Ο χρόνος; Ποίος χρόνος;

Ζούμε στην εποχή των μεγάλων αμφισβητήσεων. Οι επιστήμονες φαίνεται να προχωρούν καθημερινά σε νέες εντυπωσιακές ανακαλύψεις, στην Γη και στο διάστημα, αλλά οι θεμελιώδεις έννοιες πάνω στις οποίες στηρίζονται, τίθενται υπό αμφισβήτηση από άλλους συναδέλφους τους. Μία από τις θεμελιώδεις αυτές έννοιες είναι και ο χρόνος. Υπάρχει άραγε χρόνος;

Η θεωρία της σχετικότητας δημιούργησε ένα αδιάλυτο κράμα, τον χωροχρόνο, που προστέθηκε ως τέταρτη διάσταση στις τρεις διαστάσεις του Ευκλείδη. Ωστόσο ο Μαξ Φον Λάους και πολλοί φυσικοί διατηρούν σοβαρές αμφιβολίες για την ύπαρξη του.

Γράφει ο Κώστας Δούκας*

Στην αρχαιότητα η έννοια τού χρόνου ταυτιζόταν με τον Κρόνο, ο οποίος έτρωγε τα παιδιά του, όπως ακριβώς πιστεύεται και σήμερα, ότι ο χρόνος καταβροχθίζει τα πάντα. Ωστόσο ο Πλάτων αναφέρει στον Τιμαίον ότι το παρελθόν και το μέλλον είναι δημιουργημένα είδη χρόνου, που ασυνειδήτως αλλά εσφαλμένως τα μεταφέρουμε στην αιώνια ουσία. Κατά τον Πλάτωνα, το «ήταν» και το «θα είναι» αποτελούν εσφαλμένη διαπίστωση και ότι η μόνη αλήθεια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ορθώς είναι το «είναι». Δηλαδή δεν υπάρχει ούτε παρελθόν ούτε μέλλον.

Πριν από τον Πλάτωνα, ο Ελεάτης φιλόσοφος Παρμενίδης έλεγε: «ένας μόνο δρόμος μένει, ο δρόμος του «είναι»…το όν ούτε ήταν ποτέ ούτε θα είναι, γιατί είναι τώρα όλο μαζί, ένα, συνεχές», (Παρμενίδης 8-5).

Το ίδιο περίπου υποστηρίζουν και άλλοι Ελεάτες φιλόσοφοι, ο Ζήνων και ο Μέλισσος, καθώς παραδέχονται ότι η πραγματικότητα δεν έχει αρχή ούτε τέλος. Επομένως δέχονται άπειρο χρόνο, αλλά και άπειρο χώρο, που σύμφωνα με την θεωρία της Σχετικότητας, αποτελεί ενοποιημένη διάσταση ως «χωροχρόνος». Δηλαδή, οι αρχαίοι φιλόσοφοι παραδέχονταν στην καθημερινή πρακτική την ύπαρξη του χρόνου, αλλά στην ουσία την απέρριπταν με την συλλογιστική τους.

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΚΑΜΠΥΛΩΝΕΤΑΙ

Στις σημερινές κοσμοθεωρίες κυριαρχούν οι έννοιες του χρόνου και του χώρου, χωρίς όμως στην ουσία να γνωρίζουμε τι είναι χρόνος, ούτε χώρος. Ωστόσο η θεωρία της Σχετικότητας δέχεται ότι τόσο ο χρόνος, όσο και ο χώρος καμπυλώνονται από την βαρύτητα. Και για να γίνουν οι επιστήμονες κατανοητοί στο ευρύ κοινό φέρνουν παιδικά παραδείγματα ή γράφουν βιβλία με παραμύθια, όπως είναι «Η Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων» που έγραψε ο αστρονόμος Λιούις Κάρολ για να κατανοήσει η κόρη του την θεωρία της Σχετικότητας.

Με τον τρόπο αυτόν υποτάσσουν τα ανώτερα μαθηματικά σε αστείες εκλαϊκεύσεις, όπως το «τραμπολίνο» που καμπυλώνεται όταν μία σφαίρα που έχει βάρος κινείται επάνω του, ή όταν ένα παιδί χοροπηδάει πάνω σ᾽ αυτό, ή όπως τα «κουάρκ» που χαρακτηρίζονται ως «πάνω» (up), «κάτω» (down), «πυθμένας» (bottom), «χαριτωμένο» (charm) κλπ.

Άλλοι πιστεύουν ότι ο χρόνος ρέει. Η μόνη που δεν το αναφέρει, όπως θα όφειλε, είναι η Φυσική. Πουθενά δεν υποστηρίζεται ότι ο χρόνος ρέει. Αλλά τότε τι κάνει ο χρόνος, αν δεν ρέει; Παραμένει στάσιμος; Όμως κι αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί αν δεν προσεγγισθεί η έννοια και ο ορισμός του χρόνου.

Μήπως άραγε είναι ανύπαρκτος ο χρόνος; Μήπως απλώς βρίσκεται στην φαντασία μας και έχει αναπόσπαστα συνδεθεί με την ψυχοσύνθεσή μας, καθώς μετράει την διάρκεια της ζωής και προσδιορίζει το τέλος της με τον θάνατο;

Στην ομηρική εποχή δεν είχαν και…τόσο πάθος με τον χρόνο, μολονότι οι άνθρωποι γνώριζαν ήδη από την εποχή των Ορφικών να μετρούν τον χρόνο με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Οι ήρωες των επών αρκούνταν να προσδιορίσουν μερικά τμήματα της ημέρας που συνδέονταν αναπόσπαστα με τις καθημερινές λειτουργικές ανάγκες της εποχής: Πόλεμος, αγροτικές εργασίες, υλοτομία, συγκομιδή, βουκολική ζωή, διαλογισμός, εκπαίδευση.

Η ημέρα, το ήμαρ, άρχιζε λίγο πριν από την ανατολή του ηλίου, που υποδηλώνεται πολλαχού με τον εξής ομηρικό στίχο: «ἧμος δ᾽ ἡριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος Ἠώς» (και ήλθε η ροδοδάκτυλη αυγή που φθάνει με το ξημέρωμα). Η ημέρα τελειώνει με την δύση του Ηλίου και την έλευση του σκότους: «Δύσετο τ᾽ ηέλιος σκιώοντο τε πᾶσαι ἀγυιαί» (έδυσε ο ήλιος, σκοτείνιασαν και όλοι οι δρόμοι). Επισημαίνονταν επίσης η μεσημβρία και το απόγευμα, όταν ο ζευγολάτης, αποκαμωμένος από την ολοήμερη εργασία ή ο ξυλοκόπος, αποστάζουν για φαγητό.

Η νύκτα πάλι στην ομηρική εποχή είχε χωρισθεί σε τρία τμήματα ή «μοίρας».  Λέει ο Οδυσσέας στον Διομήδη λίγο πριν ξεκινήσουν την κατασκοπεία τους στο τρωικό στρατόπεδο:

«ἀλλ᾽ ἲομεν. μάλα γάρ νύξ ανεται, ἐγγύθι δ᾽ ἠώς,

ἂστρα δέ δή προβέβηκε, παρήχωκεν δέ πλέον νύξ

των δύο μοιράων, τριτατη δ᾽ ἒτι μοῖρα λέλειπται».

(αλλά πάμε, γιατί η νύκτα τελειώνει, εγγύς η αυγή τα άστρα έχουν προχωρήσει, πέρασε πια η νύκτα κατά δύο μοίρες και υπολείπεται η τρίτη. Ἰλ.Κ 251-253).

Από την περικοπή αυτή φαίνεται καθαρά, ότι ανάλογα με την θέση των αστέρων στο στερέωμα, προσδιοριζόταν η ώρα της νύκτας. Αλλά κι εμείς που έχουμε ρολόγια συνηθίζουμε να λέμε τραγουδώντας: Ξημερώνει και βραδιάζει πάντα στον ίδιο τον σκοπό.

ΤΙ ΠΙΣΤΕΥΑΝ ΟΙ ΟΡΦΙΚΟΙ

Σύμφωνα με τούς Ορφικούς, πατέρας του χρόνου είναι ο Ήλιος και μητέρα η Σελήνη. Και πριν από 11.000 χρόνια π.Χ., οι Ορφικοί είχαν σεληνιακό έτος, που περιελάμβανε 12 μήνες, κάθε μήνας αριθμούσε 29,5 ημέρες Χ 12=345 ημέρες.

Πολύ αργότερα και άλλοι λαοί, με αφετηρία τις γνώσεις των Ορφικών και τις φάσεις της Σελήνης μέτρησαν τον χρόνο, όπως οι Βαβυλώνιοι, οι Φοίνικες, οι αρχαίοι Ινδοί κ.α (εγκυκλ. λεξικό «ΗΛΙΟΣ», τομος ΚΔ σελ. 387-389).

Η αρχή του χρόνου ξεκινά σαν έννοια από την ανάγκη μέτρησης της διαρκείας ενός γεγονότος ή φαινομένου ως προς την άλλη, που τελείται σε κανονικές περιόδους. Ένα τέτοιο σταθερό φαινόμενο είναι οι φάσεις της Σελήνης. Έτσι σιγά σιγά ο χρόνος συνδέθηκε αναπόσπαστα με την ζωή του ανθρώπου πάνω στην γη. Στην αρχαία Αττική επινοήθηκε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, που συνδέθηκαν με την διάρκεια της ανθρώπινης ζωής.

Είναι αδιανόητο για τον μέσο άνθρωπο να μη πιστέψει ότι υπάρχει χρόνος, όταν στις καθημερινές του σχέσεις ακούει φράσεις όπως «πόσων χρόνων είσαι», «με την πάροδο του χρόνου», «χρόνια πολλά», «να μη σε βρει ο χρόνος», «κακό χρόνο να χεις», «όσα φέρνει η ώρα δεν φέρνει ο χρόνος» κλπ.

Η έννοια του χρόνου πέρασε επίσης στην μουσική και στον χορό, αλλά επίσης  στην Γραμματική με τις διακρίσεις του παρόντος (ενεστώτας), του παρελθόντος (παρατατικός) και του μέλλοντος (μέλλων).

Η πάροδος του χρόνου επιφέρει ποικίλα έννομα αποτελέσματα στην Νομική, παίζει κυρίαρχο ρόλο στις κοινωνίες, μετράται με χρονόμετρα ακριβείας, αγοράζεται και πωλείται στα σύγχρονα ΜΜΕ, (ο χρόνος είναι χρήμα) αντιπροσωπεύει αξία προσφερόμενης εργασίας, χρονομετρά την ιστορία, και γενικά ο χρόνος έχει γίνει αναπόσπαστο παρακολούθημα της καθημερινής ζωής του ανθρώπου.

Ωστόσο, το βασικό ερώτημα παραμένει αναπάντητο: τι είναι χρόνος;

Έπρεπε να περάσουν πολλοί αιώνες για να επινοηθεί η μονάδα του χρόνου, το δευτερόλεπτο, που είναι μία εντελώς συμβατική έννοια, η οποία συνδέθηκε με την διάρκεια περιστροφής της Γης γύρω από τον Ήλιο, σε συνδυασμό με την διάρκεια της ανθρώπινης ζωής.

Αν ο άνθρωπος ζούσε μόνο πέντε λεπτά, τότε η συμβατική μονάδα του χρόνου θα ήταν απειροελάχιστη σε τέτοιο βαθμό, που δεν θα μπορούσαμε να την αντιληφθούμε, όπως αντιλαμβανόμαστε το δευτερόλεπτο. Κι αυτό είναι φυσικό, αφού η διάρκεια περιστροφής της γης, γύρω από τον Ήλιο θα αντιστοιχούσε προς 105.020 γενεές ανθρώπων.

Κάθε ώρα θα γεννιόταν και θα πέθαιναν 12 γενεές «μερόπων ανθρώπων» όπως λέει ο Όμηρος, (θνητών δηλαδή), ενώ μέσα στο 24ώρο θα έπρεπε να παρέλθουν 288 γενεές. Αν υποθέσουμε ότι κάθε γενεά σημερινών ανθρώπων αντιστοιχεί προς 30 χρόνια, θα έπρεπε να είχαν περάσει, με σημερινά κριτήρια, 8.640 χρόνια μέσα σε ένα χρόνο όπως τον ξέρουμε.

ΤΟ ΤΙΚ ΤΑΚ ΤΟΥ ΡΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΕΙΡΕΣ ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Αν λοιπόν υπάρχει πράγματι χρόνος, το πρώτο ερώτημα που θα έπρεπε να μας απασχολήσει είναι η μονάδα του, δηλαδή η έσχατη διαβάθμισή του, προκειμένου στη συνέχεια να δημιουργηθεί μια χρονική κλίμακα, στην οποία εντάσσονται τα έμβια όντα και η διάρκεια των γεγονότων.

Καθώς έχουμε συνηθίσει να μετράμε τον χρόνο με τα δευτερόλεπτα, τις ώρες, τις ημέρες, τους μήνες, τα χρόνια, τους αιώνες, κλπ, νομίζουμε ότι η ελάχιστη διαβάθμιση του χρόνου είναι το δευτερόλεπτο, που συνειδητοποιούμε με το τικ τακ του ρολογιού. Αλλά οι υποδιαιρέσεις του δευτερολέπτου έχουν αρχίσει για τα καλά να μπαίνουν στην ζωή μας. Τα ρεκόρ στον αθλητισμό κρίνονται από μόλις λίγα δέκατα του δευτερολέπτου, μολονότι κανείς δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει την μικρότητα του χρόνου τούτου, καθώς οι ψηφιακοί αριθμοί στα χρονόμετρα «τρέχουν» σαν τρελοί.

Αλλά τότε τι θα μπορούσε να πει κανείς για τα χιλιοστά, τα  εκατομμυριοστά  και…τα τρισεκατομμυριοστά ακόμη του δευτερολέπτου, μία ασύλληπτη μικρότητα χρόνου δηλαδή, κατά την οποία συντελείται η σύγκρουση και η διάρκεια ζωής των πρωτονίων των ατομικών πυρήνων μέσα στους επιταχυντές ή στο εσωτερικό των αστέρων; Και εν πάση περιπτώσει, μέχρι ποιου σημείου μπορεί να κομματιαστεί ο χρόνος;

ΤΟ ΜΠΟΖΟΝΙΟ HIGGS ΚΑΙ Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο χρόνος μπορεί να τέμνεται επ’ άπειρον. Το ίδιο πιστεύει και η σύγχρονη επιστήμη, αλλά αυτοαναιρείται όταν λέει ότι η Μεγάλη Έκρηξη, το γνωστό Big Bang σηματοδοτεί και την έναρξη του χρόνου, ή ακριβέστερα του χωροχρόνου».

Ο Παρμενίδης και ο Ζήνων έλεγαν ότι κάτι που αρχίζει να δημιουργείται, ξεκινά από ένα σημείο στάσης που λέγεται αρχή και που είναι μέρος του συνόλου. Κάτι που έχει αρχή, θα έχει υποχρεωτικά και τέλος. Επομένως ο χρόνος ξεκίνησε από σημείο στάσης, δηλαδή από ένα σημείο που δεν έχει καμία διάσταση, καμία μάζα και κανένα ηλεκτρικό φορτίο, παρά υποδηλώνει ένα τόπο.

Τώρα ξέρουμε, ότι η διάσπαση του ατόμου σημαίνει μη περαιτέρω τομή της ύλης. Όμως οι σύγχρονοι επιστήμονες έχουν φθάσει στο σημείο να προκαλούν σύγκρουση μεταξύ όχι μόνο πυρήνων ατόμων, αλλά πρωτονίων και ηλεκτρονίων, δηλαδή υποατομικά σωματίδια που αποτελούν απειροελάχιστη μάζα του πυρήνα του ατόμου. Έτσι προκύπτουν νέα σωματίδια και υποσωματίδια, επονομαζόμενα φανταστικά, διότι επιζούν απειροελάχιστο χρόνο και κανείς δεν τα έχει δει, ούτε θα τα δεί ποτέ.

Αυτά συμβαίνουν μέσα στον υπερεπιταχυντή ΑΤΛΑΣ της CERN. Στο κόστος των πειραμάτων μετέχουν οι φορολογούμενοι όλου του κόσμου, ακόμη και ο δικός μας «Δημόκριτος». Έτσι, μέσα σε ένα… τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου εντοπίσθηκε επί τέλους το μποζόνιο HIGGS, που είχε γίνει έμμονη ιδέα των επιστημόνων, διότι δι᾽ αυτού θα μπορέσουν, όπως λένε, να βρουν την αρχή του σύμπαντος. Πιστεύουν ότι θα μάθουν πολλά απ᾽ αυτά που συμβαίνουν μέσα στον χωροχρόνο του σύμπαντος.

Όμως γεννάται το ερώτημα: Αφού η ύλη δεν διασπάται περαιτέρω δια της διασπάσεως του ατόμου, γιατί άραγε ο χρόνος που την συνοδεύει θα πρέπει να τέμνεται επ’ άπειρον;

Αν ο χρόνος είναι όντως μία διάσταση και δεν είναι απλώς ένας εγκεφαλικός παραλογισμός η ένας ανθρώπινος εξαναγκασμός, θα έπρεπε κι αυτός κάπου να σταματά, αφού τίποτα δεν θα εξυπηρετούσε η επ’ άπειρον τομή του, ούτε ακόμη τις σύγχρονες κοσμοθεωρίες, όπως είναι η θεωρία των υπερχορδών, που προτείνει ότι τα πάντα αποτελούνται τελικά από μικροσκοπικές χορδές, οι οποίες ταλαντώνονται σε δέκα διαστάσεις, και η νεότατη θεωρία των μεμβρανών (συμβολιζόμενη με το γράμμα Μ) που εισηγείται την ύπαρξη έντεκα διαστάσεων.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΑΣΗΣ ΛΕΝΕ ΟΙ ΕΛΕΑΤΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ

Δύο αρχαίοι υπερεπιστήμονες, που επηρέασαν με το έργο τους βαθύτατα την σύγχρονη επιστήμη, ο Παρμενίδης και ο μαθητής του Ζήνων, και οι δύο Ελεάτες φιλόσοφοι, κατ’ ουσίαν απέκλεισαν την ύπαρξη του χρόνου, ο δε Ζήνων ακόμη και του χώρου, λέγοντας:

«Αν υπάρχει χρόνος, θα είναι μέσα σε κάτι, διότι κάθε τι είναι μέσα σε κάτι. Κι αυτό που είναι μέσα σε κάτι, είναι μέσα σε χώρο, άρα ο χώρος θα είναι μέσα σε χώρο, κι αυτό είναι επ’ άπειρον. Επομένως ο χώρος δεν υπάρχει», (Σιμπλ. Φυσ. 562,3).

Ο Παρμενίδης έλεγε ότι δεν υπάρχει μηδέν. Δεν επιτρέπεται να μιλάμε για κάτι που δεν υπάρχει. Ο νους του ανθρώπου δεν μπορεί να ασχολείται με το «μη όν», επειδή τίποτα δεν γίνεται εκ του μη όντος.

Από την άλλη ο Ζήνων, ο μαθητής του, δέχθηκε ότι ο χρόνος δεν μπορεί κατακερματισθεί επ’ αόριστον. Υπάρχει ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν μπορεί να κατατμηθεί άλλο. Κι αυτό το σημείο είναι στάση. Επομένως τίποτα δεν κινείται στην πραγματικότητα, στο πείσμα της αισθησιοκρατίας.

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΤΟ BIG BANG ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΜΕΝΙΔΕΙΑ ΛΟΓΙΚΗ

Ας σταθούμε όμως περισσότερο στην έννοια του χρόνου, τον οποίο μετράμε με αριθμούς, που υποδηλώνουν την υποτιθέμενη ροή του.

Αφού δεχόμαστε ότι το φως τρέχει με με 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, τότε εννοούμε ότι μια ακτίνα φωτός εκτοξευόμενη από τη Γη, θα έφτανε σε ένα δευτερόλεπτο στη Σελήνη. Ας προσπαθήσουμε να υποδιαιρέσουμε το δευτερόλεπτο αυτό. Πόσοι αριθμοί μεσολαβούν άραγε από το ένα μέχρι το μηδέν; Άπειροι. Από 0,9999999…μέχρι 0,10000000… του δευτερολέπτου.

Δηλαδή, όσο πιο πολύ υποδιαιρείται η μονάδα, το ένα δευτερόλεπτο του χρόνου στην περίπτωσή μας, τόσο η απόσταση που διανύει το φως μικραίνει. Όταν πια η υποδιαίρεση της μονάδας του χρόνου φθάνει σε απόσταση ανάσας από το μηδέν – που δεν υπάρχει, κατά τον Παρμενίδη, καθώς αυτό είναι μη ον – τότε το φως δεν έχει πάει πιο πέρα από την μύτη μας.

Τι έχει συμβεί στη προκείμενη περίπτωση; Ο χρόνος έχει σταθεί, ή απλώς το φως δεν κινείται; Κανένας όμως δεν μπορεί αν αποφανθεί με βεβαιότητα. Το φως σε ένα απειροστικό κλάσμα του δευτερολέπτου βρίσκεται εν τη γενέσει του, υπό μορφή φωτονίων και περιμένει την «εντολή» για να ξεκινήσει… το Big Bang ήταν η αρχή του σύμπαντος. Τότε ο χρόνος, αν υφίσταται σαν διάσταση, βρισκόταν σε σημείο στάσης.

Είναι ακριβώς αυτό που δέχθηκε ο Ζήνων ο Ελεάτης και που δεν δέχθηκε ο Αριστοτέλης, ο οποίος είπε ότι ο χρόνος είναι επ’ άπειρον διαιρετός. Με την άποψη του Αριστοτέλη συντάσσονται και οι σημερινή επιστήμονες, αλλά στην πραγματικότητα αυτοαναιρούνται, όπως είπαμε, αφού Big Bang σημαίνει κατ’ αυτούς την έναρξη του χώρου και του χρόνου.

Αλλά επειδή η θεωρία του Big Bang προσκρούει στην ακατάρριπτη κοσμοθεωρία του Παρμενίδη, ότι δηλαδή ουδέν γίνεται εκ του μη όντος, δέχονται μια απειροελάχιστη ποσότητα, ένα υπερσυμπυκνωμένο άτομο, που εξερράγη, δημιουργώντας τον χωροχρόνο και το ορατό σύμπαν. Αλλά έτσι δέχονται μία αρχή, την γένεση, κι αυτο σημαίνει ότι κάποτε θα υπάρξει το τέλος.

Με αυτές, όμως τις παραδοχές, καμία νεότερη κοσμοθεωρία δεν μπορεί να σταθεί επί μακρόν ή μια και μιλάμε για τον χρόνο, δεν μπορεί να αντέξει επί μακρόν στον χρόνο. Κι αυτό συμβαίνει επειδή οι σύγχρονοι επιστήμονες δεν έχουν συλλάβει το μεγαλείο της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας, η οποία δεν πέφτει σε αντιφάσεις, αλλά εκφράζει την ολοκληρωτική αντίληψη του θείου.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την θεωρία της Σχετικότητας, η οποία εισήγαγε, πέραν των τριών διαστάσεων του Ευκλείδου, και μία τετάρτη, τον χωροχρόνο. Η εκλαίκευσή της δεν έχει επιτευχθεί ούτε από τον Αϊνστάιν ούτε από τούς συγχρόνους επιστήμονες, διότι δεν έχουν ανακαλυφθεί τα ανώτερα μαθηματικά που χρειάζονται για να διατυπωθεί η Θεωρία των Πάντων.

Η γενική θεωρία της Σχετικότητας λέει ότι η ενέργεια Ε ισούται με την μάζα m επί την ταχύτητα του φωτός c στο τετράγωνο: E=mc2.

Αλλά ο πρώτος που δίδαξε ότι η μάζα μετατρέπεται σε ενέργεια ήταν ο Ἀναξίμανδρος. Ο Αλεξανδρινός φιλόσοφος Αέτιος αναφέρει ότι «ο Ἀναξίμανδρος δε λέγει ότι αρχή και στοιχείον των όντων είναι το άπειρον. Διότι εξ αυτού όλα γίνονται και εις τούτο όλα φθείρονται…»

Την θεωρία του Αναξιμάνδρου επανέφερε στο προσκήνιο ο Γάλλος κοινωνιολόγος Γουστάβος Λεμπόν (1841-1931), ο οποίος έχει γράψει το περίφημο βιβλίο «Η ψυχολογία της μάζας». Η ίδια θεωρία επαναδιατυπώθηκε από τον Γερμανό φυσικομαθηματικό Γουλιέλμο Όστβαλντ.

Στην συνέχεια. ο Γερμανός φυσικός Χάζενερλ διατύπωσε την εξής εξίσωση πρίν από τον Αϊνστάιν: E=8/3mc2.

Αντιρρήσεις για την ορθότητα της θεωρίας της Σχετικότητας, που εισάγει όπως είπαμε την ιδέα του χωροχρόνου, εξέφρασαν πάρα πολλοί επιστήμονες, μεταξύ των οποίων και οι δικοί μας καθηγητές Αιγινίτης και Σπ. Γκεζερλής.

Ο Γερμανός φυσικός Μάξ φόν Λάουε είπε ότι πρέπει να αναπτύξουμε μία άλλη θεωρία μη Ευκλείδια, που να έχει τέσσερις διαστάσεις για να ισχύσει η θεωρία της Σχετικότητας και όχι να πάρουν τις τρεις διαστάσεις του Ευκλείδου και να προσθέσουν τον χωροχρόνο. Ο ίδιος είπε ότι η θεωρία της Σχετικότητας δεν έκλεισε ακόμη.

Σήμερα, ακόμη και θαυμαστές του Αϊνστάιν λένε ότι ο χωροχρόνος δεν είναι πλέον παραδεκτός. Δηλαδή λένε ότι υποστήριζαν ο Παρμενίδης και ο Ζήνων.

Ο ίδιος ο Αϊνστάιν προς το τέλος της ζωής του διατύπωσε σοβαρές αμφιβολίες για την ακρίβεια της θεωρίας του. Οι λίγες αυτές αναφορές βεβαιώνουν ότι κανείς ακόμη δεν μπόρεσε να δώσει την απάντηση για το τί είναι ο χρόνος και αν πράγματι υπάρχει. Κανείς δεν μπορεί να αποφανθεί αν το αδιάλυτο κράμα του χρόνου και του χώρου, που απεκλήθη από τη θεωρία της Σχετικότητας ως «χωροχρόνος», έχει απόλυτο χαρακτήρα και αποτελεί όντως διάσταση.

Και αν η θεωρία της Σχετικότητα, που αναμφιβόλως επέφερε πληθώρα ιδεών νέων και γονίμων, δίδει συμπεράσματα που αντίκεινται στην παραδεκτή λογική του ανθρώπου, όπως στην περίφημη διαστολή του χρόνου, κατά την οποία εκείνος που ταξιδεύει με σχετικιστική ταχύτητα παραπλήσια του φωτός, επιστρέφοντας στην Γη από ένα διαπλανητικό ταξίδι προς τον άλφα του Κενταύρου είναι πολύ νεότερος του διδύμου αδελφού του, τότε γιατί είναι πιο παράδοξα τα συμπεράσματα των Ελεάτων φιλοσόφων και ιδίως του Ζήνωνος, ο οποίος έλεγε ότι ο Αχιλλέας δεν προλαβαίνει ποτέ την προπορευόμενη χελώνα ή ότι το βέλος δεν εκτοξεύεται ποτέ από το τόξο κ.α.

Και αυτοί οι άνθρωποι μιλούσαν για μια γενικευμένη θεωρία της Σχετικότητας, χωρίς περίτεχνες μαθηματικές εξισώσεις, αλλά μόνο με την άσκηση του νου που παρήγαγε γνήσια φιλοσοφική σκέψη. Και ας μην ξεχνάμε ότι ο Έρμαν Ντήλ θεώρησε τις σκέψεις του Ζήνωνος ως την πρώτη διατύπωση του απειροστικού λογισμού.

Μόνο που οι άνθρωποι αυτοί, (αν δεν ήταν… εξωγήινοι), δεν παραδέχονταν την ύπαρξη του χρόνου και του χώρου, κάτι που σήμερα πιστεύουν ακράδαντα πολλοί επιστήμονες, ύστερα από άλματα γνώσεων αλλά και λάθη αιώνων.

Και το παραδοξότερο: δεν ξέρουν ούτε τι είναι ΧΡΟΝΟΣ, ούτε τι είναι ΧΩΡΟΣ.

Απαράλλακτα όπως δεν ξέρουμε τι είναι ψυχή, χωρίς αυτό να μας εμποδίζει να έχουμε ψυχιάτρους, ψυχαναλυτές και ψυχιατρεία.

*Ο κύριος Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος ( μέλος της ΕΣΗΕΑ) ερευνητής και συγγραφέας ( μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σέ πεζό και, τελευταία, σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.

Άρθρα του Κώστα Δούκα:

• Αρχαίες και Σύγχρονες αντιλήψεις για το Σύμπαν
• Η γη στα πρόθυρα υπερθέρμανσης ή παγετώνα;
• Ο Αλέξανδρος μιλούσε δωρικά και έγραφε αττικά
• Γιατί τα έργα του Φειδία ανήκουν στην Ελλάδα