Τσουνάμι στα άστρα και γενετικό υλικό κατέγραψε η αποστολή Gaia

Σεισμοί στα άστρα, τσουνάμι και αστρικό DNA καταγράφει η αποστολή Gaia της ESA (European Space Agency) . Έναν θησαυρό δεδομένων για τον γαλαξία μας δημοσίευσαν οι αστρονόμοι της αποστολής ενθουσιασμένοι για τις νέες γνώσεις που συλλέγουν.

Το Gaia είναι η αποστολή της ESA να δημιουργήσει τον ακριβέστερο και πληρέστερο πολυδιάστατο χάρτη του Γαλαξία μας. Αυτό επιτρέπει στους αστρονόμους να ανακατασκευάσουν τη δομή του γαλαξία μας και την εξέλιξή του κατά τη διάρκεια δισεκατομμυρίων ετών και να κατανοήσουν καλύτερα τον κύκλο ζωής των άστρων και τη θέση μας στο Σύμπαν.

Τι νέο υπάρχει στην έκδοση δεδομένων 3

Η έκδοση 3 των δεδομένων του Gaia περιέχει νέες και βελτιωμένες λεπτομέρειες για σχεδόν δύο δισεκατομμύρια αστέρια στον γαλαξία μας. Ο κατάλογος περιλαμβάνει νέες πληροφορίες, όπως χημικές συνθέσεις, αστρικές θερμοκρασίες, χρώματα, μάζες, ηλικίες και την ταχύτητα με την οποία οι αστέρες κινούνται προς ή από εμάς (ακτινική ταχύτητα).

Πολλές από αυτές τις πληροφορίες αποκαλύφθηκαν από τα πρόσφατα δημοσιευμένα δεδομένα φασματοσκοπίας, μια τεχνική κατά την οποία το φως του άστρου χωρίζεται στα χρώματα που το συνθέτουν (όπως ένα ουράνιο τόξο).

Τα δεδομένα περιλαμβάνουν επίσης ειδικά υποσύνολα αστέρων, όπως εκείνα που αλλάζουν φωτεινότητα με την πάροδο του χρόνου. Επίσης, νέο σε αυτό το σύνολο δεδομένων είναι ο μεγαλύτερος κατάλογος διπλών αστέρων, χιλιάδες αντικείμενα του Ηλιακού Συστήματος, όπως αστεροειδείς και φεγγάρια πλανητών, και εκατομμύρια γαλαξίες και κβάζαρ εκτός του Γαλαξία μας.

Αστροσεισμοί και τσουνάμι

Μια από τις πιο εκπληκτικές ανακαλύψεις που προκύπτουν από τα νέα δεδομένα είναι ότι το Gaia είναι σε θέση να ανιχνεύσει αστρικούς σεισμούς – μικροσκοπικές κινήσεις στην επιφάνεια ενός άστρου – που αλλάζουν τα σχήματα των άστρων, κάτι για το οποίο το παρατηρητήριο δεν είχε αρχικά κατασκευαστεί.
Προηγουμένως, το Gaia είχε ήδη βρει ακτινικές ταλαντώσεις που προκαλούν περιοδική διόγκωση και συρρίκνωση των άστρων, διατηρώντας παράλληλα το σφαιρικό τους σχήμα.

Η Γαία έχει εντοπίσει τώρα και άλλες δονήσεις που μοιάζουν περισσότερο με τσουνάμι μεγάλης κλίμακας

Αυτές οι μη-ακτινικές ταλαντώσεις αλλάζουν το συνολικό σχήμα ενός αστέρα και επομένως είναι πιο δύσκολο να ανιχνευθούν.

Το Gaia βρήκε ισχυρούς μη-ακτινικούς αστρικούς σεισμούς σε χιλιάδες αστέρια. Η Γαία αποκάλυψε επίσης τέτοιες δονήσεις στα αστέρια που σπάνια έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν. Αυτά τα αστέρια δεν θα έπρεπε να έχουν σεισμούς σύμφωνα με την τρέχουσα θεωρία, ενώ η Γαία τους εντόπισε στην επιφάνειά τους.

“Οι αστρικοί σεισμοί μας διδάσκουν πολλά για τα αστέρια, κυρίως για την εσωτερική τους λειτουργία. Η Γαία ανοίγει ένα χρυσωρυχείο για την “αστεροσεισμολογία” των αστέρων μεγάλης μάζας”, λέει ο Conny Aerts του KU Leuven στο Βέλγιο, ο οποίος είναι μέλος της συνεργασίας για τη Γαία.

Το DNA των αστεριών

Από τι είναι φτιαγμένα τα αστέρια, ποιος ο τόπο γέννησής τους και το ταξίδι τους στη συνέχεια, και επομένως για την ιστορία του Γαλαξία μας μπορεί να μας πει η συγκεκριμένη αποστολή σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συλλέξει.

Με τη σημερινή δημοσίευση των δεδομένων, το Gaia αποκαλύπτει τον μεγαλύτερο χημικό χάρτη του γαλαξία σε συνδυασμό με τρισδιάστατες κινήσεις, από την ηλιακή μας γειτονιά μέχρι τους μικρότερους γαλαξίες που μας περιβάλλουν. Ορισμένα αστέρια περιέχουν περισσότερα “βαρέα μέταλλα” από άλλα.

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Έκρηξης σχηματίστηκαν μόνο ελαφριά στοιχεία (υδρογόνο και ήλιο). Όλα τα άλλα βαρύτερα στοιχεία – που ονομάζονται μέταλλα από τους αστρονόμους – δημιουργούνται μέσα στα αστέρια.

Όταν τα αστέρια πεθαίνουν, απελευθερώνουν αυτά τα μέταλλα στο αέριο και τη σκόνη μεταξύ των άστρων που ονομάζεται διαστρικό μέσο, από το οποίο σχηματίζονται νέα αστέρια. Ο ενεργός σχηματισμός αστέρων και ο θάνατος θα οδηγήσουν σε ένα περιβάλλον που θα είναι πλουσιότερο σε μέταλλα. Επομένως, η χημική σύνθεση ενός άστρου είναι κάτι σαν το DNA του, δίνοντάς μας κρίσιμες πληροφορίες για την προέλευσή του.

Αστέρια πιο «παλιά» και από τον Ήλιο

Με τη Γαία, βλέπουμε ότι ορισμένα αστέρια στον γαλαξία μας είναι φτιαγμένα από αρχέγονο υλικό, ενώ άλλα, όπως ο Ήλιος μας, είναι φτιαγμένα από ύλη που εμπλουτίστηκε από προηγούμενες γενιές αστέρων.

Τα αστέρια που βρίσκονται πιο κοντά στο κέντρο και το επίπεδο του γαλαξία μας είναι πιο πλούσια σε μέταλλα από ό,τι τα αστέρια που βρίσκονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Το Gaia εντόπισε επίσης αστέρια που προέρχονταν αρχικά από διαφορετικούς γαλαξίες από τον δικό μας, με βάση τη χημική τους σύνθεση. “Ο γαλαξίας μας είναι ένα όμορφο χωνευτήρι αστεριών”, λέει η Alejandra Recio-Blanco του Observatoire de la Côte d’Azur στη Γαλλία, η οποία είναι μέλος της συνεργασίας Gaia.

“Αυτή η ποικιλομορφία είναι εξαιρετικά σημαντική, επειδή μας λέει την ιστορία του σχηματισμού του γαλαξία μας. Αποκαλύπτει τις διαδικασίες της μετανάστευσης εντός του γαλαξία μας και της συσσώρευσης από εξωτερικούς γαλαξίες. Δείχνει επίσης ξεκάθαρα ότι ο Ήλιος μας, και εμείς, ανήκουμε σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο σύστημα, που σχηματίστηκε χάρη στη συναρμογή άστρων και αερίων διαφορετικής προέλευσης”

Δυαδικά αστέρια, αστεροειδείς, κβάζαρ και άλλα

Άλλες εργασίες που δημοσιεύονται σήμερα αντικατοπτρίζουν το εύρος και το βάθος των δυνατοτήτων ανακάλυψης της Gaia. Ένας νέος κατάλογος δυαδικών αστέρων παρουσιάζει τη μάζα και την εξέλιξη περισσότερων από 800 χιλιάδες δυαδικών συστημάτων, ενώ μια νέα έρευνα αστεροειδών που περιλαμβάνει 156 χιλιάδες βραχώδη σώματα ερευνά βαθύτερα την προέλευση του ηλιακού μας συστήματος.

Το Gaia αποκαλύπτει επίσης πληροφορίες για 10 εκατομμύρια μεταβλητά αστέρια, μυστηριώδη μακρομόρια μεταξύ των άστρων, καθώς και για κβάζαρ και γαλαξίες πέρα από τη δική μας κοσμική γειτονιά. “Σε αντίθεση με άλλες αποστολές που στοχεύουν σε συγκεκριμένα αντικείμενα, το Gaia είναι μια αποστολή έρευνας.

Αυτό σημαίνει ότι, ενώ το Gaia θα παρακολουθεί ολόκληρο τον ουρανό με δισεκατομμύρια αστέρια πολλές φορές, είναι βέβαιο ότι θα κάνει ανακαλύψεις που άλλες πιο εξειδικευμένες αποστολές θα έχαναν.

Αυτό είναι ένα από τα πλεονεκτήματά του και ανυπομονούμε να βυθιστεί η αστρονομική κοινότητα στα νέα μας δεδομένα για να ανακαλύψει ακόμη περισσότερα για τον γαλαξία μας και το περιβάλλον του από όσα θα μπορούσαμε να φανταστούμε”, λέει ο Timo Prusti, Project Scientist for Gaia στον ESA.

ΠΗΓΗ: https://www.esa.int/