Τελικά ο έρωτας περνάει από το στομάχι;

Άρθρο του Λάμπρου Β. Φαρμάκη, Δρ. Χημείας

Καλοκαίρι. Μέσα Ιουλίου. Ζέστη. Ο υδράργυρος ανεβαίνει επικίνδυνα. Το ίδιο και η ερωτική διάθεση των ανθρώπων. Οι παραλίες γεμάτες από (ημί)γυμνα κορμιά, παραδομένα στον καυτό ήλιο. Μάτια κόκκινα, βλέμματα υγρά. Εικόνες μνήμης. Εμπειρίες βιωματικές. Και έπειτα απομεσήμερο. Λίγο ούζο, μια παγωμένη μπύρα, ένα πιάτο καλό φαγητό. Ξαφνικά, ένα δροσερό αεράκι σηκώνεται και η διάθεση όλων αλλάζει. Είναι όμως το αεράκι, είναι η θάλασσα ή το φαγητό;

Το ερώτημα επανέρχεται στο προσκήνιο: μπορεί ένα φαγητό να αλλάξει την ερωτική διάθεση των ανθρώπων;

Η σχέση των κοινωνιών με τα αφροδισιακά χάνεται στον χρόνο. Στην αρχαιότητα για παράδειγμα πολιτισμοί όπως των Κινέζων, των Ινδών, των Αιγύπτιων, των Ρωμαίων, των Ελλήνων χρησιμοποιούσαν φυσικές αφροδισιακές ουσίες με σκοπό την ενίσχυση της σεξουαλικής τους λειτουργίας. Η επιστημονική βάση της δράσης αυτών των αφροδισιακών δεν ήταν γνωστή. Τα υποτιθέμενα, όμως, αποτελέσματά τους κατέστησαν ευρεία την χρήση τους στους λαούς αυτούς, αφού εκτός από την αύξηση της ερωτικής απόλαυσης, έδιναν λύσεις και σε κοινωνικά θέματα, όπως η έλλειψη απογόνων.

Ο όρος αφροδισιακό προέρχεται από την ελληνική μυθολογία, όπου η Αφροδίτη ήταν η θεά του έρωτα και της ομορφιάς. Η ελληνική λέξη«Αφροδίσια» σημαίνει σεξουαλική ευχαρίστηση. Ο ορισμός της συγκεκριμένη λέξης μπορεί σήμερα να ποικίλει, αλλά θεωρείται γενικά ως μια ουσία που αυξάνει τη σεξουαλική επιθυμία(λίμπιντο) ή/και τη σεξουαλική ευχαρίστηση. Ο ορισμός αυτός έχει επεκταθεί για να συμπεριλάβει τις ουσίες που ενισχύουν τη σεξουαλική απόδοση ή την εύρυθμη λειτουργία των αρσενικών και θηλυκών αναπαραγωγικών οργάνων.

Τα αφροδισιακά μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με τα αποτελέσματά τους, όταν καταναλωθούν ή χορηγηθούν. Μπορούν να έχουν ψυχολογικές επιπτώσεις, αυξάνοντας έτσι τη σεξουαλική επιθυμία και ευχαρίστηση μέσα από παραισθησιογόνες ιδιότητες ή άλλες ιδιότητες τόνωσης της διάθεσης. Μπορούν επίσης να λειτουργήσουν ενισχύοντας τη στύση μέσω ορμονικών αλλαγών, αυξημένης ροής του αίματος και μυοχαλαρωτικών ιδιοτήτων.

Η σεξουαλική επιθυμία ελέγχεται και ρυθμίζεται από το κεντρικό νευρικό σύστημα το οποίο ενσωματώνει απτικά, οσφρητικά και ψυχικά ερεθίσματα. Ορισμένα αφροδισιακά, λόγω υψηλής θρεπτικής αξίας, βελτιώνουν την άμεση υγεία ή την ευημερία των καταναλωτών και, κατά συνέπεια, τη σεξουαλική τους απόδοση και λίμπιντο. Άλλα έχουν επίδραση σε φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού, αλλά δεν είναι ψυχολογικά ενεργά.

Μπορούν να επηρεάσουν τη ροή του αίματος και τη διάρκεια της σεξουαλικής δραστηριότητας. Η τρίτη ομάδα αφροδισιακών απαρτίζεται από ενώσεις που είναι ψυχοφαρμακολογικές, δηλαδή μεταφέρονται στον εγκέφαλο και διεγείρουν κάποια περιοχή ελέγχου της σεξουαλικής δράσης. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει ευρύ φάσμα νευροδιαβιβαστών, ορμονών και φαρμάκων που παρεμβαίνουν στην φυσιολογική λειτουργία αυτών των μορίων.

Η συγκεκριμένη κατηγορία είναι πιο δύσκολο να μελετηθεί, διότι οι γνώσεις μας σχετικά με τον μηχανισμό της σεξουαλικής διέγερσης και των ψυχοδραστικών ιδιοτήτων των φαρμάκων είναι ακόμα περιορισμένες.

Ως αφροδισιακά χρησιμοποιούνταν, ανέκαθεν, φυτικές ουσίες όπως, σύκα, μπανάνες, σοκολάτα και κακάο. Στην αρχαιότητα, μάλιστα, σε χώρες της Ασίας χρησιμοποιούνταν έντομα ή και μέρη ζώων. Σήμερα χρησιμοποιούνται ουσίες, όπως ο βασιλικός, η κανέλα, το κουκουνάρι, το σκόρδο, το τσίλι–πιπέρι, το κάρδαμο, οι ξηροί καρποί, τα θαλασσινά, το αλκοόλ, η πιπερόριζα, το μέλι, το ελαιόλαδο κλπ. Κοινό γνώρισμα όλων αυτών των προϊόντων είναι ότι αυξάνουν την εγκεφαλική δραστηριότητα μέσω της διέγερσης των νευροδιαβιβαστών.

Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ουσίες που αποτελούνται κυρίως από αμινοξέα, η λειτουργία των οποίων καθορίζεται από τις βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Επίσης η Βιταμίνη C,το σελήνιο και το μαγνήσιο ασκούν προστατευτική και επιδιορθωτική δράση πάνω τους. Βασιζόμενοι σε αυτή την άποψη, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι σαν αφροδισιακά θα μπορούσαν να λειτουργήσουν τα αμινοξέα (τρόφιμα ζωικής προελεύσεως), η βιταμίνη Β1 (φασόλια, αρακάς, φακές, καρύδια, μαύρο ρύζι, αλεύρι ολικής αλέσεως, γιαούρτι, χοιρινό κρέας), η βιταμίνη Β3 (παντζάρι, μαγιά μπύρας, φιστίκια, ξιφίας, σολομός, γαρίδες, τόνος) η βιταμίνη Β6 (μπανάνες, καρότο, αβοκάντο, αυγά, φιστίκια, γαρίδες, τόνος, σολομός), το φυλικό οξύ (πράσινα λαχανικά, ρεβίθια, φιστίκια, τυρί, τόνος, σολομός),

η βιταμίνη C (πορτοκάλια, ντομάτες, πιπεριές, πράσινα λαχανικά), το β–καροτένιο (κίτρινα και κόκκινα λαχανικά, φρούτα), το μαγνήσιο (ψωμί και δημητριακά ολικής άλεσης, κακάο, ξηροί καρποί, καλαμπόκι, σπανάκι), το σελήνιο (μαγιά, σπόροι ολικής αλέσεως). Ωστόσο, επιστημονικές μελέτες που έγιναν σε ανθρώπους και αποδεικνύουν ότι πράγματι υπάρχουν συστατικά τροφίμων με αφροδισιακή δράση είναι πολύ λίγες και σχετίζονται με:

–         Το Ambrein, ένα τριτερπένιο αλκοόλης που αποτελεί έκκριση του πεπτικού συστήματος συγκεκριμένου είδους φάλαινας (Physetermacrocephalus).

–         Το δέρμα και τους αδένες του βατράχου Bufo, λόγω της παρουσίας της ψυχοδραστικής ουσίας bufotenine.

–         Την Ισπανική μύγα από την οποία απομονώνεται η cantharidin, η οποία όμως σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι τοξική για τον άνθρωπο.

–         Το Yohimbine, ένα αλκαλοειδές εκχύλισμα από το δέντρο Yohimbe(Pausinystaliayohimbe) της Δυτικής Αφρικής.

–         Το Tribulusterrestris, τοοποίοείναι το άνθος ενός βοτάνου που ευδοκιμεί σε θερμά κλίματα και οφείλει την αφροδισιακή του δράση στην παρουσία του στεροειδούς saponinprotodioscin (PTN).

–         ToEpimedium (Epimediiherba), ένα είδος ανθού που ευδοκιμεί κυρίως στην Κίνα και περιέχει icariin, έναν PDE5 αναστολέα, όμοιο με την σιλδεναφίλη, το ενεργό συστατικό του Viagra.

–         ToMuirapuama (Ptychopetalumolacoides) ένα είδος ανθού που ευδοκιμεί κυρίως στηΒραζιλία και δίνει το εκχύλισμα HV-430.

–         Τη ρίζα του φυτού MACA, που ευδοκιμεί σχεδόν αποκλειστικά στις Άνδεις.

–         Το κόκκινο Ginseng, ένα φυτό που ευδοκιμεί κυρίως στην Κορέα και πρέπει να ξεπεράσει ηλικιακά τα έξι χρόνια. Η δράση του οφείλεται στις βιοδραστικές ουσίες που περιέχει, γνωστές ως gensenodides.

–         Το μοσχοκάρυδο (nutmeg),από σπόρους του καρπού του δέντρου Myristicafragrans, η αφροδισιακή δράση του οποίου έχει αποδειχθεί με μελέτες σε αρουραίους.

–         Τοσαφράν (Saffron – Crocussativus), η δράση του οποίου αποδίδεται στα βιοενεργά συστατικά crocinκαι safranal.

–         Η σοκολάτα, λόγω της παρουσίας α) της φαινυλαιθυλαμίνης, η οποία επηρεάζει τα επίπεδα σεροτονίνης και ενδορφίνης στον εγκέφαλο, αυξάνει την πίεση του αίματος και την καρδιακή λειτουργία και β) των Ν-ακυλαιθανολαμινών που μπορούν να ενεργοποιήσουν τους υποδοχείς των κανναβινοειδών και να αυξήσουν τα επίπεδα των ενδοκανναβινοειδών.

Το πρώτο, πάντως, αφροδισιακό ήταν η ανθρώπινη μυρωδιά του σώματος, η οποία αργότερα διαπιστώθηκε ότι προκαλείται από τις φερομόνες. Οι άνθρωποι έχουν αδένες στη βάση των θυλάκων των τριχών, ειδικά στις μασχάλες και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, οι οποίοι παράγουν χημικές ουσίες (φερομόνες), η μυρωδιά των οποίων θα μπορούσε να επηρεάσει τα μέλη του αντίθετου φύλου. Οιεν λόγω ουσίες απλώνονται στην επιφάνεια της τρίχας και στη συνέχεια διαχέονται.

Πτητικά αλειφατικά οξέαπαράγονται κατά τις φυσιολογικές κολπικές εκκρίσεις πολλών πρωτευόντων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων. Έχει αποδειχθεί, επίσης, ότι ισχυρές οσμές (π.χ.βουτυρικό οξύ) προκαλούν τόνωση της σεξουαλικής δραστηριότητας των αρσενικών πίθηκων. Πρόσφατες ανακαλύψεις έχουν αποδείξει ότι και συνθετικές μυρωδιές από γιασεμί, βανίλια, κολοκύθα και cranberryέχουν αφροδισιακές ιδιότητες και αυξάνουν τη σεξουαλική μας επιθυμία.

Γενικά, θεωρείται ότι οι φερομόνες ενεργοποιούν την έκκριση του GnRHαπό τον υποθάλαμο, ο οποίος με τη σειρά του προκαλεί την απελευθέρωση των γοναδοτροπινών (LH, FSH) από την υπόφυση. Αυτές οι γοναδοτροπίνες επηρεάζουν την έκκριση ορμονών, π.χ. ωρίμανση των ωοθυλακίων στις ωοθήκες στα θηλυκά, τεστοστερόνη και παραγωγή σπέρματος στα αρσενικά. Οι πιο σημαντικές ανθρώπινες φερομόνες θεωρούνται οι 5α–androstenone, androstadienone (delta 4, 16-androstadien-3-one), androstenol (5 alpha-16-androsten-3alpha–ol), androsterone, copulinsκαι Estratetraenol(estra-1, 3, 5 (10), 16-tetraen-3-ol).

Αν και τα δεδομένα που παρουσιάζονται σε διάφορες επιστημονικές έρευνες αφήνουν υποσχέσεις ότι η χρήση αρκετών τροφίμων ενισχύει τη σεξουαλική διάθεση, απαιτούνται ακόμα περισσότερες μελέτες, προκείμενου να επιβεβαιωθεί η δράση των συγκεκριμένων τροφίμων ως αφροδισιακών. Έρευνες που διερευνούν μυοχαλαρωτικές ιδιότητες τροφίμων δείχνουν μια θετική επίδραση σε ζωικά μοντέλα, invitro, ωστόσο, όμως, invivoμελέτες σχετικά με τον ανθρώπινο ιστό είναι ακόμα λιγοστές.

Αυτό καθιστά εμφανή την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα, όχι μόνο για τον προσδιορισμό της επίδραση αυτών των ουσιών στον ανθρώπινο λείο μυϊκό ιστό, αλλά και για την κατανόηση του μηχανισμού ενίσχυσης της στυτικής λειτουργίας. Επιπλέον, απαιτούνται πρόσθετες μελέτες για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι ουσίες αυτές επηρεάζουν ένα άτομο ψυχολογικά, δηλαδή, προκαλούν μεγαλύτερη σεξουαλική επιθυμία, πιο έντονες φαντασιώσεις κλπ.

Η κοινωνία σήμερα βασίζεται σε συνθετικά προϊόντα, όπως η σιλδεναφίλη (Viagra) και tadalafil(Cialis) για τη θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας(ED). Ωστόσο, αυτές οι ουσίες μπορεί να προκαλούν και αρνητικές παρενέργειες όπως πονοκέφαλο, μυϊκό πόνο και θολή όραση, ενώ μπορεί να έχουν επικίνδυνες αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα. Τα συγκεκριμένα, επίσης, προϊόντα δεν προκαλούν αύξηση της λίμπιντο. Προφανώς λοιπόν για αυτούς ακριβώς τους λόγους έχει πλέον αυξηθεί σημαντικά η αναζήτηση φυσικών ουσιών που μπορούν να ενισχύσουν τη σεξουαλική λειτουργία και τη λίμπιντο, χωρίς να επιφέρουν αρνητικές συνέπειες.

Η ανακάλυψη αποτελεσματικότερων θεραπειών μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση των ερωτικών σχέσεων, στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στην αύξηση της αναπαραγωγικής διαδικασίας. Προς το παρόν, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν την ευρεία χρήση των φυσικών ουσιών ως αποτελεσματικά αφροδισιακών, είτε για τη βελτίωση της σεξουαλικής λειτουργίας ή τη θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας.

Οι περιορισμένες μελέτες, οι ασαφείς μηχανισμοί δράσεις και η έλλειψη της γνώσης, όσον αφορά τις πιθανές παρενέργειες στις περιπτώσεις αυτοσχέδιων συνταγών, καθιστούν τη χρήση των εν λόγω προϊόντων όχι μόνο δυνητικά επικίνδυνη, αλλά και χωρίς εγγυημένα αποτελέσματα.

Τελικά το ερώτημα παραμένει. Ο έρωτας περνάει από το στομάχι; Μπορεί η γεύση ή οι οσμές ενός φαγητού να κάνουν δυο κορμιά να πάλλονται στον ρυθμό της ηδονής;

Ας μη γελιόμαστε, ο έρωτας μπορεί να είναι θεός, αλλά μην περιμένουμε και θαύματα…