Κ.Δούκας: Τό «σόκ» δέν εἶναι ὁ Γ Παγκόσμιος Πόλεμος ἀλλά ὁ στασιμοπληθωρισμός

Ἂρθρο του Κώστα Δούκα

Ζοῦμε στήν ἐποχή τῆς πληροφορίας, ἀλλά καί τῆς ἀβεβαιότητος. Γιά τήν πληροφόρηση στήν ἀρχαιότητα εἶχαν τίς φρυκτωρίες. Σήμερα ἒχουμε τό Ἲντερνετ. Ἡ πληροφόρηση, ἡ πληροφορία, εἶναι ἀρετή, ἀλλά κατά τήν Ἀριστοτέλεια λογική, ἡ ἀρετή πού εἶναι ἡ μεσότητα, συνοδεύεται ἀπό μειονεκτήματα, πού ὁ Ἀριστοτέλης ἀποκαλεῖ ἂλλοτε ἒλλειψη καί ἂλλοτε ὑπερβολή.

Γιά παράδειγμα: Ἡ ἀνδρεία εἶναι ἡ μεσότητα καί ἡ ἒλλειψη εἶναι ἡ δειλία. Ἡ ὑπερβολή εἶναι τό θράσος. Κατά τόν ἲδιο τρόπο ἡ σωφροσύνη ἒχει ὡς ἒλλειψη τήν ἀναισθησία καί ὡς ὑπερβολή τήν ἀκολασία. Ἡ μεγαλοπρέπεια  ἒχει ὡς ἒλλειψη τήν μικροπρέπεια και ὡς ὑπερβολή τήν ἀπειροκαλλία. Τό ἲδιο και ἡ ἀλήθεια, πού ἒχει ὡς ἒλλειψη τήν εἰρωνεία καί ὡς ὑπερβολή τήν ἀλαζονία.

Ἂραγε ἡ ἀρετή τῆς πληροφορίας ἒχει ἒλλειψη καί ὑπερβολή; Ἒχει. Ἡ ἒλλειψη εἶναι ἡ παραπληροφόρηση καί ἡ ὑπερβολή εἶναι ἡ ὑπερπληροφόρηση.

Ζοῦμε στόν 21^ο αἰῶνα μ.Χ. καί ὁλόκληρος ὁ κόσμος βρίσκεται σέ μία διαρκῆ ἀνησυχία, ἀναταραχή, ἀνασφάλεια, φόβο γιά τό <τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα>. Ἡ παραπληροφόρηση μᾶς λέει ψέματα. Ἡ ὑπερπληροφόρηση μᾶς μπερδεύει μέ ἀληθινά καί ψεύτικα, ὣστε νά μή μποροῦμε νά δοῦμε ἐναργῶς τί πραγματικά συμβαίνει στόν πλανήτη καί ποιό θά εἶναι τό ἐγγύς μέλλον του, καθώς αὐξάνονται οἱ ἀπειλές ἑνός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, καί μάλιστα ἐνδεχομένως θερμοπυρηνικοῦ, πού θά ἐξαφάνιζε τό ἀνθρώπινο γένος καί θά γυρίζαμε σέ ἓνα μεσαίωνα στήν καλύτερη περίπτωση.

Νά σημειώσω ἐδῶ ὃτι ὁ μεγάλος Ἂγγλος ἀστροφυσικός σέρ Φρέντ Χόϊλ, στό πολύκροτο βιβλίο του <Τά δέκα πρόσωπα τοῦ σύμπαντος> πού γράφτηκε στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽60, ἒχει προβλέψει ὃτι ἡ ἀνθρωπότητα ἐξ αἰτίας τοῦ ἐνεργειακοῦ καί τοῦ ὑπερπληθυσμοῦ θά φθάσει σέ ἓνα μεσαίωνα τό 2025 μέ σύν πλήν 10 χρόνια. Δηλαδή…αὒριο!

Ὁ πόλεμος στήν Οὐκρανία ἒδωσε τά πρῶτα σαφῆ δείγματα τῆς ἐπικειμένη ἀνωμαλίας ἢ καί καταστροφῆς. Ὁ κόσμος φοβᾶται καθώς δέν ξέρει τί νά πιστέψει. Τίς πολιτικές ἡγεσίες πού τρίζουν τά δόντια καί ἐκτοξεύουν ἀπειλές, παραβιάζουν τό διεθνές δίκαιο ἒνθεν κακεῖθεν, προβαίνουν σέ ἀδιανόητες κυρώσεις κατά τῆς Ρωσίας σπρώχνοντάς την στήν ἀγκαλιά τῆς Κίνας, ἡ ὁποία Ρωσία ἀνταπαντᾶ μέ ἂλλες δικές της κυρώσεις;

Πιστοί στήν Ἀριστοτέλεια μεσότητα

Ὃλες οἱ ἐξελίξεις δείχνουν ὃτι τά πράγματα εἶναι περισσότερο ἀπό σοβαρά. Καί οἱ λαοί τρέμουν καί ἀνησυχοῦν γιά τό αὒριο. Ὃμως ὁ ψύχραιμος παρατηρητής, πού ξέρει νά διακρίνει τήν πληροφορία ἀπό τήν παραπληροφόρηση καί τήν ὑπερπληροφόρηση, ὀφείλει νά παραμείνει πιστός στήν Ἀριστοτέλεια μεσότητα καί νά ἐκτιμήσει τήν κατάσταση στηριζόμενος στήν πληροφόρηση καί μόνο. Μερικοί χαρακτηριστικοί ἀριθμοί θά μᾶς βοηθήσουν νά δοῦμε μέ περισσότερη ψυχαραιμία τήν κατάσταση.

Ἐπειδή τά πάντα ἐξαρτῶνται ἀπό τήν ἐνέργεια, σέ συνάρτηση μέ τήν δημογραφική ἒκρηξη, πού ἒχει ἀρχίσει ἀπό τήν ρωμαϊκή ἐποχή καί συνεχίζεται μέχρι σήμερα μέ φρενήρεις ρυθμούς (2% αὒξηση τοῦ παγκοσμίου πληθυσμοῦ ἐτησίως), ὁ σύγχρονος ἀναγνώστης πρέπει νά συγκεντρώσει τήν προσοχή του σέ κάποιους ἐξακριβωμένους ἀριθμούς. Ὁ πλανήτης καταναλώνει ἡμερησίως 100 ἑκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Ἁπό αὐτά, τά 70 ἑκατομμύρια βαρέλια παράγονται ἀπο τήν Ρωσία, 12 ἀπό τήν Σαουδική Ἀραβία, 4 ἑκατομμύρια ἀπό τόν Καναδᾶ (πού διοχετεύονται στίς ΗΠΑ) καί μικρότερες ποσότητες ἀπό τίς πετρελαιοπαραγωγούς χῶρες τοῦ ΟΠΕΚ, τό Ἰράν, τά Ἐμιράτα καί τήν Βόρεια θάλασσα (μπρέντ Νορβηγίας) κ.ἂ.

Οἱ ἲδιες περίπου ἀναλογίες πρατηροῦνται καί στό φυσικό ἀέριο. Εἶναι προφανές ὃτι ἂν ὁ πρόεδρος Πούτιν ἒκλεινε τίς στρόφιγγες τῆς ἐνέργειας (κάτι πού εἶναι ἀδιανόητο βέβαια) ἡ ἀξία ἑνός βαρελιοῦ πετρελαίου θεωρητικά θά μποροῦσε νά φθάσει καί…τά 1.000 δολάρια! Ἀντιλαμβάνεται κανείς ὃτι μία τέτοια κατάσταση θά ὁδηγοῦσε στόν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ἡ ρῆτρα τοῦ ρουβλίου πού ἒθεσε ὁ Πούτιν γιά τίς <μή φιλικές χῶρες> δέν πρέπει νά ἀποτελεῖ σοβαρό πρόβλημα γιά τήν Εὐρώπη. Θά βρεθοῦν τρόποι προμήθειας ἀκόμη καί γιά τίς <δυστροποῦσες> χῶρες (Γερμανία, Ἀγγλία, Γαλλία κ.ἂ).

Ἂλλωστε ἀπό τήν ἒκρηξη τοῦ πολέμου στήν Οὐκρανία οὐδέποτε σταμάτησαν οἱ ροές φυσικοῦ ἀερίου καί πετρελαίου τῆς Ρωσίας πρός τήν Δύση. Ἀλοίμονο ἂν σταματοῦσαν. Πολλοί Ἓλληνες ἐφοπλιστές, καί μάλιστα ἐπώνυμοι, μετέφεραν τό πετρέλαιο τοῦ Πούτιν στήν Εὐρώπη καί ἀλλοῦ χωρίς νά προσεγγίζουν σέ ρωσικά λιμάνια καί στίς ρωσικές ἐγκαταστάσεις τῶν ἀκραίων σταθμῶν, ἀλλά μέ μεταφορτώσεις στήν θάλασσα.

Τό σόκ δέν εἶναι ὁ Γ´ΠΠ (ἐπί τοῦ παρόντος)
ἀλλά ὁ στασιμοπληθωρισμός

Τό μεγαλύτερο πρόβλημα εἶναι ἂλλο. Ἂν κλιμακωθοῦν οἱ ἐξελίξεις στήν Οὐκρανία (ὁ Ρῶσος πρόεδρος εἶναι ἀπρόβλεπτος) θά ἒχομε μία συνεχῆ ἀνατίμηση τῶν ὀρυκτῶν καυσίμων καί τῆς ἐνέργειας γενικώτερα, πού θά ὁδηγοῦσε σέ ἓνα στασιμοπληθωρισμό. Δηλαδή θά ἒχομε πληθωρισμό προσφορᾶς πού δέν θά συνοδεύεται ἀπό ἀντίστοιχη αὒξηση τῆς παραγωγῆς, ἡ ὁποία μπορεῖ νά μείνει στάσιμη. Μέ ἂλλα λόγια θά ἒχομε μία περίοδο χαμηλῆς ἢ ἀνύπαρκτης οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης, πού θά συνοδεύεται ἀπό ὑψηλή ἀνεργία καί αὒξηση τοῦ κόστους ζωῆς. Θά βλέπει κανείς προϊόντα στά ράφια τῶν σοῦπερ μάρκετ καί δέν θά μπορεῖ νά τά ἀγοράσει.

Ἓνας τέτοιος στασιμοπληθωρισμός μετά ἀπό πετρελαϊκή κρίση εἶχε ξεσπάσει στίς ΗΠΑ στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ᾽70, ὃταν ὁ πληθωρισμός στίς ΗΠΑ εἶχε φθάσει στό 13,3% τό 1980 καί ἡ ἀνεργία στό 10,8 τό 1982. Ἂν λοιπόν ἡ Ρωσία ἐπιβάλει μέ τήν σειρά της τίς δικές της ἀντικυρώσεις, ὃπως ἒχει ἀπειλήσει, ἐν μέσω πανδημίας COVID 19, συνεχῶν ἀναταράξεων στήν παγκόσμια ἐφοδιαστική ἀλυσίδα, σέ συνδυασμό μέ τήν διαρκῆ αὒξηση τῶν ἐνεργειακῶν τιμῶν, τότε ἀνοίγουμε διάπλατα τήν πόρτα στόν στασιμοπληθωρισμό πού τρομάζει τούς οἰκονομολόγους. Μετά δύσκολα μαζεύονται τά πράγματα.

Εἰδικότερα γιά τήν Ἑλλάδα, μέ τούς τόσο χαμηλούς μισθούς καί συντάξεις, μέ τήν ἐπιδοματική πολιτική καί μέ τήν ὑπερφορολόγηση, ἡ καταστροφή βρίσκεται ἐπί θύραις. Ὃσες προσωρινές λύσεις κι ἂν θεσπίσει ἡ παρούσα καί οἱ ἑπόμενες κυβερνήσεις, αὐτές θά εἶναι ἐμβαλωματικές καί τό φάσμα τῆς πείνας δέν θά βρίσκεται μακριά. Οἱ ἐπιχειρήσεις ὂχι μόνο δέν θά ἐπενδύουν, ἀλλά θά κλείνουν, ἡ ἀνεργία θά αὐξάνεται καί ἡ πείνα θά βασιλεύει.

Ὁ στασιμοπληθωρισμός εἶναι ὁ δυνάμενος νά προβλεφθεῖ ἂμεσος καί ἐπικίνδυνος ἐχθρός τῆς ἀνθρωπότητος. Ὁ πυρηνικός πόλεμος δέν χρειάζεται καί οὒτε θά ἀποτολμηθεῖ ἀπό κανένα. Διότι <φοβᾶται ὁ Γιάννης τό θεριό καί τό θεριό τόν Γιάννη>. Καί γιά ποιό λόγο ἂλλωστε νά γίνει; Γιά νά καταστραφοῦν οἱ ὑποδομές, ἡ πολυδιατυμπανιζομένη <πράσινη ἀνάπτυξη> καί νά πεθάνει ὁ περισσότερος κόσμος ἀπό λοιμό λόγω <πυρηνικοῦ χειμῶνα>;

Ἐκτός ἂν τ᾽ ἀφεντικά τρελλάθηκαν.

*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ), ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.