Αμφίπολη:Ο Τύμβος Καστά “αποκαλύπτει” τα μυστικά του (Video)

To μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο της ελληνιστικής εποχής που αποκάλυψε η αρχαιλογική σκαπάνη το 2014 και προκάλεσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον, άνοιξε -σχεδόν μια 10ετία μετά- τις πύλες του στο κοινό αποκαλύπτοντας τα πολύτιμα “μυστικά” του.

Το φημισμένο ταφικό μνημείο του Τύμβου Καστά, στον δήμο Αμφίπολης Σερρών είναι επισκέψιμο ήδη από την Τρίτη του Πάσχα 2023 από ολιγομελείς ειδικές ομάδες κοινού, όπως επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτικοί, τουριστικοί πράκτορες και άνθρωποι της αυτοδιοίκησης, μετά από από συνεννόηση με τη Διεύθυνση Εφορείας Σερρών.

Το γεγονός, είχε προαναγγείλει 12/4 η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, στη διάρκεια επίσκεψης που πραγματοποίησε στον χώρο προκειμένου να δει από κοντά την εξέλιξη των εργασιών που εκτελούνται.

«Η μαρμάρινη ύλη που έχει συγκολληθεί, οι σφίγγες στην είσοδο και οι Καρυάτιδες που έχουν συντηρηθεί, ίσως και ένα μέρος του ψηφιδωτού δαπέδου από την αρπαγή της Περσεφόνης, θα αποδοθούν στο κοινό και έτσι όσοι το επισκέπτονται θα έχουν μια ικανοποιητική εικόνα του μνημείου», τόνισε τότε η κυρία Μενδώνη. Επίσης, αυτοί οι πρώτοι επισκέπτες  μπορούν να δουν από μια σχετική απόσταση και το εντυπωσιακό σε μέγεθος και κατασκευή ταφικό όρυγμα και να θαυμάσουν από κοντά ένα μέρος από τον διάκοσμό του τύμβου.

Η δημοσιογράφος του ΑΠΕ-ΜΠΕ κα Βαρβάρα Καζαντζίδου ο φωτογράφος και εικονολήπτης  Α. Βλάχος και Α.Χήρας επισκέφτηκαν πρόσφατα το μνημείο και έδωσαν στη δημοσιότητα  μοναδικές πληροφορίες και εικόνες ( ρεπορτάζ, εικόνες και βίντεο) των θησαυρών του  πολυσυζητημένου μνημείου.

Video ξενάγησης στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης

O Λόφος Καστά

Ο κυκλικός λόφος Καστά σε μικρή απόσταση από την κοινότητα Νέα Μεσσολακιά Σερρών “έκρυβε” όπως ανακαλύθηκε εδώ και δεκαετίες, νεκροταφείο της εποχής του σιδήρου και των αρχαϊκών χρόνων.

Σύμφωνα με την ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ στα μέσα του 1950 και έως την δεκαετία του 1970 είχαν γίνει ανασκαφές πάνω στην επιφάνεια του τύμβου από τον αρχαιολόγο Δημήτρη Λαζαρίδη, ο οποίος ανακάλυψε ένα σύνολο από λιτούς τάφους που χρονολογούνται από την εποχή του Σιδήρου.

Ο χώρος άρχισε να ανασκάπτεται περιμετρικά ξανά το 2012^[3] από την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη και αναδείχθηκε στο ευρύ κοινό τον Αύγουστο του 2014.

Στην είσοδο του τύμβου δεσπόζουν οι δύο μαρμάρινες σφίγγες, που ανακαλύφθηκαν -χωρίς κεφάλια και φτερά, πάνω στην πρώτη είσοδο.  Οι επισκέπτες κατεβαίνουν τα προσωρινά ξύλινα σκαλιά που έχουν στήσει οι συντηρητές, τα οποία οδηγούν προς το εσωτερικό του τάφου και -κατά μία έννοια, προς ένα …μοναδικό ταξίδι στην ιστορία.

«Είναι ένας τάφος με τριμερή δομή, καθώς ο εσωτερικός χωρισμός του αποτελείται από τρία μέρη κι αυτό είναι μία ακόμη ιδιοτυπία αυτού του μνημείου. Αντίστοιχα μνημεία έχουν δύο χώρους και δρόμο, ενώ αυτό έχει τρεις χώρους και εσωτερικό δρόμο», λέει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, κατά τη διάρκεια της ξενάγησης η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών Δημητρία Μαλαμίδου.

Στο ταφικό μνημείο, οι εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης συνεχίζονται. Για το λόγο αυτό, σ’ αυτήν την φάση, πολλά από τα εκθέματα είναι καλυμμένα, ενώ ανάμεσά τους υπάρχουν στημένες σκαλωσιές.

Γιατι προκαλεί το διεθνές ενδιαφέρον 

Η συγκεκριμένη αρχαιολογική ανακάλυψη προκάλεσε εκτενείς συζητήσεις τόσο σε επιστημονικό επίπεδο, όσο και στο δημόσιο διάλογο σχετικά με την ταυτότητα του επιφανούς νεκρού για τον οποίον προοριζόταν, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας και του μεγέθους του τύμβου, αλλά και των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν.

«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι είναι ένα ταφικό μνημείο των ελληνιστικών χρόνων. Αυτό που εντυπωσιάζει όμως και αυτό που δεν ήταν αναμενόμενο -διότι δεν συνηθίζεται σε ταφικά μνημεία, είναι η τυπολογία του, ο πλούσιος γλυπτός διάκοσμος, η ποικιλία των τύπων μωσαϊκών δαπέδων και η πολύ εκτεταμένη χρήση μαρμάρων, που χρησιμοποιήθηκαν αφειδώς τόσο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, στον περιμετρικό τοίχο αντιστήριξης και αυτό είναι δείγμα πλούτου», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ , η κ. Δημητρία Μαλαμίδου.

«Επομένως όλα αυτά αντιστοιχούν σε μία πάρα πολύ πλούσια κατάσταση, την οποία θα μπορούσε να έχει ενδεχομένως κάποιος που έχει σχέση στα ελληνιστικά χρόνια με τη βασιλική οικογένεια. Όχι απαραίτητα σχέση συγγένειας, αλλά σχέση λειτουργική, όπως για παράδειγμα κάποιος αξιωματούχος ελίτ, είτε εταίρος ή εταίροι του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είχαν διαμείνει στην Αμφίπολη ή ακόμη που προέρχονταν από την περιοχή», συμπληρώνει.

Άλλωστε, η Αμφίπολη ήταν πολύ σημαντικό λιμάνι του Μακεδονικού Βασιλείου καθώς και το «ορμητήριο» για την επέκταση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος προς την Ανατολή. Η εξαιρετική της θέση κοντά στα μεταλλεία χρυσού του Παγγαίου, όπως και η υδάτινη συγκοινωνία της τόσο από τον ποταμό Στρυμόνα όσο και από τη θάλασσα, ήταν και ο λόγος που την κατέκτησε και την προσάρτησε στην επικράτεια του, το 357 π.Χ. ο Φίλιππος ο Β’.

Μάλιστα, εξακολούθησε να είναι μια πάρα πολύ σημαντική πόλη και στα υπόλοιπα χρόνια, τα ελληνιστικά, ενώ ήταν διαρκώς σημαντικός ο γεωπολιτικός και γεωστρατηγικός της ρόλος, μέχρι και τη δύση της Μακεδονικής Δυναστείας, καθώς αποτέλεσε ένα από τα τελευταία καταφύγια του Περσέα πριν την κατάληψη των Μακεδονικών εδαφών από τους Ρωμαίους.

«Τα μνημεία της Αμφίπολης το αποδεικνύουν αυτό, γιατί είναι πάρα πολύ πλούσια και η ελληνιστική νεκρόπολη (έχει ήδη ανασκαφεί πάρα πολύ από όλους τους αρχαιολόγους που έχουν δουλέψει στην Αμφίπολη), οι φάσεις οι ελληνιστικές και οι ρωμαϊκές των τειχών είναι πολύ σημαντικές και είναι ορατές ήδη, δηλαδή τα κομμάτια των τειχών του επισκεπτόμαστε το δείχνουν, όπως το δείχνουν και τα ευρήματα που εκτίθενται στο μουσείο της Αμφίπολης», τόνισε η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών.

Οι καταστροφές και η …επέλαση των τυμβωρύχων

Όταν προσέγγισαν το σημείο οι αρχαιολόγοι για πρώτη φορά, βρήκαν όλους τους χώρους γεμάτους με χώμα και την επίχωση αρκετά διαταραγμένη. Τα κόκκαλα είχαν βρεθεί ανακατωμένα και ο νεκρικός θάλαμος είχε τις μεγαλύτερες ζημιές στις επιφάνειες, τόσο λόγω του ότι ήταν ο πιο βαθιά χωμένος στο έδαφος, αλλά και επειδή παραβιάστηκε από τυμβωρύχους. «Υπάρχουν τρία λαγούμια από όπου μπήκαν οι τυμβωρύχοι και έκλεψαν ό,τι βρήκαν. Η τυμβωρυχία είναι κάτι που προκαλεί μεγάλη καταστροφή στα μνημεία, διότι μας αφαιρεί τα ευρήματα και επιπλέον καταστρέφει τα ίδια τα μνημεία», σημείωσε.

Συγκεκριμένα ανέφερε ότι η πόρτα του νεκρικού θαλάμου ήταν σπασμένη προς τα μέσα και διαλυμένη. «Είναι χαρακτηριστικό ότι είναι μία δίφυλλη μαρμάρινη πόρτα, που ήταν σπασμένη σε κομμάτια, κυρίως στο κάτω μέρος της, προκειμένου να μπορούν να την παραβιάσουν. Αυτή η πόρτα, είναι έξω από τον τύμβο και συντηρείται. Αφού συγκολληθεί, θα εκτεθεί στο χώρο», επισήμανε.

Οι εργασίες αποκατάστασης 

Αυτήν την περίοδο στο χώρο είναι εγκατεστημένες σκαλωσιές, στις οποίες πατούν οι εργαζόμενοι που κάνουν την αναστήλωση και τη συντήρηση. «Οι δύο ειδικότητες συνεργάζονται, αφού δουλεύουν ταυτόχρονα. Για παράδειγμα, για το επιστύλιο πάνω από τις Καρυάτιδες που είναι ραγισμένο σε μία μεριά και πρέπει να αποκατασταθεί, θα εργάζεται η αναστήλωση. Την ίδια στιγμή, οι συντηρητές καθαρίζουν τις επιφάνειες των μαρμάρων, των αγαλμάτων και των γλυπτών και επανακολλούν μερικά από τα κομμάτια από τη μαρμάρινη επένδυση που βρέθηκαν πεσμένα κατά την ανασκαφή», εξήγησε η κ. Μαλαμίδου.

Η τελευταία φάση των εργασιών θα αφορά στα ψηφιδωτά, αφού απομακρυνθούν οι σκαλωσιές. «Είναι ένα καταπονημένο μνημείο, που θα χρειαστεί να έχει από μέσα έναν νάρθηκα, οπότε δεν θα αφαιρεθεί η σκαλωσιά εντελώς. Απλώς θα ελαφρώσει για να είναι πιο προσβάσιμος ο χώρος», διευκρίνισε.

Άλλες εργασίες γίνονται εκτός του μνημείου, όπως η γραπτή ζωφόρος που υπήρχε στο πάνω μέρος των τοίχων, τα κομμάτια της οποίας έχουν μεταφερθεί στο μουσείο και συντηρούνται στο εργαστήριο. «Επίσης, οι άνθρωποι της αναστήλωσης θα κάνουν μία πειραματική ανάταξη της μαρμάρινης επένδυσης. Οι μαρμάρινοι δόμοι που είχαν βρεθεί μέσα στο ποτάμι γύρω στο ’30, κοντά στον Λέων της Αμφίπολης και αρχικά απιθώθηκαν εκεί, διότι ήταν το μόνο μνημείο που υπήρχε εκείνη την εποχή, αφού διαπιστώσαμε ότι προέρχονταν από αυτό το μνημείο μεταφέρθηκαν εδώ και θα χρησιμοποιηθούν ξανά για να γίνει κάτι σαν αναστήλωση με το αρχικό υλικό», τόνισε η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων.

Η μέθοδος …cut and cover

Ο τύμβος Καστά, στην πραγματικότητα ήταν ένας φυσικός λόφος, πολύ κοντά στο νεκροταφείο της εποχής του σιδήρου και των αρχαϊκών χρόνων που αποκάλυψαν οι αρχαιολόγοι δεκαετίες πριν και αφορούσε τους ντόπιους πληθυσμούς που διέμεναν στην περιοχή. Όταν ήρθαν οι Αθηναίοι, σταμάτησε να χρησιμοποιείται ως νεκροταφείο, όμως στα ελληνιστικά χρόνια άρχισε να χρησιμοποιείται και πάλι αυτός ο τομέας. «Επειδή ακριβώς στην φάση των Μακεδόνων αρχίζει αυτή η συνήθεια να κάνουν τύμβους με χώμα πάνω από τους τάφους των μεγάλων και των πλουσίων, όπως των αρχόντων ή των ιερέων, χρησιμοποίησαν αυτόν το λόφο που ήταν ένας …έτοιμος τύμβος, για να κάνουν αυτό το μεγάλο μνημείο και πρόσθεσαν και άλλο χρώμα από πάνω να το κάνουν ακόμα πιο μεγάλο», δήλωσε η Δημητρία Μαλαμίδου.

Υπάρχουν αρκετές επιγραφικές μαρτυρίες επίσης από όλες αυτές τις χρονικές φάσεις και από την ελληνιστική φάση και επίσης υπάρχουν εννέα τάφοι Μακεδονικού τύπου που έχουν ήδη ανασκαφεί στις νεκροπόλεις της Αμφίπολης. Επομένως το μνημείο το συγκεκριμένο για τους ερευνητές δεν αποτέλεσε τεράστια έκπληξη, καθώς δεν ήταν κάτι μη αναμενόμενο.

Η εικόνα της περιοχής το …2027

Σταδιακά θα αρχίσει η …περιποίηση και ενός κομματιού του παλαιότερου νεκτροταφείου, ώστε να είναι επισκέψιμο και να δώσει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να ξεναγηθεί και στην κορυφή του λόφου. «Η ολοκληρωμένη εικόνα που θα έχουμε να προσφέρουμε στους επισκέπτες όταν θα ολοκληρωθούν όλες οι εργασίες, είναι το σύνολο του περιμετρικού περιβόλου του τύμβου, θα είναι το ταφικό μνημείο αυτό καθαυτό και φυσικά οι υποδομές για την υποδοχή των επισκεπτών γύρω από τον τύμβο, με πάρκινγκ, υποδοχή, αίθουσες ενημέρωσης και ανάπαυσής τους και μία μικρή βόλτα στην κορυφή του τύμβου όπου θα αποκατασταθεί και θα φαίνεται ένα κομμάτι από τα αρχαιότερα νεκροταφεία που έχουν ανασκαφεί στην κορυφή του λόφου, πριν αυτός γίνει τύμβος», κατέληξε η κ.Δημητρία Μαλαμίδου.

Χαρακτήρισε επίσης πολύ ευχάριστη συγκυρία την απόδοση στο κοινό του συγκεκριμένου μνημείου, για το οποίο έχει γίνει πολύ μεγάλη συζήτηση όλα αυτά τα χρόνια και είπε ότι είναι ένα πρώτο βήμα για την εξ ολοκλήρου απόδοσή του, αφού όπως τόνισε «τα μνημεία δεν είναι τουριστικές ατραξιόν αλλά είναι κοινωνικά αγαθά και πρέπει να τα χαίρεται ο κόσμος».

ΦΩΤΟ/ΒΙΝΤΕΟ: Α. ΒΛΑΧΟΣ – Α. ΧΗΡΑΣ