Ἀπό τό «κράκ» τοῦ καρυδιοῦ στήν καρδιά καί στόν καρκίνο

Του Κώστα Δούκα

Περί γλώσσας πάλι ὁ λόγος.

Ὑπάρχει μία λέξη πού τήν γνωρίζει ὃλος ὁ πλανήτης. Εἶναι ἡ λέξη κράκ καί παράγεται ἀπό τόν ἦχο θραύσεως ἑνός σκληροῦ ἀντικειμένου. Ὁ,τιδήποτε σπάζει ἀπότομα παράγει τόν ἦχο τοῦτο, πού μιμεῖται μέ μεγάλη προσέγγιση ἡ γλῶσσα τοῦ ἀνθρώπου. Ἀρκεῖ νά προφέρει κάποιος τόν ἦχο-λέξη κράκ γιά νά καταλάβει ὁ συνομιλητής τήν ἒννοια τῆς θραύσεως. Στήν διεθνή ὁρολογία, ὃταν ἓνα πλοῖο, πού δέν εἶναι παρά ἓνα σιδηροῦν κέλυφος, ὑποχωρήσει στά στοιχεῖα τῆς φύσεως καί κοπεί στά δύο, τότε τό ἀτύχημα αὐτό λέγεται craq. Ἀλλά καί ἡ ρωγμή craq ἀποκαλεῖται.

Στόν ἦχο κράκ ἒχουν πρόσβαση ὃλοι οἱ λαοί τοῦ κόσμου καί κατανοοῦν τήν σημασία του ἢδη ἀπό τήν παλαιολιθική ἐποχή. Ὡστόσο μόνον οἱ Ἓλληνες μετέτρεψαν τόν ἦχο κράκ σέ ρίζα λεκτική καί σχημάτισαν ἐξ αὐτῆς ἓνα πλῆθος λέξεων, ὃπως θά ποῦμε στήν συνέχεια.

Κράκ και κάρ

Ἡ ρίζα κράκ κατά συνήθη μετάθεση τοῦ συμφώνου γίνεται καί κάρ. Αὐτό ἐξηγεῖ τόν λόγο γιά τόν ὁποῖο πολλές λέξεις, πού θά ἀναφέρουμε στήν συνέχεια, ἒχουν ἂλλοτε τήν ρίζα κράκ καί ἂλλοτε τήν ρίζα κάρ μέ τήν ἲδια πάντοτε σημασία. Ὁ Ὃμηρος λέει τήν καρδιά ἂλλοτε κήρ καί ἂλλοτε κραδίη.

Ὃταν ὁ ἂνθρωπος σπάζει μιά σκληρή ἐπιφάνεια, ἓνα καρύδι γιά παράδειγμα, δέν ἀκούει μόνο τό κράκ. Συνειδητοποιεῖ ταυτόχρονα ὃτι καταβάλλει κάποια δύναμη γιά νά τό ἐπιτύχει. Ἒτσι οἱ εὐφυεῖς πανάρχαιοι Ἓλληνες συνέδεσαν τήν ρίζα καί τίς παράγωγες λέξεις κυρίως μέ τήν ἒννοια τῆς ἰσχύος. Καί ίδοῦ τά ἀποτελέσματα:

Ἡ κατ᾽ ἐξοχήν ἒκφραση ἰσχύος ἐπί τῆς Γῆς λέγεται ΚΡΑ´τος ἢ ΚΑ´ρτος. Ὁ ἒχων ἰσχύ εἶναι ΚΡΑταιός ἢ ΚΡΑτερός. Ὁ ὑπομένων τήν ἀσκουμένη σέ βάρος του βία εἶναι ΚΑΡτερικός. Τό ΚΑΡύδι, ἀρχικῶς ΚΑ´Ρυον, λέγεται ἒτσι διότι ἀνθίσταται στήν θραύση καί, ὃταν ἐπί τέλους θραυσθεῖ διά τῆς ἀσκήσεως δυνάμεως, παράγει τόν χαρακτηριστικό ἦχο κράκ.

Ἡ κεφαλή, τό προέχον τμῆμα τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος πού περικλείει τόν ἐγκέφαλο, ἐκ τοῦ ὁποίου ἐξαρτᾶται ὁλόκληρη ἡ βιολογική ὓπαρξη τοῦ ἀνθρώπου, λέγεται ΚΡΑ´ς (γενική τῆς κρατός). Ἐπίσης λέγεται καί ΚΑ´Ρη ἢ ΚΑ´Ρα. Λέμε κι ἐμεῖς σήμερα «ἡ κάρα τοῦ ἁγίου». Τό τσάκισμα τῆς κεφαλῆς προσομοιάζει μέ τό τσάκισμα τοῦ καρυδιοῦ καί ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται ὁ ἐτυμολογικός συσχετισμός. Τό ὀστέϊνο περίβλημα τοῦ ἐγκεφάλου, πού προφυλάσσει τόν ἐγκέφαλο, ὀνομάζεται ΚΡΑνίον καί τό ἀμυντικό ὃπλο, πού προφυλάσσει τόν ἐγκέφαλο, ὀνομάζεται ΚΡΑ´νος.

Ὃταν ὁμιλεῖ κανείς, τότε βγάζει φωνή ἢ αὐδή. Ὃταν ὃμως πρόκειται νά φωνάξει δυνατά γιά νά ἀκουσθεῖ κάτω ἀπό ἰδιαίτερες συνθῆκες, τότε ἐκβάλλει ΚΡΑυγή καί ΚΡΑυγάζει. Διά τῆς ΚΡΑυγῆς παράγονται ΚΡΑδασμοί, δηλαδή παλμώδεις κινήσεις τῶν φωνητικῶν χορδῶν, μέ ἀποτέλεσμα τήν ἰσχυροποίηση τῆς φωνῆς. Ἐδῶ ἐτυμολογοῦνται οἱ λέξεις κῆρυξ, κρουνός, κρήνη.

Ὁ ἀμυνόμενος ἒναντι τοῦ ἐπιβούλου ἐχθροῦ ΚΡΑδαίνει τά ὃπλα του, δηλαδή τά προτάσσει καί τά πάλλει πρός ἐκφοβισμό γιά νά ἀποθαρρύνει τόν ἀντίπαλο. Ὁ ΚΡΑδασμός εἶναι ἲδιον τοῦ πιό σημαντικοῦ ὀργάνου τοῦ ζῶντος ὀργανισμοῦ καί γιά τόν λόγο αὐτόν διαρκῶς πάλλεται. Αὐτή εἶναι ἡ ΚΡΑδία ἢ ΚΑΡδία. ῾Η καρδιά μας. Ἡ διακοπή τοῦ παλμοῦ καί τοῦ ΚΡΑδασμοῦ προκαλεῖ τόν θάνατο. Ἀντιθέτως, ὁ κραδασμός ἐπιμαρτυρεῖ ζωή καί ἰσχύ.

Η μαγεία της γλωσσοπλασίας

Ἀλλά ἡ γλωσσοπλασία δέν σταματᾶ ἐδῶ. Τό ΚΡΑ´μα τῶν μετάλλων λέγεται ἒτσι ἐπειδή ἀκριβῶς ἰσχυροποιεῖ διά τοῦ νέου προϊόντος τήν μαλακότητα τοῦ χρυσοῦ ἢ τοῦ χαλκοῦ. Ἒτσι ἒχομε τήν δημιουργία μιᾶς παρεμφεροῦς ρίζας, ἡ ὁποία μᾶς δίνει τό ρῆμα κεράννυμι προκειμένου περί ἀναμίξεως οἲνου μέ νερό, προκειμένου νά παράγουμε κεκραμένον οἶνον, αὐτό πού ἡ καθομιλουμένη ὀνομάζει κρασί, πού τό συνοδεύει τό ρῆμα κερνάω.

Καί ἡ γλωσσοπλασίας ἀκάθεκτα προχωρεῖ γιά νά δώσει ἓνα πλῆθος λέξεων, ἡ ἒλλειψη τῶν ὁποίων θά καθιστοῦσε δυσχερή τήν συνεννόηση. Ἡ ΚΡΑ´σις πού παράγεται κι αὐτή ἀπό τό κεράνυμι, σημαίνει τήν συνένωση δύο πραγμάτων, ἀπό τήν ὁποία σχηματίζεται κάτι ἂλλο σύνθετο. Ὃταν λέμε σήμερα ὃτι ὁ δεῖνα ἒχει γερή κράση, ἐννοοῦμε ἀκριβῶς ὃτι οἱ ἐσωτερικοί του χυμοί καί ἡ ἀνάμιξη τῶν ὑγρῶν στοιχείων πού τόν ἀποτελοῦν, ἒχουν δημιουργήσει ἰσχυρό ὀργανισμό ἱκανό νά ἀνθίσταται στίς ἀσθένειες καί τίς κακουχίες. Ἀπό τήν ἲδια ρίζα παράγεται καί ὁ ΚΡΑτήρ (ἐκ τοῦ κεράννυμι) ἢτοι ἀγγεῖο πρός κράση κυρίως μεγάλο καί εὐρύ, δεῖγμα τῆς ἰσχύος του καί τῆς ἀντοχῆς του. Τό ἲδιο καί ὁ κρατήρας τοῦ ἡφαιστείου. Ἡ ἀρχαία καί ἡ σύγχρονη λέξη ΚΡΑ´τημα σημαίνει λαβή, χερούλι, καί πρέπει τοῦτο νά εἶναι ἰσχυρό, ὣστε νά συγκρατεῖται τό ἀντικείμενο ἐπί τοῦ ὁποίου συναρτᾶται. Τό ἲδιο σημαίνει καί τό ΚΡΑ´σπεδον, δηλαδή ἡ ἂκρα, τό περιθώριο, τό ἀκρότατο μέρος πράγματος.

Ἡ ΚΡΑ´τησις σήμαινε στήν ἀρχαία ἑλληνική ἰσχύ, δύναμη, κράτος, ἐξουσία. Ὁ ΚΡΑτιστεύων ἦταν ὁ κράτιστος, ὁ ἰσχυρότατος, ὁ ἐξοχώτατος. Ἦταν ἐκεῖνος πού νικοῦσε καί ἐπικρατοῦσε. Ἐπειδή ὁ ἀποξηραινόμενος γίνεται εὒθραυστος, ἡ γλωσσοπλασία ἐκ τῆς ρίζας ΚΡΑ προχωρεῖ πρός τήν ἀπόδοση τέτοιων ἐννοιῶν. Ἡ ΚΡΑτυρότης σήμαινε τό εὒθραυστον. Ὁ ξηρός  λεγόταν ΚΡΑ´μβος, καθώς καί ἡ ἀσθένεια τῶν σταφυλῶν, ὃταν αὐτές συστέλλονται καί ξηραίνονται πρίν ὡριμάσουν. Ἡ ΚΡΑ´μβη λέγεται ἒτσι ἐπειδή τά σαρκώδη φύλλα της ἀποσπώμενα ἐκ τοῦ κυρίως φυτοῦ παράγουν τόν χαρακτηριστικό ἦχο κράκ.

Ὁ ΚΡΑναός ἦταν ὁ πετρώδης, ὁ βραχώδης καί ἡ ΚΡΑ´νεια, ἡ γνωστή μας κρανειά εἶναι τό δένδρο μέ σκληρό ξύλο, ἀπό τό ὁποῖο ἡ ἀρχαιότητα κατασκεύαζε τά ἀκόντια. Οἱ φρονιμῖτες ὀδόντες ἐλέγοντο στήν ἀρχαιότητα ΚΡΑντῆρες γιά εὐνοήτους ἐτυμολογικούς λόγους. Ὁ ΚΑΡκίνος, τό καβούρι, ὀνομάζεται ἒτσι, διότι ὃπως τό καρύδι ἒχει σκληρό περίβλημα, ὀστρακόδερμα, πού ὃταν θραύεται προκαλεῖ τόν χαρακτηριστικό θόρυβο κράκ. Ἀλλά καί ὁ ΚΑΡχαρίας (πού στήν πραγματικότητα εἶναι ΚΑΡΚΑΡίας καθώς ἀνταλλάσσεται τό δεύτερο Κ μέ τό ἐπίσης ὑπερώειο Χ χάριν εὐφωνίας) εἶναι τό μεγάλο ψάρι μέ τά ὀξέα καί κοφτερά δόντια. Λεγόταν ΚΑΡχαρος. Ἀλλά καί ἡ λέξη ΚΑ´Ρφος, τό γνωστό μας καρφί στήν ρίζα κράκ ἐτυμολογεῖται, καθώς καί πολλές ἂλλες λέξεις, πού μόνο ἡ ἑλληνική γλῶσσα μπορεῖ νά παράγει. (Γιά περισσότερες ἐτυμολογήσεις λέξεων στό βιβλίο τοῦ γράφοντος Η ΓΕΝΕΣΙΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ).

Ἐξυπακούεται ὃτι οἱ περισσότερες ἀπό τίς λέξεις πού προαναφέραμε εἶναι διεθνεῖς. Οἱ ξένοι ἒμειναν στό craq. Οἱ Ἓλληνες ἒκαναν ὃλη τήν δουλειά. Καί ἡ οἰκουμένη συνεννοεῖται θαυμάσια, μολονότι ὁδεύει πρός τήν καταστροφή της.

Ο κύριος Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ερευνητής και συγγραφέας  (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και ασχολείται επί 40ετία με την Ομηρική γραμματεία.

Έχει μεταφράσει ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ σε πεζό και, τελευταία, σε έμμετρο λόγο, μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.