πολύ υψηλά, τα επίπεδα νοσηλειών και θανάτων είναι πλέον παρόμοια με εκείνα κατά το πρώτο κύμα της Όμικρον (αν και πολύ χαμηλότερα σε σχέση με τη Δέλτα και άλλες παραλλαγές). Μια πιθανή εξήγηση αφορά το δημογραφικό προφίλ της Πορτογαλίας και το μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων, που είναι πιο ευάλωτοι σε σοβαρή νόσηση, σύμφωνα με τον Αλτχάους.

Προστατεύουν τα εμβόλια κατά των νέων υποπαραλλαγών;

Οι εργαστηριακές μελέτες δείχνουν ότι τα αντισώματα μετά από εμβολιασμό είναι λιγότερο αποτελεσματικά κατά των ΒΑ.4 και 5, από ό,τι έναντι προηγούμενων υποπαραλλαγών της Όμικρον όπως οι ΒΑ.1 και 2. Αυτό καθιστά τους εμβολιασμένους (ακόμη και με ενισχυτική δόση) πιο ευάλωτους σε πολλαπλές λοιμώξεις από Όμικρον. Ακόμη και άνθρωποι με υβριδική ανοσία παράγουν αντισώματα που δυσκολεύονται να εξουδετερώσουν τις ΒΑ.4 και 5.

Τι θα ακολουθήσει;

Ο καθένας μπορεί να κάνει τη δική του εικασία. Η «παρέλαση» των υποπαραλλαγών της Όμικρον αναμένεται να συνεχιστεί, με νέες να επιφέρουν νέα πλήγματα στην υπάρχουσα ανοσία.

«Κανένας δεν μπορεί να πει ότι οι ΒΑ.4 και 5 θα είναι οι τελευταίες υποπαραλλαγές. Είναι άκρως πιθανό ότι επιπρόσθετες υποπαραλλαγές της Όμικρον θα εμφανιστούν», σύμφωνα με τον καθηγητή ιολογίας Κέι Σάτο του Πανεπιστημίου του Τόκιο.

Μια άλλη πιθανότητα, σύμφωνα με τον ιολόγο Ραβίντρα Γκούπτα του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, είναι η εμφάνιση μιας παραλλαγής από διαφορετικό κλάδο (όχι την Όμικρον) της οικογένειας του κορονοϊού SARS-CoV-2.

Οι συνεχείς λοιμώξεις με Όμικρον τελικά μπορεί να δημιουργήσουν ευρεία ανοσία εναντίον της, οπότε θα ανοίξει «παράθυρο» για μια τελείως διαφορετική παραλλαγή

Όμως, σύμφωνα με άλλους επιστήμονες, όσο περισσότερο χρόνο η «οικογένεια» της Όμικρον συνεχίσει να κυριαρχεί, τόσο λιγοστεύουν οι πιθανότητες να αναδυθεί μια τελείως νέα παραλλαγή από χρόνια λοίμωξη.

Επίσης οι επιστήμονες δεν έχουν εγγυήσεις ότι κάθε επόμενη παραλλαγή θα είναι λιγότερο θανατηφόρα, καθώς, σύμφωνα με τον Σάτο, οι ιοί δεν εξελίσσονται κατ’ ανάγκη για να γίνουν λιγότερο φονικοί.

Είναι επίσης ασαφές πότε θα εμφανιστεί μια νέα παραλλαγή. Οι ΒΑ.4 και 5 εμφανίστηκαν στη Νότια Αφρική λίγους μόνο μήνες μετά τις ΒΑ.1 και 2, κάτι που επαναλήφθηκε και σε άλλες χώρες όπως Βρετανία και ΗΠΑ. Παραμένει εξάλλου πάντα πιθανό ότι ο νέος κορονοϊός θα έχει την τύχη των άλλων τεσσάρων ήπιων εποχικών κορονοϊών που κορυφώνονται συνήθως τον χειμώνα όπως η γρίπη και επαναμολύνουν τους ανθρώπους κάθε τρία χρόνια περίπου.

Το μεγάλο ερώτημα, κατά τον Αλτχάους, είναι κατά πόσο και τα συμπτώματα της Covid-19 θα γίνονται όλο και πιο ήπια και αν η μακρά Covid-19 θα εξελιχτεί σε σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας.

Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια της Phizer και Moderna;

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης, Συρίγου Ροδάνθη Ελένη και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα δεδομένα της πρόσφατης δημοσίευσης των Heba N. Altarawneh και συνεργατών στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση The New England Journal of Medicine 2022; 10.1056/NEJM. Πρόκειται για μια μελέτη ασθενών-μαρτύρων η οποία διενεργήθηκε στο Qatar, από τον Δεκέμβριο του 2021 έως και το Φλεβάρη του 2022.

Σκοπός της μελέτης ήταν να εξετάσει την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού έναντι της COVID-19 είτε με το εμβόλιο BNT162b2 (Pfizer-BioNTech) είτε με το mRNA-1273 (Moderna), και της φυσικής ανοσίας με στελέχη εκτός της Όμικρον, καθώς και της υβριδικής ανοσίας (πρώην νόσηση με SARS-CoV-2 και εμβολιασμό) έναντι της συμπωματικής νόσησης με το στέλεχος Όμικρον και της σοβαρής και πιθανώς θανατηφόρας λοίμωξης.

Το ποσοστό ανοσίας για τον ανεμβολίαστο πληθυσμό, ο οποίος ανέφερε ιστορικό προηγούμενης νόσησης με SARS-CoV-2, ήταν 46.1%.

Παράλληλα, το ποσοστό της αποτελεσματικότητας έναντι του στελέχους Όμικρον BA.2 των δύο εμβολιασμών με το εμβόλιο της Pfizer-ΒιοΝTech (ο 2^ος τουλάχιστον 6 μήνες πριν) και χωρίς γνωστό ιστορικό νόσησης, ήταν αμελητέο.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου μετά από 3 δόσεις του εμβολίου, χωρίς γνωστή προηγούμενη νόσηση ήταν 52.2%.

Η προστασία μετά από προηγούμενη νόσηση και εμβολιασμό με 2 δόσεις ήταν 33.1% ενώ μετά από προηγούμενη νόσηση και εμβολιασμό με 3 δόσεις ανήλθε στο 77.3%.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι άνθρωποι που είχαν είτε μόνο νοσήσει, είτε εμβολιαστεί διπλά με το  Pfizer-ΒιοΝTech είτε είχαν αποκτήσει υβριδική ανοσία, είχαν ποσοστό μεγαλύτερο του 70% ως προς την προστασία από σοβαρή ή κρίσιμη ακόμα και θανατηφόρα λοίμωξη COVID-19 από το στέλεχος BA.2. Παρόμοια ήταν και τα αποτελέσματα για τους ασθενείς που είχαν νοσήσει από λοίμωξη BA.1, καθώς και όσους είχαν εμβολιαστεί με το Moderna.

Μόνο ο τριπλός εμβολιασμός μαζί με νόσηση προστατεύει σημαντικά από την Όμικρον 

Συμπερασματικά, δεν υπήρχαν ιδιαίτερες διαφορές μεταξύ όσων είχαν νοσήσει από παλαιότερα στελέχη SARS-CoV-2 ή είχαν εμβολιαστεί ή είχαν υβριδική ανοσία όσον αφορά στην προστασία έναντι του στελέχους Όμικρον.

Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα  της συγκεκριμένης μελέτης, ήταν ότι ο εμβολιασμός ενίσχυσε σημαντικά την ανοσία σε ασθενείς που είχαν ήδη νοσήσει από λοίμωξη COVID-19 και ότι η υβριδική ανοσία που ήταν αποτέλεσμα προηγούμενης νόσησης και πρόσφατου εμβολιασμού με τρίτη δόση παρείχε την μεγαλύτερη προστασία.

Μικρές πιθανότητες για long Covid μετά από τη νόσηση από την Όμικρον

Ερευνητές στο Ηνωμένο Βασίλειο συνέκριναν περισσότερους από 56.000 ανθρώπους που μολύνθηκαν με Όμικρον από τον Δεκέμβριο 2021 ως τον Μάρτιο 2022 με περισσότερα από 41.000 άτομα που μολύνθηκαν με Δέλτα μεταξύ Ιουνίου και Νοεμβρίου 2021.

Οι ασθενείς δήλωσαν τα συμπτώματά τους χρησιμοποιώντας την εφαρμογή COVID Symptom Study.

Ως long COVID ορίστηκε η παρουσία συμπτωμάτων όπως κόπωση, κεφαλαλγία, αλλά και καρδιακών ή άλλων προβλημάτων υγείας τουλάχιστον ένα μήνα μετά τη μόλυνση.

Όσοι είχαν μολυνθεί με την Όμικρον παρουσίασαν περίπου 50% λιγότερες πιθανότητες σε σύγκριση με εκείνους με Δέλτα να αντιμετωπίσουν τέτοια προβλήματα υγείας ένα μήνα μετά τη μόλυνση. Η πιθανότητα εμφάνισης long COVID ήταν συγκεκριμένα 4,5% σε σύγκριση με 10,8%, αντίστοιχα.

Ο μειωμένος κίνδυνος για long COVΙD με την Όμικρον αποτελεί καλή είδηση, ειδικά επειδή η Όμικρον είναι πολύ μεταδοτική. Επειδή όμως ακριβώς η Όμικρον αφορά σε μεγάλο πληθυσμό ατόμων, οι τελικοί αριθμοί ανθρώπων με long COVID μπορεί να είναι αυξημένοι συνολικά.