Η προστασία του περιβάλλοντος στη μετά Brexit εποχή

«Την τελευταία ημέρα μας ως Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θέλουμε να ευχαριστήσουμε θερμά όλους τους υποστηρικτές του Πράσινου Κόμματος που βοήθησαν να πάμε στις Βρυξέλλες και να κάνουμε τη διαφορά στην Ευρώπη…

Για τόσο πολλούς ανθρώπους, αυτή είναι μια θλιβερή ημέρα. Όμως υπάρχει ακόμη ελπίδα. Θα συνεχίσουμε όλοι να πολεμάμε για κλιματική δράση στη χώρα μας σε συνεργασία με τους φίλους μας στην Ευρώπη και στον κόσμο.

Και πάντα θα υποστηρίζουμε την ελευθερία στην μετακίνηση, τα δικαιώματα των εργαζομένων και πολλές ακόμη αρχές τις οποίες μοιραζόμαστε με την Ευρωπαϊκή Ένωση».

Με αυτό το συγκινητικό μήνυμα που συνοδεύτηκε από το αντίστοιχο βίντεο αποχαιρέτισαν οι Βρετανοί Πράσινοι το Ευρωκοινοβούλιο.

Η επόμενη ημέρα

Οι Πράσινοι τοποθετήθηκαν εξαρχής κατά του Brexit υποστηρίζοντας ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί είναι απαραίτητοι για την επίλυση σοβαρών προβλημάτων όπως η φτώχεια, η ανισότητα και το κλιματικό χάος – αλλά και για την εξασφάλιση ενός σίγουρου μέλλοντος για τη Βρετανία στους κόλπους της Ε.Ε.

Φευ. Από σήμερα 1 Φεβρουαρίου 2020 και τοπική ώρα 01.00, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Δεν το πιστεύαμε, αλλά η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου (Η.Β.) από την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον γεγονός. Η σημαία αποκαθηλώθηκε, το ίδιο και τα αστέρια που από 28 έγιναν 27.

Το τι σημαίνει αυτό από οικονομική και πολιτική άποψη για την Αγγλία και για την Ευρώπη, έχει αναλυθεί επί μακρόν όλο αυτό το διάστημα, από την αποφράδα 23η Ιουνίου 2016 που διεξήχθη το δημοψήφισμα με τα γνωστά αποτελέσματα.

Εγκαταλείποντας την Ε.Ε., όχι το περιβάλλον

Αυτό που ενδεχομένως δεν έχει συζητηθεί και πολύ έξω από τους κόλπους των Πρασίνων και του οικολογικού κινήματος -ίσως επειδή υπήρχαν άλλα πιο φλέγοντα ζητήματα για τα media και τους αναλυτές- είναι η σημασία της αποχώρησης του Η.Β. από την Ε.Ε. σε σχέση με τα περιβαλλοντικά θέματα, τόσο για την ίδια τη χώρα όσο και για την Ευρώπη γενικότερα.

Η βουλευτής των Πρασίνων και συνιδρύτριά τους Caroline Lucas, σε κείμενό της το 2017 με τον …προειδοποιητικό τίτλο «Εγκαταλείποντας την ΕΕ όχι το Περιβάλλον», περιγράφει διεξοδικά τις ενδεχόμενες επιπτώσεις που θα έχει η έξοδος για μια σειρά από φλέγοντα περιβαλλοντικά ζητήματα. Χωρίς να εξάρει την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά γνωρίζοντας καλά τις αδυναμίες και τις αγκυλώσεις της σε διάφορους νευραλγικούς για τη Βρετανία τομείς, δίνει έμφαση στο νομοθετικό κομμάτι και σε όσα επιτεύχθηκαν κατά τη 40ετή θητεία της χώρας της στο Ευρωκοινοβούλιο.

Νομοθετική θωράκιση

Η Caroline Lucas επιλέγει μια σειρά από «περιβαλλοντικές προκλήσεις» που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης:

• Ευρωπαϊκές Συνθήκες: είναι η βάση όλων των ευρωπαϊκών νόμων και οι αρχές πάνω στις οποίες έχει στηριχτεί η περιβαλλοντική πολιτική, όπως για παράδειγμα η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», της οποίας αντίστοιχο δεν ισχύει σε εθνικό επίπεδο.
• Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θωρακίζει περιβαλλοντικά, εφόσον εφαρμοστεί σωστά: Θέτει στόχους και πρότυπα για σημαντικούς τομείς, όπως η Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό, η οποία θέτει πρότυπα για την ασφάλεια του νερού.
• Κοινοβουλευτικός έλεγχος: Μετά την αποχώρηση από την Ε.Ε., συνεχίζει η Lucas, θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να προσαρμόζονται αναλόγως στην πορεία, μια σειρά από νομοθετήματα τα οποία βασίζονται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.
• Κάποιες διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες έχουν γίνει νόμοι μέσα από τις διαδικασίες της Ε.Ε., η οποία πολλές φορές τις έχει υιοθετήσει/εφαρμόσει με πιο αυστηρό τρόπο – πράγμα που κατά την Lucas δεν πρέπει μετά το Brexit να «χαλαρώσει» σε εθνικό επίπεδο.
• Το κίνητρο της συμμόρφωσης: Η Ε.Ε. λειτουργεί ως «προστάτης» των ευρωπαϊκών συνθηκών απαντώντας σε καταγγελίες, επιβάλλοντας κυρώσεις λόγω μη συμμόρφωσης, συμπεριλαμβανομένων και προστίμων πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Brexit & Environment

To Brexit & Environment, ένα δίκτυο ανεξάρτητων ειδικών που αναλύουν τις επιπτώσεις του Brexit στην περιβαλλοντική πολιτική του Η.Β. και της Ε.Ε., θέτει επίσης το νομοθετικό ζήτημα, αμφισβητώντας την ικανότητα του πρώτου να αναπτύξει και να εφαρμόσει περιβαλλοντικές πολιτικές τις οποίες μέχρι τώρα αναλάμβανε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η οργάνωση εστιάζει στους εξής κινδύνους:

• Για το εμπόριο: Ο κίνδυνος να μην ισχύσουν τα περιβαλλοντικά πρότυπα και να γίνει πάλι η Βρετανία ο “βρωμιάρης” της Ευρώπης.
• Για την αγροτική πολιτική: Η αποχώρηση από την Ε.Ε. σημαίνει και εγκατάλειψη της CAP, της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
• Για τη ρύπανση: Πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν καταφέρνουν να συμμορφωθούν με τα πρότυπα της Ε.Ε. Άγνωστο παραμένει το πόσο θα ανταποκριθεί η Βρετανία, τώρα που αυτά δεν θα ισχύουν.
• Για το κλίμα: Εκφράζεται ο φόβος ότι χωρίς τις πιέσεις από την Ε.Ε., θα μειωθεί και η εσωτερική πίεση, αφήνοντας την κυβέρνηση να εφαρμόσει πιο χαλαρή πολιτική για το κλίμα.
• Για την ενέργεια: Μαζί με την ευρωπαϊκή προοπτική, ελπίζουμε να μην πάνε περίπατο και οι δεσμεύσεις για ανανεώσιμες πηγές και την εξοικονόμηση ενέργειας.
• Για τη βιοποικιλότητα: Οι Οδηγίες για τα Πουλιά και τους Οικοτόπους δεν θα ισχύουν πλέον στην Βρετανία, ενώ ουδείς γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί με το δίκτυο Natura 2000.
• Για τα απορρίμματα: Ανοιχτό παραμένει το ερώτημα αν η Βρετανία θα κρατήσει τα ευρωπαϊκά πρότυπα αναφορικά με τη διαχείριση των σκουπιδιών.

Χρηματοδότηση

Πέρα όμως από το νομοθετικό κομμάτι, ένας τομέας που επίσης θα επηρεαστεί σημαντικά είναι εκείνος της χρηματοδότησης. Η Ε.Ε. έχει επενδύσει αξιόλογα ποσά στην προστασία του περιβάλλοντος των χωρών μελών της, μέσω εργαλείων όπως το LIFE+ fund, το CAP Pillar II – και πιο πρόσφατα το ταμείο για την κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, η έξοδος από την Ε.Ε. σημαίνει και αυτόματη αποδέσμευση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και προφανώς τα δάνειά της, άρα μια ακόμη «δικαιολογία» για να πάνε πίσω τα περιβαλλοντικά πλάνα και δράσεις.

Όλοι για έναν και ένας για όλους

Ίσως όμως το χειρότερο που συνέβη με το Brexit, είναι ότι έφερε και το τέλος της συλλογικής προσέγγισης των περιβαλλοντικών ανησυχιών στην Ευρώπη: «Το Η.Β. έπαιξε σημαντικό ρόλο ανάμεσα σε μια αρκετά μεγάλη ομάδα κυβερνήσεων που δούλεψαν μαζί για να αντιμετωπίσουν περιβαλλοντικά προβλήματα και να υιοθετήσουν φιλόδοξες λύσεις», λέει η Lucas. Αυτή η προοπτική, υποστηρίζει, θα χαθεί, όπως θα χαθεί και η «απειλή» του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η ίδια διατηρεί τις επιφυλάξεις της σχετικά με τη βρετανική δικαιοσύνη και πολιτική –τουλάχιστον όσον αφορά την περιβαλλοντική προστασία- και φοβάται ότι η χώρα δεν θα μπορέσει εν τέλει να ρυθμίσει αποτελεσματικά όσα προκύψουν στην μετά-Brexit εποχή.

«May the force be with you»

Η Client Earth, βρετανική μη κερδοσκοπική οργάνωση που προσφέρει νομικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες, χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή νομοθεσία «δύναμη του καλού» και εκτιμά ότι αφότου ολοκληρωθεί η αποχώρηση, το Η.Β. θα πρέπει να είναι έτοιμο να θέσει τους δικούς του στόχους, πολιτικές και νόμους για την προστασία του περιβάλλοντος. Προς επίρρωση των ανησυχιών της Lucas, οι δικηγόροι του Client Earth υποστηρίζουν ότι η νομοθεσία του Brexit δεν είναι τόσο αυστηρή όσο η ευρωπαϊκή, πράγμα που θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην περιβαλλοντική προστασία. Κι αυτό γιατί η Συμφωνία Αποχώρησης από την Ε.Ε. συμπεριλαμβάνει μια διάταξη που δίνει τη δυνατότητα στους υπουργούς να αναθέσουν σε οποιοδήποτε βρετανικό δικαστήριο να απορρίψει αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου – γεγονός που θέτει προφανώς σε κίνδυνο την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία.

Ισχυροποίηση της εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας

Μοναδική δικλείδα ασφαλείας, υποστηρίζουν οι ειδικοί, αποτελεί ο νέος περιβαλλοντικός νόμος που έρχεται να καλύψει το κενό και ο οποίος θα πρέπει να θέσει ένα νέο πλαίσιο για την θωράκιση του περιβάλλοντος μετά το Brexit, λειτουργώντας ταυτόχρονα ως άγρυπνος «φρουρός» της κυβέρνησης και των λοιπών δημόσιων φορέων…

Ελπίζουμε πάντως η χώρα και οι ιθύνοντες να είναι αρκετά λογικοί ώστε να μην διαλύσουν όσα έχουν χτίσει τόσα χρόνια…