Σέ δίνη ἀπροβλέπτων ἐξελίξεων ὁ πλανήτης

Του Κώστα Δούκα (*)

Κατά παραφθορά τοῦ <Κεφαλαίου> τοῦ Κάρλ Μάρξ, <ἓνα φάντασμα πλανᾶται σέ ὁλόκληρο τόν πλανήτη>. Κι αὐτό εἶναι τό τί μέλλει γενέσθαι μέ τό Οὐκρανικό, πού ἢδη ἒχει ἁπλώσει τίς ἀρνητικές του ἐπιπτώσεις σέ ιὁλόκληρο τόν κόσμο.

Τό κόστος ἐνέργειας ἀνέρχεται διαρκῶς καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀκρίβεια στά τρόφιμα καί τά καύσιμα, διαφαινομένης στόν πλανήτη καί μιᾶς ἐπισιτιστικῆς κρίσης.

Η πυρηνική απειλή

Κυρίως ὃμως ἐκφράζονται σοβαροί φόβοι ὃτι ἡ εἰσβολή τῆς Ρωσίας στήν Οὐκρανία, ἒστω καί ἂν σταματήσει ὁ πόλεμος (ὃλοι οἱ πόλεμοι κάποτε σταματοῦν), οἱ ἀρνητικές ἐπιπτώσεις θά συνεχισθοῦν ἐπί μακρόν, μή ἀποκλειομένου ἑνός νέου πολέμου, ἂν ὂχι καί κάτι χειρότερο. Ἐπί τοῦ παρόντος ἡ χρήση πυρηνικῶν, παρά τίς δραματικές προειδοποιήσεις τῆς ρωσικῆς ἡγεσίας, ἡ χρήση πυρηνικῶν δέν φαίνεται πιθανή, χωρίς πάντως καί νά ἀποκλείεται παντελῶς ἡ ὀλέθρια αὐτή ἐξέλιξη. Ἐδῶ ἰσχύει ἀπολύτως ἡ λαϊκή ρήση: Φοβᾶται ὁ Γιάννης τό θεριό καί τό θεριό τόν Γιάννη.

Οικονομικές συνέπειες

Ἀς μιλήσουν λοιπόν οἱ ἀριθμοί καί οἱ συσχετισμοί δυνάμεων. Ἐάν συνεχισθεῖ ἡ ἀμοιβαία ἐπιβολή κυρώσεων (sanctions) χωρίς διάλογο, ἡ ρωσική οἰκονομία θά στραγγαλισθεῖ, ἀλλά καί ἡ Δύση θά ὑποφέρει τά πάνδεινα, καθώς οἱ λαοί θά βρεθοῦν ἐνώπιον μιᾶς κλιμακουμένης ἀνατιμήσεως τῶν πάντων, ἂν μή καί κάτι χειρότερο, ἐνῶ οἱ πολιτικές ἡγεσίες θά προσπαθοῦν νά γεμίσουν τόν Πύθο τῶν Δαναΐδων. Κι αὐτή ἡ κατάσταση θά συνεχισθεῖ ἐπί μακρόν.

Ἂν γιά παράδειγμα ἡ Ρωσία κλείσει τίς στρόφιγγες τοῦ ἀερίου (ἐπί τοῦ παρόντος ἐκτελοῦνται κανονικά οἱ ροές φυσικοῦ ἀερίου καί πετρελαίου), τότε ἡ τιμή τοῦ φυσικοῦ ἀερίου θά διπλασιασθεῖ. Ἢδη ἡ σημερινή τιμή τοῦ πετρελαίου αὐξήθηκε διεθνῶς στά 106 δολ. τό βαρέλι. Σήμερα ἡ Εὐρώπη προμηθεύεται ἀπό τήν Ρωσία τό 40% τῶν ἀναγκῶν της σέ φυσικό ἀέριο καί τό 10% σέ πετρέλαιο. Εἶναι προφανές ὃτι, καθώς ἒχει χαθεῖ πλέον ἡ ἐμπιστοσύνη τῆς Εὐρώπης πρός τήν Ρωσία, θά ἀναζητήσει ἐναλλακτικές λύσεις. Θεωρεῖται βέβαιο ὃτι οἱ χῶρες τοῦ ΟΠΕΚ θά αὐξήσουν τήν παραγωγή τους.

Επισιτιστική κρίση

Μία ἂλλη σοβαρή ἀρνητική ἐξέλιξη θά εἶναι ἡ ἀπαγόρευση τῶν ἐξαγωγῶν σιτηρῶν ἀπό τήν Οὐκρανία καί τήν Ρωσία. Σέ μία ἀνθρωπότητα πού ἐγγίζει τά 7,8 δισ. ψυχῶν, ὁ ἀποκλεισμός τῶν δύο αὐτῶν σιτοβολόνων δίνει νέα διάσταση τοῦ γενικοῦ γραμματέα του ΟΗΕ Ἀντόνιο Γκουντέρες, σέ προγενέστερη ἐκτίμησή του, πού προειδοποίησε γιά λήψη ἂμεσης δράσης, καθώς γίνεται ὃλο καί πιό σαφές ὃτι θά ὑπάρξει παγκόσμια κατάσταση ἐπισιτιστικῆς ἒκτακτης ἀνάγκης, γνωστοῦ ὂντως ὃτι 820 ἑκατομμύρια ἂνθρωποι πεινᾶνε. Ἡ Ρωσία καί ἡ Οὐκρανία καλύπτουν τό ¼ τῶν ἀναγκῶν τοῦ κόσμου σέ σιτηρά καί ἂλλα γεννήματα.

Πιέσεις ἀσκοῦνται καί ἀπό τόν FAO, ὁ ὁποῖος βλέπει πιό κοντά τό πρόβλημα στήν Νότια Ἀμερική, στήν Ἀφρική καί στήν Νότια Ἀσία. Ὁ ρόλος τῆς Κίνας στήν αὐξημένη κατανάλωση σιτηρῶν καί σόγιας, καθώς καί σημαντικά προβλήματα γιά αὒξηση ζήτησης φυτικῶν ἐλαίων γιά βιοντῆζελ, εἶναι οἱ παράγοντες πού ὁδηγοῦν στό ράλυ ἀνόδου τῶν τιμῶν τροφίμων. Οἱ ἐπισιτιστικές κρίσεις πολλαπλασιάζονται στόν κόσμο, παρά τό γεγονός ὃτι ὁ πλανήτης παράγει περισσότερα τρόφιμα γιά σιτίσει τούς πληθυσμούς. Ἀμερικανός καθηγητής πού βραβεύθηκε τό 2010 ἀπό τό Ἳδρυμα Ἀλέξανδρος Ὠνάσης γιά τήν συμβολή του στήν παραγωγή τροφίμων, μοῦ ἒλεγε στήν Νέα Ὑόρκη ὃτι μέχρι τό τέλος τοῦ αἰῶνα ἡ παραγωγή τροφίμων πρέπει νά διπλασιασθεῖ. Οἱ ἐπισιτιστικές κρίσεις πολλαπλασιάζονται στόν κόσμο, παρά τό γεγονός ὃτι ὁ πλανήτης παράγει περισσότερα τρόφιμα ἀπό αὐτά πού χρειάζεται γιά νά σιτίσει τούς πληθυσμούς.

Οικονομικοί συσχετισμοί

Πρίν διαλυθεῖ ἡ Σοβιετική Ἓνωση, ὑπῆρχε “ἰσορροπία τοῦ τρόμου” (στρατιωτικῶν καί πυρηνικῶν δυνάμεων) μέ τίς ΗΠΑ καί τήν Δύση γενικώτερα. Σήμερα ἡ Ρωσία δέν φαίνεται ὃτι μπορεῖ νά εἶναι ἰσότιμη μέ τήν Δύση, παρά τήν μεγάλη τεχνολογία πού ἒχει ἀναπτύξει στά ὁπλικά της συστήματα. Σήμερα δαπανᾶ γιά ἐξοπλισμούς τό ¼ τοῦ ΑΕΠ της, δηλαδή 60 δισ. δολάρια. Ἡ Γερμανία μέ 80 ἑκατομμύρια κατοίκους, ἒχει τριπλάσιο ΑΕΠ ἀπό τήν Ρωσία καί ἀνεκοίνωσε διά τοῦ καγκελαρίου της ὃτι θά δαπανήσει 100 δισ.δολ ἐτησίως. Ἡ Ἀγγλία ἒχει ΑΕΠ 2 τρισ. δολ., ἡ Γαλλία 2,3 τρισ. Ἀνάλογο ἒχει καί ἡ Ἰταλία. Ἐπί πλέον διαθέτουν οἱ χῶρες αὐτές μεγάλους στρατούς.

Ἡ Κίνα ἀπό τήν ἂλλη, μέ ΑΕΠ 120 τρισ. καλύπτει μόνο τό 1% τῶν ἀναγκῶν της ἀπό τήν Ρωσία. Τό ὑπόλοιπο 30% τό καλύπτει ἀπό τίς δυτικές χῶρες καί ἀλλοῦ. Ἐπιπροσθέτως ἡ Κίνα προμηθεύεται ρωσικό φυσικό ἀέριο ἀπό δύο μικρούς ἀγωγούς, πού καλύπτουν μόλις τό 2% τῶν ἀναγκῶν της. Φυσικά ἂν θά ὑπάρξει συμφωνία γιά τήν κατασκευή νέων ἀγωγῶν, ἡ Ρωσία θά ἐπωφεληθεῖ.

Τι γίνεται με την Ελλάδα

Μέσα σ᾽ αὐτή τήν πολύπλοκη διεθνῆ οἰκονομική καί πολιτική κατάσταση, ἡ Ἑλλάδα ἒσπευσε νά ἀναλάβει τόν ρόλο της καί τήν συμβολή της πρός τήν δοκιμαζόμενη Οὐκρανία, ἀποστέλλοντας πολεμικό ἀντί ἀνθρωπιστικό ὑλικό, χωρίς νά ἒχει νατοϊκή ὑποχρέωση πρός τοῦτο, ἀλλά μόνο εὐρωπαϊκή σύσταση. Ἂλλωστε ἀπό τίς 27 χῶρες μέλη τῆς ΕΕ, μόνο οἱ 12 ἒστειλαν στρατιωτική βοήθεια. Οἱ ἂλλες 15 δέν ἒστειλαν.

Στό σύνολό τους σχεδόν οἱ εἰδικοί ἀναλυτές καί στρατιωτικοί ἐμπειρογνώμονες, σέ ἀλλεπάλληλες παρουσιάσεις τους στούς ἑλληνικούς ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, κατεδίκασαν τήν βιαστική αὐτή πρωτοβουλία τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία στέλνει στρατιωτικό ἐξοπλισμό σέ μία χώρα, πού οὒτε ὁ εἰσβολέας, κατά δήλωσή του, θέλει νά καταλάβει. Διότι, ἐνῶ ἒχει πρό ὀφθαλμῶν τήν πολύ χειρότερη εἰσβολή τῆς Τουρκίας ἀπό πλευρᾶς θυμάτων καί ἀπώλεια ἐδαφῶν στήν Κύπρο, μέ κριτήριο τούς πληθυσμούς τῶν δύο χωρῶν, μέ καθημερνή παραβίαση τοῦ ἐθνικοῦ της ἐναερίου χώρου καί μέ ὑπερπτήσεις πάνω ἀπό ἑλληνικά νησιά μέ ὁπλισμένα ἀεροσκάφη, καταδικάζει τήν εἰσβολή Πούτιν (καί καλῶς) ἀφήνοντας ὃμως τόν Ἐρντογάν νά παίζει πολύ καλά τό παιχνίδι του.

Πράγματι, ἡ εἰσβολή τῆς Τουρκίας στήν Κύπρο ἀναλογικά μέ τήν Οὐκρανία εἶναι πολύ χειρότερη ἀπό τήν εἰσβολή τῆς Ρωσίας στήν Οὐκρανία. Ἡ Κύπρς μέ 500.000 πληθυσμό εἶχε 15.000 νεκρούς, πολλές χιλιάδες ἀγνοουμένους καί ἐκτόπιση τοῦ 50% τοῦ πληθυσμοῦ της ἀπό τά κατεχόμενα. Ἒτσι ἡ Τουρκία κλείνει τά Στενά τῶν Δαρδανελίων ἱκανοποιῶντας τήν ΕΕ, ἀλλά στήν πραγματικότητα ἐμποδίζοντας… τά πλοῖα τοῦ ΝΑΤΟ νά πλεύσουν πρός Μαύρη Θάλασσα, ἀφοῦ ἐκεῖ βρίσκεται ἢδη σχεδόν ὁλόκληρος ὁ στόλος τῆς Ρωσίας, πού ἀδιαφορεῖ γιά τό κλείσιμο τῶν Στενῶν. Ἀποτέλεσμα: Πούτιν καί Ἐρντογάν ἐξακολουθοῦν νά εἶναι <καλοί φίλοι>, διότι ἡ Τουρκία θά λειτουργήσει σάν παρατράπεζα καί θά εἰσπράξει περί τά 20 δισ. εὐρώ ἀπό τούς Ρώσους τουρίστες, καθώς ἐμεῖς ἒχουμε κλείσει τόν ἐναέριο χῶρο μας στήν Ἀεροφλότ καί ἒχουμε βάλει σέ κίνδυνο τήν Ἀλεξανδρούπολη, ἂν τά πράγματα ἐξελιχθοῦν δυσμενῶς.

*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ), ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου.