Γαϊδουράγκαθο, ευεργετικό για το συκώτι, την χολή και όχι μόνο!

To Γαϊδουράγκαθο, με επιστημονική Ονομασία Silybum marianum, ανήκει στην οικογένεια Asteraceae και είναι γνωστό διεθνώς και με το όνομα milk thistle. Άλλα Ονόματα στη χώρα μας: σίλυβο, κουφάγκαθο, αγκάβατος, κάρδος, αγιάγκαθο, γαλακταγκάθι, γυμαράγκαθο. Ιθαγενές της Νότιας Ευρώπης, φύεται σχεδόν σε όλο τον κόσμο αλλά προτιμά κυρίως τα εύκρατα κλίματα. Είναι συγγενικό της Αγκινάρας (Cynara cardunculus) και της άγριας αγκινάρας. Τρώγεται από τους γαιδάρους (αγαπημένο τους) και για αυτό το σχετικό όνομά του.

Αυτοφυές σε ακαλλιέργητα εδάφη, θα το συναντήσουμε στις άκρες των δρόμων ακόμη και σε πετρώδεις ορεινές περιοχές. Τα τελευταία χρόνια καλλιεργείται ως πρώτη ύλη για βιοντίζελ και για πέλετ. Είναι ετήσιο ή και διετές φυτό, το ύψος του μπορεί να φτάσει τα 2,5 μέτρα, η διάμετρος του έως ένα μέτρο και έχει κάθετο ριζικό σύστημα. Τα φύλλα του είναι άμισχα, κυματιστά με μυτερά αγκάθια για να προστατεύουν το φυτό από τα φυτοφάγα ζώα, έχουν φωτεινό έντονο πράσινο χρώμα με λευκές γραμμές (σαν φλέβες). Ανθίζει από αρχές Μαϊου (ως τον Αύγουστο σε μεγάλο όμως υψόμετρο) και τα άνθη του είναι μεγάλα σφαιρικά με πολλά σκληρά αγκάθια περιμετρικά του κεφαλιού τους. Βρίσκονται στην άκρη των βλαστών, έχουν χρώμα συνήθως μωβ – βιολετί, ενώ μέσα σε ένα μήνα σποριάζουν. Ένα μεγάλο λουλούδι μπορεί να παράγει ως και 150 σπόρους, ενώ ένα φυτό ως και 5000 σπόρους.

Συστατικά:

Το Έλαιο σπόρων Γαϊδουράγκαθου αποτελεί πλούσια πηγή λινελαϊκού οξέος, ενός απαραιτήτου λιπαρού οξέος της ομάδας ωμέγα-6 αλλά και α-λινολεϊκού οξέος (ωμέγα-3). Επιπλέον περιέχει μεγάλες ποσότητες της βιταμίνης Ε. Τα άνθη και οι σπόροι έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά φλαβονοειδή, όπως σιλυβίνη Α και Β, silidianin, silicristin, ιστανίνη, κινικίνη και σιλυμαρίνη. Ειδικά η σιλυμαρίνη και η σιλυβίνη, θεωρούνται ότι συμβάλλουν στην προστασία του ήπατος, αλλά έχουν και ισχυρές αντιοξειδωτικές, αντιϊνωτικές, ηπατοπροστατευτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Επίσης περιέχει άλατα νιτρικού οξέος, νιτρικό κάλιο και αιθέριο έλαιο

Ιστορικά στοιχεία και αναφορές:

Ο φημισμένος Έλληνας γιατρός Διοσκουρίδης στο έργο του “Περί Ύλης Ιατρικής” αναφέρει το γαϊδουράγκαθο για την ανάπλαση και την επούλωση των πληγών, ενώ το χορηγούσε για την αποτοξίνωση του οργανισμού, αλλά και τη μελαγχολία. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε ότι ένα μείγμα χυμού από γαϊδουράγκαθο με μέλι είναι θεραπευτικό της χολής. Σύμφωνα με την σαξωνική παράδοση, τα λευκά, σαν φλέβες σημάδια στα φύλλα του, είναι οι στάλες από το γάλα της Παρθένου Μαρίας που έπεσαν πάνω του όταν θήλαζε τον Ιησού και γι’ αυτό πήρε το αγγλικό του όνομα milk thistle (γαλατοαγκάθι) ή Mary thistle.

Ιδιότητες- Χρήσεις:

Τα άνθη του γαϊδουράγκαθου, οι σπόροι του καθώς και το λάδι τους είναι ευεργετικά στην αναγέννηση του ήπατος και βοηθάνε στην αποτοξίνωσή του. Χρησιμοποιούνται ως εναλλακτική θεραπεία για ασθενείς με ηπατίτιδα και κίρρωση του ήπατος. Μειώνουν τις οργανικές βλάβες που προκαλούνται από μακροχρόνια κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Το Γαϊδουράγκαθο υποστηρίζει την κυτταρική αναγέννηση των νεφρών και την καλή λειτουργία της χολής. Φιλτράρει τις βλαβερές και τοξικές ουσίες, αποτρέπει τη δημιουργία πετρών (χολής και νεφρών), «καθαρίζει» το σώμα από τα μεταβολικά απόβλητα, βελτιώνει τη λειτουργία της χοληδόχου κύστης, της σπλήνας και των νεφρών. Μειώνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης LDL, των τριγλυκεριδίων, της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και μπορεί να βελτιώσει τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα σε άτομα με διαβήτη. Αυξάνει την καλή HDL χοληστερόλη και έτσι μειώνεται ο κίνδυνος για αθηροσκλήρωση. Προκαλεί αύξηση των γαστρικών υγρών. ανακουφίζει από δυσπεψία, φουσκώματα και μετεωρισμούς⁽⁸⁾.

Ενισχύει τη μνήμη και τη λειτουργία του εγκεφάλου, βοηθάει στην πρόληψη της νόσου του Alzheimer και έχει ευεργετική δράση στη νόσο του Parkinson. Ρυθμίζει αποτελεσματικά το μέγεθος των λιποκυττάρων του σώματος, αυξάνει την συνολική διαδικασία του μεταβολισμού και χρησιμοποιείται για την απώλεια βάρους (αδυνάτισμα και καύση λίπους). Βελτιώνει την υγεία του δέρματος, αναπληρώνει νεκρά κύτταρα, προστατεύει το δέρμα από την πρόωρη γήρανση, μειώνει τις ρυτίδες και τους αποχρωματισμούς συμβάλλοντας στη διατήρηση της νεανικότητας του δέρματος. Επίσης βοηθάει στην επούλωση πληγών, σε δερματικούς ερεθισμούς, στην αντιμετώπιση της ακμής και καταπραΰνει την ψωρίαση (μέσω της αποτοξίνωσης του οργανισμού).  Αρκετές επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν ότι το γαϊδουράγκαθο ενισχύει την υγεία των οστών και αποτρέπει την οστεοπόρωση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, όπου η οστική απώλεια είναι αυξημένη. Μπορεί να προσφέρει προστασία στο συκώτι από βλάβες που προκαλούνται από χημειοθεραπεία, ακτινοβολία, υπερφόρτωση σιδήρου και ψυχοτρόπα φάρμακα. Ειδικά για την προστασία από την χημειοθεραπεία υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι η παρατεταμένη και συνεχόμενη χρήση του γαϊδουράγκαθου ταυτόχρονα με την χημειοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ανάποδα και να ενισχύσει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. Έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως αντίδοτο για δηλητηρίαση από μανιτάρια. Είναι μελισσοτροφικό φυτό και οι μέλισσες αγαπούν ιδιαίτερα τα άνθη του. Είναι ξακουστό το μέλι γαιδουράγκαθου, από τα καλύτερα αντιοξειδωτικά μέλια.

Βρωσιμότητα:

Τα κεφάλια (μπουμπούκια) του γαϊδουράγκαθου τρώγονται όταν είναι νέα, πριν δηλαδή ανθίσουν. Ακριβώς όπως οι αγκινάρες. Τα μικρά και τρυφερά φύλλα μπορούν να μαγειρευτούν, αρκεί να «βγάλουμε» τα αγκάθια. Ο μίσχος τρώγεται ωμός, αλλά θέλει καθάρισμα η φλούδα του. Πιτσιρικάδες στο χωριό περιμέναμε την εποχή που φύτρωναν τα γαϊδουράγκαθα για να φάμε τους τρυφερούς βλαστούς. Ήταν ένα αγαπημένο μας χόμπυ να καθαρίζουμε τα τρυφερά βλαστάρια από τα αγκάθια και να τα τρώμε ωμά, μοναδική και αξέχαστη νοστιμιά! Οι σπόροι μπορούν επίσης να καταναλωθούν ωμοί, αρκεί να αλεστούν (μια κουταλιά του γλυκού την ημέρα για διάστημα 2-3 βδομάδων). Τελευταία κυκλοφορεί έτοιμη σκόνη από σπόρους γαϊδουράγκαθου προς βρώση. Οι ψημένοι σπόροι του αλέθονται και χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο καφέ.

Επιστημονικές Έρευνες – Μελέτες 

Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες έχουν επικεντρωθεί στον ρόλο του γαϊδουράγκαθου στη θεραπεία της μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος (NAFLD) ⁽²⁾. Τα δεδομένα δείχνουν ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με 600 mg/ημέρα σιλυμαρίνης για 12 μήνες εμφανίστηκαν χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης ⁽³⁾. Σε μια άλλη κλινική δοκιμή αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα της σιλυμαρίνης σε σύγκριση με τη μετφορμίνη και την πιογλιταζόνη σε ασθενείς με NAFLD. Η έρευνα έδειξε ότι οι ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με σιλυμαρίνη είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα τρανσαμινασών σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν θεραπεία με μετφορμίνη ή πιογλιταζόνη. Η ίδια ομάδα ασθενών παρουσίασε επίσης σημαντικά μειωμένα επίπεδα ολικής χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων και LDL ⁽⁴⁾.  Μια άλλη μελέτη που αποσκοπούσε στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της συνδυασμένης θεραπείας, η οποία περιλαμβάνει βιταμίνη Ε, σιλυβίνη και φωσφολιπίδια, έδειξε ότι αυτό το σύμπλεγμα βελτιώνει τη βλάβη του ήπατος, ειδικά τους δείκτες της ηπατικής ίνωσης στο πλάσμα, καθώς και την αντίσταση στην ινσουλίνη⁽⁵⁾.

Το γαϊδουράγκαθο έχει επίσης δείξει αντιοξειδωτικές πληροφορίες στα ηπατοκύτταρα. Μπορεί να αναστέλλει τις ελεύθερες ρίζες που προέρχονται από τον μεταβολισμό τοξικών ουσιών όπως η αιθανόλη, η ακεταμινοφαίνη και ο τετραχλωράνθρακας⁽⁶⁾.  Η σιλυμαρίνη διεγείρει την πρωτεϊνική σύνθεση προστατεύοντας τις κυτταρικές μεμβράνες από βλάβες που προκαλούνται από ελεύθερες ρίζες και αναστέλλει άμεσα το σχηματισμό ριζών. Η σιλυβίνη παράλληλα λειτουργεί ως χημικός παράγοντας σιδήρου, ενισχύοντας περαιτέρω τις αντιοξειδωτικές ιδιότητες του ελαίου γαϊδουράγκαθου. Η σιλυβίνη είναι επίσης αντιϊνωτικός παράγοντας, εμποδίζει έμμεσα την εναπόθεση ινών κολλαγόνου που οδηγούν σε εξέλιξη ηπατικής βλάβης ⁽⁷⁾ και έχει δείξει συσχέτιση με σημαντική μείωση του TGF-B, ενός βασικού ρυθμιστή στην παθογένεση της ηπατικής ίνωσης. Στην Ευρώπη, η σιλυβίνη έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ενδοφλεβίως ως αντίδοτο στην Amanita phalloides , μια τοξίνη μανιταριού που προκαλεί σοβαρή ηπατική βλάβη. Μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν ότι η σιλυμαρίνη μπορεί να καταστείλει τον σχηματισμό αμυλοειδούς βήτα-πρωτεΐνης (μια τοξική πρωτεΐνη που συνδέεται με το Alzheimer), βοηθώντας έτσι στην πρόληψη της νόσου του Alzheimer.

Τρόπος χρήσης:

Τα φύλλα και τα άνθη του μπορούν να καταναλωθούν ως εκχύλισμα-τσάι. Σε νερό που έχει βράσει εκχυλίζουμε 3-4 γραμμάρια για 5-6 λεπτά. Οι σπόροι μπορούν επίσης να εκχυλιστούν σε νερό που σιγοβράζει για 8-10 λεπτά (3γρ). Το έλαιο από σπόρους γαϊδουράγκαθου είναι πιο δραστικό και χρησιμοποιείται σε σαλάτες διαλυμένο (1 κουταλιά) με ελαιόλαδο. Επίσης πίνεται, 1-2 κουταλάκια γλυκού την μέρα. Επίσης δραστικό θεωρείται το βάμμα γαιδουράγκαθου. Προσοχή ο διαλύτης να είναι φυτική γλυκερίνη (που είναι ακίνδυνη) και όχι αιθυλική αλκοόλη (γράπα κλπ) που «επιβαρύνει» το συκώτι. Με βάση επιστημονικές αναφορές η μακροχρόνια καθημερινή λήψη πρέπει να αποφεύγετε.

Αντενδείξεις

Σύμφωνα με φαρμακολογικές μελέτες, η σιλυμαρίνη έχει αναγνωριστεί ως ασφαλές φυτικό προϊόν αφού η λήψη της σε θεραπευτικές δόσεις δεν είναι τοξική. Αν και σπάνιες, μερικές από τις ανεπιθύμητες ενέργειες του γαϊδουράγκαθου περιλαμβάνουν⁽⁷⁾: Γαστρεντερίτιδα, Διάρροια, Πονοκέφαλο, Δερματολογικά συμπτώματα (κνίδωση, εξάνθημα, κνησμός). Δεν υπάρχουν πρόσφατες τεκμηριωμένες αντενδείξεις για τη χρήση του γαϊδουράγκαθου σε οποιαδήποτε μορφή.  Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα φυτικά προϊόντα, δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος παρακολούθησης των επιπέδων του γαϊδουράγκαθου ή των ενώσεών του στο αίμα και είναι λίγα τα εγκεκριμένα δεδομένα που υπάρχουν για τον θεραπευτικό του δείκτη.  Θα πρέπει λοιπόν να αποφεύγεται η συγχορήγηση γαϊδουράγκαθου και φαρμακευτικών φαρμάκων, καθώς και παράλληλη χρήση με αντικαρκινικά φάρμακα ή ακτινοθεραπεία. Σε κάθε περίπτωση η συμβουλή ενός ειδικού γιατρού είναι απαραίτητη για την κάθε χρήση του.

Στον Βοτανόκηπο συλλέγουμε Άνθη και σπόρους Γαϊδουράγκαθου από άγρια αυτοφυή φυτά σε ακαλλιέργητες εκτάσεις του χωριού μας. Αποξηραίνουμε και μεταποιούμε την πρώτη ύλη σε συνεργασία με πιστοποιημένα εργαστήρια. Διαθέτουμε:

Αποξηραμένα άτριφτα άνθη Γαϊδουράγκαθου, συσκευασία 40γρ

Άτριφτους Σπόρους Γαϊδουράγκαθου συσκευασία 80γρ

Βάμμα Γαϊδουράγκαθου – Ταραξάκου συσκευασία 50μλ, με διαλύτη γλυκερίνη και όχι αλκοόλ.

Έλαιο σπόρων Γαϊδουράγκαθου συσκευασία 100μλ. Η παραγωγή του ελαίου γίνεται με την ψυχρή σύνθλιψη των σπόρων χρησιμοποιώντας τεχνολογία υψηλής πίεσης, δεν χρησιμοποιούνται χημικοί διαλύτες στη διαδικασία εκχύλισής του και δεν επιδέχεται καμία επιπρόσθετη επεξεργασία. Το παραγόμενο έλαιο είναι 100% Καθαρό και Φυσικό.

Επικοινωνήστε μαζί μας στα 6977281060, 6974286503, αποστολές σε όλη την Ελλάδα με κουριερ.

Πηγές:

1. Ted George O. Achufusi, Raj K. Patel 1509-2021, SUNY University Hospital
2. Bedogni G, Miglioli L, Masutti F, Tiribelli C, Marchesini G, Bellentani S. Επιπολασμός και παράγοντες κινδύνου για μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατου: η μελέτη διατροφής και ήπατος του Διόνυσου. Ηπατολογία. 2005 Ιούλιος,  PMID: 15895401 – DOI: 10.1002/hep.20734
3. Velussi M, Cernigoi AM, De Monte A, Dapas F, Caffau C, Zilli M. Η μακροχρόνια (12 μήνες) θεραπεία με ένα αντιοξειδωτικό φάρμακο (σιλυμαρίνη) είναι αποτελεσματική στην υπερινσουλιναιμία, την εξωγενή ανάγκη ινσουλίνης και τα επίπεδα μη διαλυτικών ασθενών σε κιρρωμένους ασθενείς. . J Hepatol. 1997 Apr, PMID: 9126802 -DOI: 10.1016/s0168-8278(97)80255-3
4. Huseini HF, Larijani B, Heshmat R, Fakhrzadeh H, Radjabipour B, Toliat T, Raza M. The efficacy of Silybum marianum (L.) Gaertn. (σιλυμαρίνη) στη θεραπεία του διαβήτη τύπου ΙΙ: μια τυχαιοποιημένη, διπλή-τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, κλινική δοκιμή. Phytother Res. 2006 Δεκ., PMID: 17072885 – DOI: 10.1002/
5. Loguercio C, Federico A, Trappoliere M, Tuccillo C, de Sio I, Di Leva A, Niosi M, D’Auria MV, Capasso R, Del Vecchio Blanco C., Real Sud Group. Η επίδραση ενός συμπλόκου σιλυβίνης-βιταμίνης ε-φωσφολιπιδίου στη μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος. 2007 Σεπ,. PMID: 17410454
6. Trouillas P, Marsal P, Svobodová A, Vostálová J, Gazák R, Hrbác J, Sedmera P, Kren V, Lazzaroni R, Duroux JL, Walterová D. Μηχανισμός της αντιοξειδωτικής δράσης της σιλυβίνης και των φλαβονολιγνάνων  07 -02-2008, PMID: 18193843
7. Loguercio C, Festi D. Σιλυβίνη και το ήπαρ: World J Gastroenterol. 14-05-2011
8. ema.eu

Ο Γιώργος Αγκαθίδης είναι Εκπαιδευτικός και Καλλιεργητής Αρωματικών φαρμακευτικών φυτών.

Link: https://botanokipos.gr

Facebook: https://www.facebook.com/botanokiposBio/

Δείτε και άλλα άρθρα του Γιώργος Αγκαθίδη εδώ:

• Κράταιγος: Το βότανο με τις πολλές θεραπευτικές ιδιότητες
• Πεντάνευρο – Πλάταγκο: Το βότανο που είναι απαραίτητο για κάθε σπίτι
• Λαδανιά – Κίστος: Ισχυρό θεραπευτικό και κορυφαίο καλλυντικό
• Πασσιφλόρα: Το βότανο με τις ηρεμιστικές ιδιότητες
• Ανακαλύπτοντας τη Λουβουδιά, ένα ωφέλιμο αγριόχορτο 
• Γνωρίζοντας την Λουΐζα, το βότανο με τις πολλαπλές θεραπευτικές ιδιότητες
• Λάμιο το πορφυρό: Ένας “υποτιμημένος φίλος” 
• Βότανο Στελλάρια: Ποιες οι θεραπευτικές του ιδιότητες