Ατμόσφαιρα: Τι αναπνέουμε και τι θα ‘πρεπε..

Αναπνέουμε από τη στιγμή που γεννιόμαστε έως την ώρα που πεθαίνουμε. Και είναι ζωτικής σημασίας, όχι μόνο για εμάς, αλλά για όλη τη ζωή στον πλανήτη. Η κακή ποιότητα αέρα επηρεάζει τα πάντα. Βλάπτει την υγεία μας. Βλάπτει το περιβάλλον. Και αναπόφευκτα οδηγεί σε οικονομική ζημία. Αλλά, ας δούμε από τι θα έπρεπε να αποτελείται ο αέρας που αναπνέουμε και τι αναπνέουμε τελικώς.

Τι υπάρχει στην ατμόσφαιρα..

Ο ξηρός αέρας αποτελείται από περίπου 78% άζωτο, 21% οξυγόνο και 1% αργό. Το ποσοστό νερού κυμαίνεται από 0,1% έως 4%. Παράλληλα, στον αέρα εντοπίζονται ίχνη άλλων στοιχείων, όπως διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο. Και κατά κανόνα, τα δύο τελευταία μετρούνται σε ποσότητα ανά εκατομμύριο (partspermillion). Για παράδειγμα το 2011, το διοξείδιο του άνθρακα υπολογίστηκε σε 391ppm, δηλαδή στο 0.0391%. Επιπρόσθετα, υπάρχουν χιλιάδες άλλα αέρια και μέταλλα, τα οποία απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα, τόσο από φυσικές πηγές, όσο και εξαιτίας των δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Ο αέρας διαφέρει σε περιεκτικότητα αυτών των στοιχείων ανά περιοχή, όπως διαφέρει και σε επίπεδα υγρασίας για παράδειγμα.

Η ύπαρξη τέτοιων στοιχείων μας αφορά, ως προς το ότι ορισμένα από αυτά φέρουν υψηλό επίπεδο αντίδρασης. Έχουν δηλαδή την δυνατότητα, αλληλεπιδρώντας με άλλα στοιχεία να δημιουργήσουν νέα. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται οι δευτερεύοντες ρύποι που είναι βλαβεροί για την υγεία και το περιβάλλον. Η θερμότητα –συμπεριλαμβανομένης και εκείνης του ηλίου – δρα συνήθως ως καταλύτης, ενεργοποιώντας τις προαναφερθείσες χημικές διαδικασίες.

Τι είναι η ρύπανση του αέρα..

Τώρα, με τον όρο ατμοσφαιρική ρύπανση, εννοούμε την ύπαρξη συγκεκριμένων ρύπων στον αέρα, και σε τέτοια περιεκτικότητα που βλάπτει την υγεία, το περιβάλλον ή/και την πολιτιστική κληρονομιά – κτήρια, μνημεία και διατηρητέα σημεία – . Το νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπει να δεχθούμε ως ρύπανση, μόνο τους ρύπους που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς η έννοια θα μπορούσε να ερμηνευτεί σε πολλά πλαίσια.

Για παράδειγμα, πολλά φυσικά φαινόμενα, όπως εκρήξεις ηφαιστείων, πυρκαγιές σε δασικές εκτάσεις και ανεμοθύελλες, απελευθερώνουν αρκετά βλαβερά χημικά στοιχεία στην ατμόσφαιρα, τα οποία με τη σειρά τους διαντιδρούν συμβάλλοντας στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Ωστόσο, αποτελούν ανεξέλεγκτες φυσικές συνέπειες. Επίσης, η υψηλή ορατότητα και καθαρότητα του αέρα, δεν είναι απαραίτητα σημάδια, πως είναι ποιοτικός.

 Φυσικοί ρύποι                                                 Τεχνητοί ρύποι

Παρά, τις σημαντικές βελτιώσεις και συλλογικές προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών , η ποιότητα του αέρα σήμερα στην Ευρώπη, παραμένει κακή. Συγκεκριμένα, ρύποι σωματιδιακής ύλης και ρύποι όζοντος δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στους Ευρωπαίους, μειώνοντας το μέγιστο προσδόκιμο ζωής.

Τα βλαβερά σωματίδια. .

Λέγοντας σωματιδιακή ύλη, αναφερόμαστε σε τόσο μικρά σωματίδια, που επιπλέουν στον αέρα. Για να αντιληφθείτε το μέγεθος, πρόκειται για το 1/3 έως το 1/5 της διαμέτρου μιας τρίχας μαλλιών! Σωματίδια λοιπόν, ιδιαίτερα βλαβερά για την υγεία μας, αφού διεισδύουν βαθιά μέσα στους πνεύμονές μας, κι αυτό θα ήταν το ένα κακό, εάν δεν περνούσαν στη συνέχεια και στο αίμα μας, με τον ίδιο τρόπο που περνά το οξυγόνο.

Κάποια από αυτά, είναι αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων, που περιλαμβάνουν κυρίως διοξείδιο του θείου, οξείδια του αζώτου, αμμωνία και πτητικές οργανικές ενώσεις. Στοιχεία που μπορούν να προκύψουν από αναρίθμητα προϊόντα. Βαρέα μέταλλα , όπως αρσενικό, κάδμιο, νικέλιο και υδράργυρος, επίσης εντοπίζονται σε σωματιδιακές ποσότητες.
    
….για την υγεία μας

Μάλιστα, μια πρόσφατη έρευνα του Π.Ο.Υ. αναφέρει ότι ο κίνδυνος για την υγεία μας από συγκεντρώσεις σωματιδιακής ύλης στην ατμόσφαιρα, ίσα με διάμετρο 0.0025 χιλιοστών, μπορούν μετά από μακρόχρονη έκθεση να ενεργοποιήσουν αρτηριοσκλήρυνση, αναπνευστικά προβλήματα στην παιδική ηλικία και προβληματικό τοκετό. Επιπρόσθετα, ο Π.Ο.Υ. προτείνει ότι υπάρχει πιθανή σύνδεση και με άλλες ασθένειες, όπως ο διαβήτης, θάνατοι εξαιτίας προβλημάτων του αναπνευστικού και καρδιαγγειακού, η μη ομαλή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος και της γνωστικής λειτουργίας.

Η πρόωρη γέννηση βρέφους αποδόθηκε στην ατμοσφαιρική ρύπανση
earthtimes.org

….για το κλίμα

Ανάλογα με τη χημική σύνθεση των σωματιδίων, επηρεάζεται και το κλίμα, είτε μέσω θέρμανσης, είτε μέσω ψύξης. Για παράδειγμα, η αιθάλη, προερχόμενη από ατελή καύση καυσίμων συμπεριλαμβανομένων και των ορυκτών καυσίμων και από την καύση ξυλείας, δρα ως θερμαντικό μέσο της ατμόσφαιρας, απορροφώντας την ηλιακή θερμότητα και κατά συνέπεια υπερθερμαίνοντας την ατμόσφαιρα. Στις μεγάλες πόλεις, λόγω των μεταφορών η υπερθέρμανση είναι ιδιαίτερα αυξημένη.

Όζον: όταν τρία άτομα οξυγόνου ενώνονται

Το όζον αποτελεί ιδιαίτερα αντιδραστική σύσταση οξυγόνου – 3 άτομα- και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την ύπαρξή του στη στρατόσφαιρα, όπου μας προστατεύει από την επικίνδυνη υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία. Όταν όμως εντοπίζεται στην τροπόσφαιρα –εδώ που αναπνέουμε, στο χαμηλότερο τμήμα της ατμόσφαιρας – υπάρχει μεγάλο πρόβλημα και αποτελεί βασικό ρύπο.Προκύπτει από μη πτητικές οργανικές ενώσεις, οξείδια του αζώτου, μεθάνιο και μονοξείδιο του άνθρακα.Είναι ιδιαίτερα επιθετικό, αφού διαβρώνει υλικά, κτήρια και ανθρώπινο ιστό. Μειώνει τη δυνατότητα των φυτών να φωτοσυνθέτουν και εμποδίζει την πρόσληψη διοξειδίου του άνθρακα. Εμποδίζει την αναπαραγωγή των φυτών, αλλά και την σωστή ανάπτυξή τους, με συνέπεια λιγότερη καρποφορία και μείωση της δασικής επέκτασης. Στον άνθρωπο, μολύνει τους πνεύμονες και προκαλεί βρογχίτιδα.

Συγκεριμένα, όταν το ανθρώπινο σώμα εκτίθεται σε όζον, αντανακλαστικά, μειώνει την ποσότητα οξυγόνου που εισπνέουμε, προκειμένου να το εμποδίζει να εισχωρήσει στους πνεύμονές μας. Η μειωμένη πρόσληψη οξυγόνου, κάνει την καρδιά να υπερλειτουργήσει, αφού δε δέχεται την ποσότητα που πρέπει. Για τα άτομα που ήδη πάσχουν από κυκλοφορικά προβλήματα και άσθμα, επεισόδια έκθεσης σε μεγάλη πυκνότητα όζοντος, μπορούν να αποβούν μοιραία.

Τα άλλα δηλητήρια…

Οποιαδήποτε ενεργειακή καύση δημιουργεί υποπροϊόντα που διοχετεύονται στην ατμόσφαιρα. Το άζωτο για παράδειγμα οξειδώνεται όταν έρθει σε επαφή με το οξυγόνο ή όταν αντιδρά με άτομα υδρογόνου, παράγει αμμωνία. Ένας ακόμα σημαντικός ρύπος για την υγεία και τη φύση.

Τέτοια υποπροϊόντα καύσεων είναι το διοξείδιο του θείου, το βενζόλιο, το μονοξείδιο του άνθρακα και βαρέα μέταλλα. Πολλά από αυτά μέσω του φυσικού κύκλου, εισέρχονται από την τροφή στον οργανισμό μας. Το βενζόλιο για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει φθορές στο γενετικό υλικό των κυττάρων και να προκαλέσει καρκίνο, στην περίπτωση υπερβολικής έκθεσης σε αυτό.

Το 80% του βενζολίου που εισέρχεται στην ευρωπαϊκή ατμόσφαιρα, είναι αποτέλεσμα της καύσης των οχημάτων, καθώς αποτελεί προσθετικό των πετρελαιοειδών καυσίμων.

Το βενζοπυρένιο, ιδιαίτερα καρκινογόνο, απελευθερώνεται κατά την καύση ξύλων και κάρβουνου σε οιιακές σόμπες και τζάκια. Ξανασκεφθείτε πριν ψήσετε φαγητό εκεί, εκτός αν είστε βέβαιοι πως δε θα στάξουν τα φαγητά, με αποτέλεσμα την ανάδυση βενζοπυρενίου. Οι εξατμήσεις των οχημάτων, συγκεκριμένα των diesel, είναι ακόμα μια πηγή του δηλητήριου. Η αντίδραση του οργανισμού είναι αισθητή πολύ πριν προκαλέσει καρκίνο. Τσούξιμο στα μάτια, στη μύτη, καταρροή, βήχας και βρογχίτιδα.

Οι αριθμοί προειδοποιούν:

• Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη, μειώνει το προσδόκιμο ζωής κατά 8,6 μήνες ανά άτομο.
• Η ατμοσφαιρική ρύπανση που οφείλεται στις 10.000 μεγαλύτερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Ευρώπης, σε ένα έτος και για παράδειγμα το 2009, κοστίζει στους Ευρωπαίους πολίτες μεταξύ 102 και 169 δις ευρώ.
• Από αυτές, μόλις οι 169 εγκαταστάσεις οφείλονται για το ήμισυ του παραπάνω κόστους.
• Οι πολίτες κάθε τόπου επηρεάζονται διαφορετικά, ανάλογα με το μέγεθος της έκθεσης σε ρύπους: Για παράδειγμα, εάν μειώναμε τις εκπομπές σωματιδίων σύμφωνα με τα επίσημα όρια που έχει θέσει ο Π.Ο.Υ., το όφελος σε μήνες ζωής θα ήταν 22 για τους κατοίκους του Βουκουρεστίου, 19 για τους κατοίκους της Βουδαπέστης, 2 μήνες για τη Μάλαγα, λιγότερο από μήνα για το Δουβλίνο.

Τα παραπάνω στοιχεία είναι σχετικά, ανάλογα με την ένταση του ανέμου και την πορεία του, οι ρύποι μεταφέρονται πάντα και κάπου αλλού. Στο τέλος πάντα φθάνουν σε εμάς, σε όποιο σημείο του πλανήτη κι αν βρεθούμε.

Απόδοση & επιμέλεια: Μαρία Αλιβιζάτου

Πηγή: http://www.eea.europa.eu/signals/signals-2013/articles/every-breath-we-take