“Περιβαλλοντική ευθύνη και ΜΜΕ” – Η περιβαλλοντική δημοσιογραφία σήμερα

Επιμέλεια: Δήμητρα Δ. Μήτκα

Mε μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Απριλίου η εκπαιδευτική ημερίδα για δημοσιογράφους και εργαζόμενους στα ΜΜΕ με θέμα: «Περιβαλλοντική ευθύνη και ΜΜΕ» η οποία διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΠΚ-ΜΦΙΚ), στο πλαίσιο του έργου LIFE Natura Themis. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας ΖΟΟΜ από τις 11.00 έως τις 15.00.

Στόχος της ημερίδας ήταν να γίνει γνωστό το αντικείμενο της περιβαλλοντικής δημοσιογραφίας, το νομοθετικό πλαίσιο που σχετίζεται με το περιβάλλον, τα εργαλεία και τις πηγές που χρησιμοποιούνται καθώς και τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι που ασχολούνται με το περιβάλλον.

Δίκαιο του περιβάλλοντος και περιβαλλοντική δημοκρατία

Την ημερίδα άνοιξε η δικηγόρος και συντονίστρια Συντονίστρια
Παρατηρητηρίου Περιβαλλοντικού Δικαίου Δυτικής Κρήτης LIFE Natura Themis κ. Μαρία Μανιαδάκη η οποία αναφέρθηκε στο Δίκαιο του περιβάλλοντος -το λεγόμενο ενωσιακό δίκαιο- καθώς και στην κοινή Ευρωπαϊκή περιβαλλοντική πολιτική.

Έκανε λόγο για τις έννοιες της πρόληψης και της προφύλαξης καθώς και της επανόρθωσης, της αρχής του «Ο ρυπαίνων πληρώνει», απορροφά  δηλαδή τη δαπάνη που του αναλογεί για τη ρύπανση που επιφέρει.

Κατευθυνόμαστε, είπε, προς μια ουσιαστική «περιβαλλοντική δημοκρατία» μέσω της αξιοποίησης νέων τεχνολογιών που θα βοηθήσουν για την πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση του κοινού.

Νέα Μέσα και εργαλεία για την περιβαλλοντική δημοσιογραφία

Στη συνέχεια το λόγο έλαβε η επίκουρη καθηγήτρια δημοσιογραφίας του ΑΠΘ κ. Ιωάννα Κωσταρέλλα η οποία παρουσίασε τα νέα εργαλεία της περιβαλλοντικής δημοσιογραφίας και πώς μπορούν τα ΜΜΕ να τα χρησιμοποιήσουν ώστε να καλύψουν καλύτερα τέτοιου είδους θέματα.

Υπογράμμισε πως οι νέες τεχνολογίες και τα συμμετοχικά μέσα συνιστούν βασικό στοιχείο της περιβαλλοντικής επικοινωνίας και πως είναι εξαιρετικά σημαντικό να γνωρίζουν οι δημοσιογράφοι τον τρόπο πρόσβασης στην πληροφορία.

Ως πηγές πρότεινε, μεταξύ άλλων, τα ανοιχτά δεδομένα, τις πληροφορίες δηλαδή που συλλέγονται από δημόσιους φορείς και διατίθενται δωρεάν, τα γεωδεδομένα, τη διαύγεια,  τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας τους τοπικούς φορείς καθώς και μεμονωμένα άτομα.

Αναφέρθηκε επιπροσθέτως και στο δικαίωμα στην πληροφορία το οποίο κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα από το άρθρο 5^Α και 10 και τόνισε πως η απόκτηση γνώσης είναι σύνθετη διαδικασία που απαιτεί χρόνο, μελέτη και  δεν συγκρίνεται με το επιτόπιο ρεπορτάζ και την έρευνα πεδίου.

Η κ. Μπαξεβάνη, εξωτερική Συνεργάτης ΠΚ-ΜΦΙΚ, Υπεύθυνη Επικοινωνίας/Ενημέρωσης LIFE Natura Themis αναφέρθηκε στη βασική ορολογία και στις πηγές που αναφέρονται σε χλωρίδα, πανίδα και οικοτόπους, μίλησε για την καταγραφή περιστατικών περιβαλλοντικής παραβατικότητας στην Κρήτη και τις εκστρατείες ενημέρωσης κοινού και φορέων.

Παρουσίασε οπτικό υλικό από συγκεκριμένα παραδείγματα παραβάσεων και παραβατικότητας εταιριών και πολιτών όπως διανοίξεις δρόμων σε προστατευόμενες περιοχές, απορρίψεις μπαζών,  εγκατάλειψη αυτοκινήτων μέσα σε φαράγγια, απορρίψεις λημμάτων κ.α.

Προκλήσεις και ευκαιρίες για δημοσιογράφους

Στο δεύτερο μέρος της ημερίδας το λόγο πήραν δύο δημοσιογράφοι που ασχολούνται με το περιβαλλοντικό ρεπορτάζ, ο κ. Γιώργος Λιάλιος και η κ. Κατερίνα Χριστοφιλίδου.

Ο κ. Λιάλιος μετά από μια σύντομη εισαγωγή για τις απαρχές της περιβαλλοντικής δημοσιογραφίας μοιράστηκε τον προβληματισμό του σχετικά με τον συνεχώς μειούμενο αριθμό περιβαλλοντικών δημοσιογράφων στην Ελλάδα και τόνισε πως η κρίση επέφερε μεγάλο πλήγμα καθώς το περιβάλλον έχει τεθεί σε δεύτερη μοίρα.

Τι προκαλεί το “greenwashing”

Μίλησε για το επονομαζόμενο greenwashing, το φαινόμενο δηλαδή όπου η δράση εταιριών ή οργανισμών παρουσιάζεται μέσω ΜΜΕ και πληρωμένων καταχωρήσεων ως «πράσινη» και φιλική προς το περιβάλλον, στην πραγματικότητα συμβάλλει στη ρύπανση και την κλιματική αλλαγή. Παρουσιάζονται δηλαδή ως περιβαλλοντικά υπεύθυνες εταιρίες που δεν είναι φιλικές προς το περιβάλλον.

Αναφέρθηκε επίσης στην απουσία ενδιαφέροντος από τα Μέσα για το περιβάλλον εκτός κι αν είναι κάποιο θέμα επίκαιρο και στα προβλήματα πρόσβασης στις πηγές πληροφόρησης.

Τα δεδομένα, είπε, είναι μεν ανοιχτά και χρήσιμα αλλά είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί η πληροφορία καθώς το Δημόσιο ή οι εταιρίες κρύβονται πίσω από γνωμοδοτήσεις ή το νόμο περί προσωπικών δεδομένων και αρνούνται να δώσουν πληροφορίες.

Στις δυσκολίες τόνισε τις δικαστικές περιπέτειες που μπορεί να αντιμετωπίσει ο περιβαλλοντικός δημοσιογράφος, στην καχυποψία των επιστημόνων οι οποίοι θεωρούν ότι οι δημοσιογράφοι δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν πολύπλοκα επιστημονικά θέματα και στη δυσπιστία του κοινού.

Κατέληξε λέγοντας ότι οι περιβαλλοντικοί δημοσιογράφοι στην Ελλάδα είναι είδος προς εξαφάνιση.

Σημαντική η επαλήθευση αλλά και τα “ψήγματα αμφισβήτησης”

Στο ίδιο μήκος κύματος αλλά κάπως πιο αισιόδοξη η κ. Χριστοφιλίδου είπε πως τώρα ξεκινάει επί της ουσίας η περιβαλλοντική δημοσιογραφία καθώς η κλιματική αλλαγή συνιστά παγκόσμιο πρόβλημα και συνέδεσε την πανδημία με τον τρόπο μεταχειρίζεται ο άνθρωπος το περιβάλλον.

Σημείωσε πως τα περιβαλλοντικά θέματα είναι περίπλοκα και απαιτούν αξιόπιστες πηγές πληροφόρησης ώστε να ενημερωθεί το κοινό με τρόπο κατανοητό.

Έκανε και αυτή λόγο για το φαινόμενο του greenwashing και τόνισε τη σημασία της επαλήθευσης της πληροφορίας και την αναγκαιότητα να υπάρχουν «ψήγματα αμφισβήτησης» πιθανών καλών πρακτικών εταιριών.

Τόνισε ζητήματα που σχετίζονται με το Green Deal και το Ταμείο Ανάκαμψης που συνδέει την περιβαλλοντική πολιτική με χρηματοδοτήσεις που αφορούν ζητήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το ενεργειακό μείγμα, τα αντισταθμιστικά μέτρα για τις τοπικές κοινωνίες, τη ρύπανση από τα πλαστικά, τη μετάβαση σε μια πιο πράσινη αγροτική παραγωγή που θα χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τις νέες τεχνολογίες κ.α.

Ακολούθησε συζήτηση με τους συμμετέχοντες. Ενώ, οι παρουσιάσεις θα αναρτηθούν στο δικτυακό τόπο του έργου.