Η λαίλαπα της αλλαγής του κλίματος

Ακραία καιρικά φαινόμενα. Λιώσιμο των πάγων. Άνοδος της θερμοκρασίας. Εξαφάνιση απειλούμενων ειδών. Εποχές χωρίς διακριτά όρια. Σεισμοί. Εκρήξεις ηφαιστείων. Πυρκαγιές και πλημμύρες. Αποψίλωση… Θα μπορούσα να απαριθμώ για ώρες τις φυσικές καταστροφές, που έχουν καταγραφεί στην πλειοψηφία τους ως επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Και πάλι όμως δεν θα κατάφερνα να αποτυπώσω πλήρως το μέγεθος της καταστροφής και τις δυσοίωνες προοπτικές που καραδοκούν…

Η αλήθεια είναι ότι δεν χρειάζεται να είναι κάποιος επιστήμονας για να αντιληφθεί ότι ο παγκόσμιος χάρτης έχει τα τελευταία χρόνια αλλάξει δραματικά λόγω ακριβώς αυτής της κλιματικής κρίσης. «Και δεν έχουμε δει τίποτα ακόμη» προειδοποιούν οι (απαραίτητοι) επιστήμονες. Μάλιστα, το ανεξάρτητο Εθνικό Κέντρο για την Κλιματική Αποκατάσταση που εδρεύει στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, σε μελέτη που εξέδωσε πρόσφατα –και η οποία φέρει τον …ευφάνταστο τίτλο «Οι 9 τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε να εξαφανιστεί ο κόσμος»- υποστηρίζει ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η κοινωνία μας να έχει καταστραφεί μέχρι το 2050, σε περίπτωση που την επόμενη δεκαετία δεν ληφθούν μέτρα για την προσαρμογή της στις νέες συνθήκες.

Η κλιματική κρίση, σημειώνουν οι ερευνητές του αυστραλιανού ινστιτούτου, είναι μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη από όσο μπορούμε να φανταστούμε. Τα γενικά κλιματικά μοντέλα –όπως εκείνο που χρησιμοποίησε η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) το 2018 για να προβλέψει ότι μια αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή μυριάδων ανθρώπων- δεν έχουν λάβει υπόψη την πολυπλοκότητα των γεωλογικών διεργασιών της Γης με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια τις πιθανές επιπτώσεις.

Η πραγματικότητα, λένε οι Αυστραλοί επιστήμονες, είναι πολύ πιο ζοφερή από αυτή που περιγράφουν όλα τα επιστημονικά μοντέλα, όσο έγκυρα κι αν θεωρούνται.

Το χειρότερο σενάριο

Λόγω της αδυναμίας/ανικανότητας/άρνησης/ατολμίας των κυβερνήσεων να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου και τη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υποστηρίζουν οι Αυστραλοί, μέχρι το 2050 η θερμοκρασία του πλανήτη θα έχει αυξηθεί κατά 3 βαθμούς. Αυτό θα σημάνει την εξαφάνιση των πάγων, την ολική καταστροφή του Αμαζονίου λόγω της ξηρασίας και την αύξηση των περιόδων καύσωνα με μοιραίες συνέπειες για ανθρώπους και ζώα.

«Το 35% της έκτασης της γης και το 55% του πληθυσμού της θα υπόκεινται σε θανατηφόρες συνθήκες καύσωνα επί τουλάχιστον 20 ημέρες τον χρόνο», εκτιμούν οι συγγραφείς της μελέτης.

Σεισμοί-λοιμοί-καταποντισμοί

Στο μεταξύ οι πλημμύρες, οι ξηρασίες και οι πυρκαγιές καλά κρατούν. Φέτος το καλοκαίρι, από την Αρκτική μέχρι τον Αμαζόνιο και από την Άπω Ανατολή μέχρι ακόμη και τις πιο εξελιγμένες χώρες της Ευρώπης, τα ακραία καιρικά φαινόμενα έγιναν μέρος της καθημερινότητας. Μόνο στην Ελλάδα, κατά τους καλοκαιρινούς βιώσαμε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες τον Ιούνιο, χαλάζι και πλημμύρες τον Ιούλιο, καταιγίδες και βροχές τον Αύγουστο και φυσικά ισχυρούς ανέμους, σχεδόν διαρκείας πλέον, με τις δασικές πυρκαγιές να κυριαρχούν στην ειδησεογραφία για άλλη μια χρονιά.

Το τέλος του πολιτισμού

Βέβαια, όσο περισσότερα οικοσυστήματα καταρρέουν, τόσο περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους. Ο όρος «περιβαλλοντικός πρόσφυγας» μπορεί πριν από κάποια χρόνια να προκαλούσε απορία, ωστόσο σήμερα ο αριθμός των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν λόγω των φυσικών καταστροφών που σάρωσαν τους τόπους τους φτάνει το 1 δισεκατομμύριο. Και οι πιέσεις προς τις αναπτυγμένες χώρες που σε πολλές περιπτώσεις δεν διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές –ούτε και την πολιτική βούληση εξάλλου- να τους δεχτούν, αυξάνονται με τα γνωστά αποτελέσματα και για τις δυο πλευρές.

Για τους ειδικούς, αυτή η κατάσταση ισοδυναμεί με «χάος» και σηματοδοτεί «το τέλος του παγκόσμιου πολιτισμού όπως τον ξέρουμε».

Η πιο καυτή πενταετία

Η πενταετία 2015-2019 χαρακτηρίζεται από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό ως η θερμότερη στην ιστορία του πλανήτη. «Ο Ιούλιος ξανάγραψε την κλιματική ιστορία, με δεκάδες ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα», επισήμανε ο Γενικός Γραμματέας του οργανισμού Πεττέρι Ταάλας. «Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία. Είναι η πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής. Συμβαίνει τώρα και θα επιδεινωθεί στο μέλλον αν δεν ληφθούν επειγόντως μέτρα».

«Οι εποχές έχουν χάσει τη σειρά τους σε ανησυχητικό βαθμό» σημειώνει και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. «Τα καλοκαίρια μας ήταν πάντα ζεστά όμως αυτό δεν θυμίζει το καλοκαίρι των νιάτων μας. Αυτό δεν είναι το καλοκαίρι του παππού μας».

Αδυσώπητοι καύσωνες στην Ευρώπη

Για τη Γηραιά Ήπειρο οι φετινοί καύσωνες ήταν οι χειρότεροι όλων των εποχών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, οι θερμοκρασίες ρεκόρ που σημειώθηκαν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο προκάλεσαν εκτεταμένες πυρκαγιές στις κατεξοχήν παγωμένες Σιβηρία και Γροιλανδία αλλά και σε πολλές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Στη Γαλλία και στην Ολλανδία το θερμόμετρο ξεπέρασε τους 40 βαθμούς Κελσίου, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία έσπασε το ρεκόρ των 38,7 βαθμών.

Εκπομπές CO2

Όπως αναφέρουν οι ειδικοί από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Μετεωρολογικό Γραφείο της Βρετανίας, οι φετινοί καύσωνες δεν σχετίζονται με το φαινόμενο Ελ Νίνιο όπως άλλες φορές στο παρελθόν, αλλά είναι άμεση συνέπεια των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα αυτοκίνητα, τα εργοστάσια, τις πυρκαγιές και άλλες πηγές. Παρόλο που η θερμοκρασία διέφερε φέτος από περιοχή σε περιοχή, οι επιστήμονες κατέληξαν ότι χωρίς την κλιματική αλλαγή θα ήταν κατά 1,5 έως 3 βαθμούς χαμηλότερη.

«Τα φετινά ρεκόρ θα καταρριφθούν τα επόμενα χρόνια» υποστηρίζει πάντως η Φριντερίκε Όττο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και –στην ίδια γραμμή με τους Αυστραλούς συναδέλφους της- εξηγεί ότι «αυτό που διαπιστώνουμε με τους καύσωνες στην Ευρώπη είναι ότι όλα τα κλιματικά μοντέλα έχουν υποτιμήσει την αλλαγή που συντελείται».

«Οι καύσωνες στο απόγειο του καλοκαιριού θέτουν σε μεγάλο κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία και μπορεί να αποβούν ακόμη και μοιραίοι», συμπληρώνει, διευκρινίζοντας ότι οι συνέπειές τους θα φανούν μετά από λίγες εβδομάδες μέσα από την ανάλυση των δεικτών θνησιμότητας.

Έκτακτη διάσκεψη για τον Αμαζόνιο

Την ίδια ώρα, οι καταστροφικές πυρκαγιές στον Αμαζόνιο συνεχίζονται κινητοποιώντας τη διεθνή κοινότητα. Στο πλαίσιο αυτό, ο Αντόνιο Γκουτέρες πρότεινε τη διοργάνωση έκτακτης συνόδου με θέμα την κατάσταση στην Αμαζονία, η οποία θα φιλοξενηθεί στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που θα πραγματοποιηθεί 20 με 23 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη.

«Η κατάσταση στην Αμαζονία είναι σαφέστατα πολύ σοβαρή», είπε σχετικά και πρόσθεσε: «Ζητούμε με κάθε τρόπο την κινητοποίηση πόρων και έχουμε έρθει σε επαφή με χώρες για να δούμε αν μπορεί να διεξαχθεί ένα συνέδριο για την υποστήριξη της Αμαζονίας κατά τη διάρκεια της Γενικής Συνέλευσης».

Το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας (ΙΝΡΕ) κατέγραψε 1.044 νέες εστίες φωτιάς την περασμένη εβδομάδα σε ολόκληρη τη Βραζιλία, ενώ από την έναρξη της χρονιάς έχουν ξεσπάσει συνολικά στη χώρα 80.000 πυρκαγιές, οι περισσότερες από τις μισές στην περιοχή του Αμαζονίου.

Η κατάσταση θορύβησε επιτέλους τον κάθε άλλο παρά οικολόγο πρόεδρο της Βραζιλίας Ζαΐχ Μπολσονάρου, ο οποίος μετά και από τις πιέσεις που δέχτηκε το τελευταίο διάστημα από την κοινωνία των πολιτών αλλά και από τις κυβερνήσεις των γειτονικών χωρών, υπέγραψε διάταγμα με το οποίο απαγορεύει τις καύσεις γεωργικών υπολειμμάτων σε ολόκληρη τη χώρα για περίοδο 60 ημερών.

Ανεξέλεγκτες πυρκαγιές και στην Αλάσκα

Στα βόρεια της Αμερικανικής Ηπείρου τώρα, η Αλάσκα βίωσε φέτος ένα από τα πιο θερμά καλοκαίρια της. Στην μεγαλύτερη πόλη της, το Άνκοραζ, για πρώτη φορά στα χρονικά, η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 32 βαθμούς Κελσίου. Οι λιγοστές βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με τη ζέστη προκάλεσαν πολλές πυρκαγιές που απείλησαν και κατοικημένες περιοχές. Για τους επιστήμονες του αμερικανικού Εθνικού Ωκεανογραφικού και Ατμοσφαιρικού Ινστιτούτου, ο Ιούλιος του 2019 ήταν τόσο ζεστός που «ξαναγράφτηκε το βιβλίο των ρεκόρ» για την Αλάσκα. Υψηλές θερμοκρασίες επικράτησαν και τον Αύγουστο καθώς η ανομβρία συνεχίστηκε. Μαζί με τους ισχυρούς ανέμους, οι συνθήκες ήταν εκρηκτικές. «Το 2019 η Αλάσκα ήταν πιο επιρρεπής στις πυρκαγιές και στον καπνό, ενώ οι κάτοικοί της ήταν πιο ανήσυχοι και σε μεγαλύτερη ετοιμότητα», τόνισε ο Μπράιαν Μπρετσνάιντερ, κλιματολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αλάσκας.

Αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, δήλωσε. Η περίοδος των πυρκαγιών ξεκίνησε νωρίτερα από ό,τι συνήθως, καθώς αντίστοιχα νωρίτερα έλιωσαν και τα χιόνια. «Όλα δείχνουν ότι θα έχουμε περισσότερες φωτιές, μακρύτερες αντιπυρικές περιόδους και εντονότερα φαινόμενα», προέβλεψε.

Ο κίνδυνος για την ασφάλεια των πολιτών λόγω των πυρκαγιών είναι μεγάλος, υποστηρίζει με τη σειρά της η Σάινα Κιλκόινε, υπεύθυνη για θέματα ενέργειας και βιωσιμότητας στον δήμο του Άνκοραζ. «Το Άνκοραζ περιβάλλεται από δάση και ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού συνδέεται με αυτά γι αυτό και ο δήμος πρέπει να φροντίσει για την προστασία τους».

Υψηλό το οικονομικό κόστος

Όμως εκτός από τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των ανθρώπων, οι πυρκαγιές είναι και εξαιρετικά κοστοβόρες. Σύμφωνα με πρόσφατη αναφορά του Ινστιτούτου Κοινωνικών και Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου της Αλάσκας, υπολογίζεται ότι οι πυρκαγιές θα επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό της Πολιτείας κατά 25-40 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο για τις επόμενες 3 με 5 δεκαετίες.

Όλο και πιο φτωχή η Ασία

Η όλο και μεγαλύτερη ένταση των φυσικών καταστροφών, σε συνδυασμό με τη ραγδαία περιβαλλοντική υποβάθμιση και την αλλαγή του κλίματος, έχουν επηρεάσει όμως και την Ασία και τον Ειρηνικό, ενώ έχουν καταστήσει εξαιρετικά δύσκολη την όποια πρόβλεψη για το τι μέλει γενέσθαι στο προσεχές διάστημα.

Σε έκθεση αναφορικά με τις καταστροφές που έπληξαν την περασμένη χρονιά την Ασία και τον Ειρηνικό, την οποία δημοσίευσε πρόσφατα η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Ασία και τον Ειρηνικό (ESCAP) αποκαλύπτεται ότι η περιοχή χάνει ετησίως 675 δισεκατομμύρια δολάρια –τα 2,4 δηλαδή του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της- εξαιτίας των φυσικών καταστροφών. Σημειώνεται ότι η εν λόγω περιοχή φιλοξενεί τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού.

Όπως αναφέρει η επικεφαλής της ESCAP Αρμίντα Αλισιαμπάνα, οι χώρες της περιοχής αυτής δεν θα καταφέρουν να φτάσουν τους στόχους για την βιώσιμη ανάπτυξη του ΟΗΕ μέχρι το 2030, αν οι κάτοικοί τους δεν προστατευτούν από τις καταστροφές. «Θα πρέπει να ενισχυθούν οι περιοχές σε κίνδυνο σε ολόκληρη την περιοχή, ακόμη και στις πιο περιθωριακές και ευάλωτες κοινότητες», υπογράμμισε, σημειώνοντας ότι ούτως ή άλλως οι επενδύσεις για την μείωση του ρίσκου και την προστασία κοστίζουν πολύ λιγότερο από τις ίδιες τις ζημιές που προκαλεί μια φυσική καταστροφή.