Δυναμικά βήματα για την πράσινη κυκλική ανάπτυξη – Από την ταφή στην επαναχρησιμοποίηση

Της Αγγελικής Γυπάκη

Η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση απορριμμάτων αναδεικνύεται πλέον στο μεγαλύτερο στοίχημα για την βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας, εν μέσω δραματικών για το κλίμα εξελίξεων παγκοσμίως. Κι αυτό, προκειμένου να καλυφθεί έγκαιρα – παρά την καθυστέρηση ετών – ο πολύτιμος χρόνος που αναλώθηκε σε μικροπολιτικές σκοπιμότητες με συνέπεια την αρνητική κατάταξη της Ελλάδας διεθνώς.

Το θέμα απασχόλησε – μια ημέρα μετά την έναρξη της διαβούλευσης του Νομοσχεδίου για τη Διαχείριση Αποβλήτων – το Regional Growth Conference (3-5 Ιουνίου), που διοργάνωσε η εφημερίδα Πελοπόννησος στην ενότητα Διαχείριση Αποβλήτων & Κυκλική Οικονομία.

Οι ομιλητές εξέφρασαν στην πλειοψηφία τους την αυτονόητη ανησυχία για το κόστος στην οικονομία, αλλά και στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, του παρωχημένου συστήματος ταφής των απορριμμάτων, που δυστυχώς, κατατάσσει τη χώρα, στον “πάτο” της Ευρώπης. Όπως υπογράμμισε ο Γ.Γ. ΥΠΕΝ αρμόδιος για τη Διαχείριση Αποβλήτων, κ. Μανώλης Γραφάκος, ο μέσος όρος ταφής απορριμμάτων ανέρχεται στην Ευρώπη μόλις στο 25%, όταν στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό προσεγγίζει το …80%!!!

Χωροθετήθηκαν οι υποδομές διαχείρισης αποβλήτων

Ωστόσο ο κ. Γραφάκος αισιοδοξεί ότι σύντομα, αυτή η αλγεινή εικόνα θα αλλάξει, καθώς η κυβέρνηση λαμβάνει από τη πρώτη στιγμή σημαντικά μέτρα, με αποτέλεσμα όπως υπογράμμισε, οι υποδομές διαχείρισης αποβλήτων στη χώρα να έχουν ήδη χωροθετηθεί. Την ίδια στιγμή έχουν δημοπρατηθεί 19 Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ), από μόλις 4 μέχρι πρότινος, που τελικώς ανήλθαν στις 8.

Στο πολύ ενδιαφέρον πάνελ της εκδήλωσης, τις απόψεις τους κατέθεσαν επίσης:

• ο Χρήστος Καβαλόπουλος, Γεν. Δ/ντης του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ),
• ο Ιωάννης Σέγκος, Δήμαρχος Χερσονήσου & Γ.Γ. Δικτύου ΦοΔΣΑ,
• ο Γεώργιος Παπαναστασίου, Πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ΚΕΔΕ,
• ο Γρηγόρης Αλεξόπουλος, Πρόεδρος Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Περιφέρειας Αχαΐας.

Τέλος παρέμβαση πραγματοποίησε ο Λάμπρος Δημητρογιάννης, Αντιπεριφερειάρχης Δυτ. Ελλάδος Ενέργειας, Φυσικών Πόρων και Χωροταξίας.

Στην εκδήλωση παρέστησαν εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης κυρίως από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Μεταξύ αυτών και ο δήμαρχος Αιγιαλείας, Δημήτρης Καλογερόπουλος, καθώς και ο Αντιδήμαρχος αρμόδιος για την Καθαριότητα, Νικόλαος Καραΐσκος.

Δυσκολίες και κερδοφορία

Τόσο ο κ. Ιωάννης Σέγκος, όσο και ο κ. Γρηγόρης Αλεξόπουλος στη συνέχεια, τόνισαν, ωστόσο, την ύπαρξη σειράς διοικητικών παθογενειών, “γκρίζων ζωνών” που προβάλλουν εμπόδια στο δρόμο για την επίτευξη τους εθνικού στόχου.

Ενδεικτικά, στην Δυτική Ελλάδα ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την κατασκευή με  ΣΔΙΤ 3 μονάδων σε Ηλεία, Αχαΐα και Αιτωλοακαρνανία που όμως “ναυάγησε” το 2015, και μόλις τώρα επανέρχεται εξορθολογισμένο πια σχέδιο προς εφαρμογή, όπως τόνισε ο κ. Αλεξόπουλος.

Για τη Δυτική Ελλάδα έχουν εξασφαλιστεί 600 εκατομμύρια ευρώ μέσω ΕΣΠΑ για την επόμενη μέρα στα απόβλητα, που μένει να κατανεμηθούν με τον πλέον αποδοτικό τρόπο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το τέλος ταφής, δηλαδή το πρόστιμο που “πέφτει” ανά τόνο απορριμμάτων ανέρχεται σε 20 ευρώ, ενώ το τελικό κόστος ανεβαίνει σε 100 ευρώ ανά τόνο καθώς περιλαμβάνει και κόστη συλλογής, απόρριψης και ταφής τους σε χωματερές και που όμως μολύνει το περιβάλλον και χρεώνει υπέρογκα την εθνική οικονομία.

Στο σημείο αυτό, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από την Αιγιαλεία υποδεικνύει πόσο μεγάλη μπορεί να καταστεί η εξοικονόμηση. Σύμφωνα με τον κ. Καραΐσκο, σε 2 μόλις χρόνια, 1.200 τόνοι απορριμμάτων που ανακυκλώθηκαν, αντί να ταφούν στην Αιγιαλεία, απέδωσαν κέρδος της τάξης των 200.000 ευρώ.

“Τα σκουπίδια δεν κρύβουν χρυσάφι”

“Προκειμένου όμως να υπάρχει αποτέλεσμα στη διαχείριση αποβλήτων και άμεσο όφελος για τη χώρα και τον πολίτη, δεν πρέπει να υπάρχουν οι “γκρίζες ζώνες”, και οι επιπόλαιες λύσεις που οδηγούν σε επιβολή τσουχτερών προστίμων και υπερτιμολόγηση υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων, και που χτίστηκαν” όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Ι. Σέγκος, πάνω στο μύθο ότι “τα σκουπίδια κρύβουν χρυσάφι”.

Στην πραγματικότητα, ο πλούτος που μπορεί να παραχθεί από την αξιοποίηση των αποβλήτων, δε μπορεί να ισοσκελίσει ποτέ το κόστος που απαιτείται για τη διαχείρισή τους.

Ενώ, σε επίπεδο ΟΤΑ, οι δυσχέρειες μεταφράζονται σε αργοπορία εκταμιεύσεων λόγω διοικητικών δυσχερειών, σε χρηματοδοτική ανεπάρκεια, σε υποστελέχωση δομών και έλλειψη εξειδικευμένου, είτε πεπειραμένου προσωπικού.

Υγειονομικά απόβλητα

Σημαντική ήταν και η παρέμβαση του Λάμπρου Δημητρογιάννη, ο οποίος εν καιρώ πανδημίας, μεταξύ άλλων, ανέδειξε τη σημασία της περιβαλλοντικής υγείας.

Καθώς, μετά το 2007 που δημιουργήθηκε το πρώτο πλαίσιο για ιατρικά απόβλητα, από τον τότε υπουργό Υγείας, Νικήτα Κακλαμάνη, το ζήτημα επανήλθε μόλις πρόσφατα και ατυχώς μέσα στην πανδημία, για την αντιμετώπιση της δημιουργίας μεγάλου όγκου ιατρικών και παραϊατρικών αποβλήτων στις μεγάλες υγειονομικές μονάδες, όπου ακολουθήθηκε ένα μοντέλο πρωτοκόλλου διαχείρισής τους.

Επαναχρησιμοποίηση η απάντηση στο πρόβλημα

Η ανακύκλωση και η κυκλική οικονομία, πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, είχε πρόσφατα τονίσει, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Κώστας Σκρέκας.

Και αναπόσπαστο κομμάτι της κυκλικής οικονομίας, στον τομέα της Διαχείρισης Αποβλήτων, προβάλλει η συν τοις άλλοις κερδοφόρα λύση, επαναχρησιμοποίησης των απορριμμάτων.

Ο κ. Χρήστος Καβαλόπουλος έδωσε ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα της τεράστιας ανάγκης για επαναχρησιμοποίηση, μέσα από το οποίο φαίνονται οι τεράστιες ποσότητες υλικών που απαιτούνται για την κατασκευή μόνο …μιας ανεμογεννήτριας: Χρειάζονται συνολικά 335 τόνοι χάλυβα, 4,7 τόνοι χαλκού, 1.200 τόνοι τσιμέντου, 3 τόνοι αλουμίνιο, 2 τόνοι σπάνιες γαίες και 2 τόνοι ψευδάργυρος.

“Για να ανταπεξέλθει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα σε αυτές τις ανάγκες των νέων υποδομών, χρειάζεται την Κυκλική Οικονομία, και η τελευταία αντίστοιχα χρειάζεται τις πρώτες ύλες, την μεταλλευτική – εξορυκτική βιομηχανία. Χωρίς αυτή δεν υπάρχει Κυκλική Οικονομία”, είπε και πρόσθεσε:

“Με απλά λόγια, η συμμετοχή των πρώτων υλών στο νέο μοντέλο διαχείρισης είναι καθοριστικής σημασίας και αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση της Ε.Ε.”

Καθοδόν για την οικονομία μηδενικών αποβλήτων

Ο κ. Γιώργος Παπαναστασίου, αφού επιβεβαίωσε τον κ. Ι. Σέγκο, ως προς τις παθογένειες στα συστήματα διαχείρισης, τόνισε την ανάγκη αρμονικής συνεργασίας, σε όλο τον άξονα των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε να επιτευχθεί εν τέλει και ο βασικός στόχος του μοντέλου Κυκλικής Οικονομίας, που είναι μια οικονομία με μηδενικά απόβλητα, που αντικαθιστά το μοντέλο “παραγωγή – κατανάλωση – απόρριψη”.

Το νέο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία στην Ελλάδα περιλαμβάνει 5 άξονες δράσης:

• Βιώσιμη παραγωγή και βιομηχανική πολιτική,
• Βιώσιμη κατανάλωση,
• Λιγότερα απόβλητα με μεγαλύτερη αξία,
• Οριζόντιες δράσεις και
• Ειδικές δράσεις για βασικά προϊόντα που πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά προτεραιότητα.

Υπογράμμισε όμως ότι αυτό, δεν πρέπει να αποτελέσει “ευχολόγιο”, αλλά το βήμα που κάνει η χώρα για την προστασία του περιβάλλοντος.

Παράλληλα, στάθηκε σε δύο σημαντικά σημεία.

Πρώτον, η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στις πόλεις μπορεί να επιφέρει τεράστια, οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Πεδία τα οποία διαχειρίζονται σε τοπικό επίπεδο και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των πόλεων, όπως τα κτήρια, η κινητικότητα, τα προϊόντα, οι υπηρεσίες και κυρίως η διαχείριση των απορριμμάτων έχουν σημαντικές δυνατότητες κυκλικού μετασχηματισμού.

Δεύτερον, ο ρόλος των Δήμων, ως φορέων προγραμματισμού της ανάπτυξης της περιοχής τους, ως συντονιστών τοπικών υποθέσεων αλλά και ως καταναλωτών πόρων και αγαθών, έχει μεγάλη βαρύτητα και θα επηρεάσει σημαντικά τους εθνικούς ρυθμούς στην κυκλική μετάβαση.

Στο πλαίσιο αυτό καθίσταται σαφής η απαίτηση για διαρκή ενίσχυση των Δήμων με τους αναγκαίους πόρους (π.χ. ανθρώπινο δυναμικό, οικονομικοί πόροι, κ.λπ.), ώστε να συνεχίσουν να συμβάλλουν με όλες τους τις δυνάμεις στην προστασία του περιβάλλοντος και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.