Δρ.Αν.Μοσχοβάκη: Απώλεια Όσφρησης – Όταν Ο Κόσμος γύρω μας δεν έχει πια άρωμα!

*Της: Δρ.Αν. Μοσχοβάκη

Η όσφρηση είναι μία από τις πιο διακριτικές αλλά ουσιαστικές αισθήσεις του ανθρώπου. Μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε τις μυρωδιές του κόσμου γύρω μας — το άρωμα μιας κολόνιας, τη μυρωδιά του φρεσκοψημένου φαγητού, ακόμη και την προειδοποιητική οσμή του καπνού ή του αερίου. Η απώλεια της όσφρησης, γνωστή ιατρικά ως ανοσμία, επηρεάζει όχι μόνο την απόλαυση του φαγητού και της ζωής αλλά και την ασφάλεια και την ψυχολογία του πάσχοντος. Υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται χωρίς όσφρηση — μια κατάσταση που οφείλεται σε γενετικά αίτια ή σε επιδράσεις τοξικών παραγόντων κατά την κύηση. Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις η συγγενής ανοσμία δεν είναι αναστρέψιμη.

Πώς λειτουργεί η όσφρηση

Η όσφρηση γεννιέται μέσα στη ρινική κοιλότητα, στο ανώτερο τμήμα της οποίας βρίσκεται το οσφρητικό νευροεπιθήλιο. Όταν μια οσμηρή ουσία εισέλθει στη μύτη, ενεργοποιεί μία αλυσίδα πολύπλοκων βιοχημικών αντιδράσεων. Οι πληροφορίες αυτές μεταφέρονται μέσω νευρικών συνδέσεων προς το μεταιχμιακό σύστημα, τον οσφρητικό βολβό, τον προαπιοειδή και τον περιαμυγδαλοειδή φλοιό, περιοχές του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τα ερεθίσματα και τα μετατρέπουν σε συνειδητές μυρωδιές.
Οποιαδήποτε βλάβη σε αυτά τα επίπεδα —είτε στο νευροεπιθήλιο είτε στις νευρικές οδούς και τις εγκεφαλικές δομές— μπορεί να οδηγήσει σε μερική ή πλήρη ανοσμία. Μετά τα 60 έτη, η φυσιολογική φθορά των αισθητηρίων οργάνων αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης μερικής ή ολικής ανοσμίας.

Αίτια επίκτητης ανοσμίας

Α. Παθήσεις και παράγοντες που επηρεάζουν τη ρινική κοιλότητα

Σε αυτή την ομάδα ανήκουν ασθένειες ή καταστάσεις που αλλοιώνουν τον βλεννογόνο της μύτης ή εμποδίζουν τη διέλευση των οσμηρών ουσιών.
Συχνές αιτίες είναι η παραρρινοκολπίτιδα (ιγμορίτιδα), ιογενείς λοιμώξεις, οαλλεργίες, δυσμορφίες μύτης, όγκοι ή πολύποδες. Αυτές οι καταστάσεις μπορούν να φράξουν τις οσφρητικές διόδους ή να καταστρέψουν προσωρινά τα κύτταρα του οσφρητικού επιθηλίου. Τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στη μύτη ενδέχεται να εμφανίσουν μεταγενέστερα προβλήματα όσφρησης, λόγω μικροσκοπικών βλαβών στα οσφρητικά κύτταρα. Η απώλεια όσφρησης που συνοδεύει κοινά κρυολογήματα ή ιώσεις είναι συνήθως παροδική και υποχωρεί μέσα σε λίγες ημέρες χωρίς ιατρική παρέμβαση.

Β. Παθήσεις που επηρεάζουν τα νεύρα και τον εγκέφαλο

Εδώ ανήκουν νόσοι που επηρεάζουν την αγωγή και επεξεργασία των οσφρητικών πληροφοριών.
Παθήσεις όπως η νόσος Alzheimer, η νόσος Parkinson, η πολλαπλή σκλήρυνση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η νόσος Huntington, τα ανευρύσματα του εγκεφάλου, καθώς και διάφορα σύνδρομα (π.χ. Kallmann, Korsakoff) μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες αλλοιώσεις στο οσφρητικό σύστημα.
Επιπλέον, ο αλκοολισμός, η κακή διατροφή, η έκθεση σε τοξικές ουσίες, ψυχολογικά προβλήματα έχουν συνδεθεί με απώλεια της όσφρησης.

Γ. Ιδιοπαθής ανοσμία

Άλλοτε, η απώλεια όσφρησης εμφανίζεται χωρίς προφανές παθολογικό αίτιο· τότε μιλάμε για ιδιοπαθή ανοσμία.

Μέτρα πρόληψης της ανοσμίας

• Η έκθεση σε χημικές ουσίες ή το κάπνισμα μειώνει την οσφρητική ικανότητα. Οι εργαζόμενοι σε τέτοια περιβάλλοντα πρέπει να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας, όπως μάσκες και αερισμό του χώρου.
• Οι ανεπαρκείς ή μονομερείς δίαιτες μπορούν να επηρεάσουν τις νευρικές οδούς της όσφρησης, γι’ αυτό απαιτείται ισορροπημένη διατροφή.

Μέτρα αντιμετώπισης της ανοσμίας

Όταν η αλλοίωση της όσφρησης επιμένει, η ιατρική διερεύνηση είναι απαραίτητη. Υπάρχουν ειδικές εξετάσεις που μπορούν να εντοπίσουν το αίτιο και η θεραπεία προσαρμόζεται ανάλογα με τη διάγνωση.

Όσοι πάσχουν από μερική ή πλήρη ανοσμία και έως την πλήρη αποκατάσταση του προβλήματος, καθώς και οι πάσχοντες από μη αναστρέψιμη ανοσμία, χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στην καθημερινή τους ζωή, καθώς δεν μπορούν να ανιχνεύσουν οσμές που ενδέχεται να σημαίνουν κίνδυνο.
Για λόγους ασφάλειας, συνιστάται:

• Η εγκατάσταση ανιχνευτών καπνού σε όλους τους χώρους του σπιτιού.
• Η χρήση ηλεκτρικών συσκευών για μαγείρεμα και θέρμανση, αποφεύγοντας τις ανοιχτές φλόγες ή τα καύσιμα.
• Η προσεκτική σήμανση και αποθήκευση τροφίμων με ημερομηνίες αγοράς και λήξης.
• Η προσεκτική χρήση καθαριστικών προϊόντων, αρωμάτων ή εντομοκτόνων σύμφωνα με τις οδηγίες.