«Θε μου Πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές και Συ
Θε μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση». (Ελύτης, Άξιον εστί)
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Η άνθισή της είναι η αναγγελία της άνοιξης και του Πάσχα. Εξ ου και το λαϊκό όνομα της. Διότι το… κοσμικό είναι Syringa.
Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό, τόσο σε ασθένειες όσο και σε κλιματολογικές συνθήκες και ανάλογα με την ποικιλία τα λουλούδια της έχουν από λευκό, ροζ έως πολύ βαθύ μωβ χρώμα.
Ένα το χελιδόνι
Το Ένα το χελιδόνι, με ιδιαίτερη μνεία στην Αναστάσιμη Πασχαλιά, από το μνημειώδες Άξιον Εστί του Ελύτη, έγινε ευρέως γνωστό με τη φωνή του Μϊκη Θεωδοράκη. Εδώ όμως τραγουδά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης με… μαέστρο τον Θεοδωράκη
Ο μύθος και οι χριστιανικές παραδόσεις
Στην μυθολογία μας αναφέρεται πως ο θεός Πάνας ερωτεύτηκε κάποτε μια όμορφη Νύμφη. Αυτή για να γλιτώσει από τον θεό, που την ενοχλούσε, μεταμορφώθηκε σε έναν θάμνο, την αρωματική Πασχαλιά.
Σύμφωνα όμως με την ελληνική χριστιανική παράδοση η Παναγία ευλόγησε την πασχαλιά να ευωδιάζουν τα μικρά μωβ άνθη της, γιατί στον ίσκιο της ξεκουράστηκαν με τον Ιωσήφ και τον νεογέννητο Ιησού, στην πορεία τους προς την Αίγυπτο, προσπαθώντας να σώσουν τον Χριστό από την εντολή του Ηρώδη να σφαγιαστούν όλα τα νήπια.
Παράλληλα όμως η ίδια παράδοση αναφέρει πως στον Γολγοθά ένα μικρό δέντρο, που είχε μαραθεί όταν ο Χριστός σταυρώθηκε, άνθισε τρεις μέρες μετά, για να συμμετέχει στη χαρά της Ανάστασής Του. Το δέντρο ονομάστηκε πασχαλιά!
Σε κάθε περίπτωση, γεγονός είναι πως η ανθοφορία της πάντα συμπίπτει με την περίοδο του Πάσχα, και τα άνθη της, κυρίως τα μωβ που είναι και ευρέως διαδεδομένα στη χώρα μ της πάντα «ρένουν» τον Επιτάφι0.
Η «ταυτότητα» της Πασχαλιάς
Η Πασχαλιά ή Σύριγγα- Syringa Vulgaris – ανήκει στην οικογένεια Oleaceae.
Όπως διαβάζουμε είναι φυλλοβόλος θάμνος ή μικρό δέντρο και κατάγεται από την ανατολική Ευρώπη. Έχει μέτριο ρυθμό ανάπτυξης και μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 4 μέτρα και διάμετρο τα 2 – 2,5 μέτρα. Είναι φυτό με βαθυπράσινα φύλλα. Το σχήμα των φύλλων της ανάλογα με την ποικιλία μπορεί να είναι από επίμηκες μέχρι καρδιόσχημο.
Η ανθοφορία διαρκεί περίπου 20 – 30 μέρες, τους μήνες Απρίλιο – Μάιο. Συνήθως είναι ανθισμένη τις μέρες του Πάσχα. Τα αρωματικά μωβ ή λευκά άνθη της, ανάλογα με την ποικιλία, σχηματίζουν ταξιανθίες που μοιάζουν με κώνο.
Πρόκειται για ένα φυτό ανθεκτικό στο κρύο του χειμώνα, αλλά και στη ζέστη του καλοκαιριού, αρκεί να ποτίζεται. Όσο πιο πολύ κρύο κάνει τους χειμερινούς μήνες τόσο εντονότερη θα είναι αργότερα η ανθοφορία του φυτού. Μπορεί να πολλαπλασιαστεί με σπόρους, παραφυάδες και με μοσχεύματα. Αν και προτιμά τα γόνιμα και στραγγερά εδάφη είναι φυτό που μπορεί να προσαρμοστεί σε όλους τους τύπους εδαφών. Όσον αφορά στην έκθεση στον ήλιο προτιμά τις ηλιόλουστες θέσεις στις οποίες αναπτύσσει ικανοποιητική ανθοφορία. Ωστόσο μπορεί να προσαρμοστεί και σε ημισκιερές θέσεις στις οποίες η ένταση της ανθοφορίας είναι περιορισμένη. Δεν έχει πολλούς “εχθρούς” και δεν απειλείται από πολλές ασθένειες.
Οι πασχαλιές, τόσο η S. vulgaris, όσο και η Syringa × persica (η μικρότερη και με λεπτότερα άνθη «περσική πασχαλιά», που πλέον θεωρείται ένα φυσικό υβρίδιο), εισήχθησαν στους κήπους της υπόλοιπης, μη μεσογειακής Ευρώπης στα τέλη του 16ου αιώνα, απευθείας από τους κήπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και όχι από βοτανολόγους που εξερευνούσαν τη βαλκανική χλωρίδα.
Η φυσική «πατρίδα» του είδους S. vulgaris ταυτοποιήθηκε μόλις το 1828, όταν ο φυσιοδίφης Αντόν Ροσέ ανακάλυψε πραγματικώς άγρια δείγματά του στα Βαλκάνια.
Ο πρέσβυς της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους στην Υψηλή Πύλη, ο Φλαμανδός Οζιέ Γκιζελέν ντε Μπουσμπέκ, ο ίδιος που έφερε τις πρώτες τουλίπες στη δυτική Ευρώπη, πιστώνεται γενικώς και με την πρώτη αποστολή της πασχαλιάς στη Δύση, συγκεκριμένα στον Κάρολο Κλούσιο περί το 1562.
