Στους Λειψούς το πρώτο στον κόσμο καταφύγιο δελφινιών!

Μια αποφασιστική κίνηση που θα θέσει τέλος στην εκμετάλλευση των δελφινιών στους ζωολογικούς κήπους, στα δελφινάρια και στα θεματικά πάρκα, έκανε το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας – Αρχιπέλαγος.

Η περιβαλλοντική μη κυβερνητική οργάνωση, μετά από πολλές προσπάθειες και ενδελεχή έρευνα, προχωρά στη δημιουργία στη θαλάσσια περιοχή των Λειψών του πρώτου παγκοσμίως κέντρου αποκατάστασης δελφινιών που ελευθερώνονται από την αιχμαλωσία.

Το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει μέσα στον επόμενο χρόνο, θα περιθάλπει επίσης μεγάλα θαλάσσια είδη που συχνά εκβράζονται τραυματισμένα σε παραλίες.

Η δράση χρηματοδοτείται εν μέρει από την ταξιδιωτική πλατφόρμα Booking.com, η οποία συνέβαλε με τον τρόπο της στην παγκόσμια κινητοποίηση, καθώς σταμάτησε να πουλά εισιτήρια για παραστάσεις με δελφίνια.

Ελληνική πολιτισμική κληρονομιά

«Αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε το πρώτο παγκοσμίως Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής στο Αιγαίο, θέλοντας με τον τρόπο αυτό να επιτύχουμε ένα μεγάλο στόχο, αλλά ταυτόχρονα να τιμήσουμε και την ελληνική πολιτισμική κληρονομιά. Η Ελλάδα υπήρξε η πρώτη χώρα που θεσμοθέτησε την προστασία των δελφινιών πριν 2.500 χρόνια», επισημαίνει η διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος Αναστασία Μήλιου.

«Σήμερα, σε όλο τον κόσμο τελούν υπό αιχμαλωσία 2.913 δελφίνια. Αυτά θέλουμε να απελευθερωθούν, διότι είναι επιστημονικά διαπιστωμένο ότι ως πλάσματα διαθέτουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης και στην αιχμαλωσία υποφέρουν» εξηγεί, προσθέτοντας ότι το «Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής στους Λειψούς θα είναι το πρότυπο, με γνώμονα το οποίο θα μπορούν να αναπτυχθούν αντίστοιχα σε κάθε γωνιά του πλανήτη».

Μορφή κακοποίησης

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει σε καμία χώρα κατάλληλος χώρος για τη μακροπρόθεσμη φιλοξενία δελφινιών που ελευθερώνονται από την αιχμαλωσία. Ωστόσο, καθώς η συνειδητοποίηση ότι η αιχμαλωσία αποτελεί μορφή κακοποίησης είναι πλέον κοινός τόπος, σε ολόκληρο τον κόσμο τα δελφινάρια σταματούν σταδιακά τη λειτουργία τους.

Συνεπώς, ολοένα και περισσότερα δελφίνια βρίσκονται σε απελπιστική ανάγκη για ασφαλή καταφύγια που θα τους παρέχουν κατάλληλες συνθήκες για μακροχρόνια φιλοξενία σε περιβάλλον όσο το δυνατόν πιο κοντινό στο φυσικό τους. Όμως σύμφωνα με τη νομοθεσία απαγορεύεται η απελευθέρωσή τους στην ανοικτή θάλασσα καθώς θεωρείται ότι το μεγάλωμα σε καθεστώς αιχμαλωσίας επιδρά καθοριστικά στα ένστικτα αναζήτησης τροφής και επιβίωσης, με συνέπεια τα αιχμάλωτα δελφίνια που αφήνονται ελεύθερα να πεθάνουν από ασιτία.

Πρόβλημα και λύση

Το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου θα αποτελέσει την απτή απόδειξη ότι υπάρχουν βιώσιμες και φυσικές εναλλακτικές λύσεις για τα δελφίνια που συμμετέχουν σε παραστάσεις.

Θα παρέχει λύσεις σε τρία βασικά προβλήματα:

• Στην παγκόσμια έλλειψη φυσικού χώρου φιλοξενίας για τα δελφίνια που ελευθερώνονται από την αιχμαλωσία.
• Στην έλλειψη εγκαταστάσεων κτηνιατρικής περίθαλψης υψηλών προδιαγραφών για τα προστατευόμενα θαλάσσια είδη στην Ελλάδα.
• Στην έλλειψη ευαισθητοποίησης του κοινού αναφορικά με τις δραματικές συνέπειες της αιχμαλωσίας των δελφινιών.

Στο νέο κέντρο στους Λειψούς, ωστόσο, τα δελφίνια που τελούσαν υπό καθεστώς αιχμαλωσίας θα φιλοξενούνται αρχικά στον κόλπο, που θα κλείνει με ένα δίχτυ έτσι ώστε να δημιουργείται μια προστατευμένη δεξαμενή σε μέγεθος πολλαπλάσιο του μεγαλύτερου δελφινάριου της Ευρώπης, το οποίο βρίσκεται στην Ολλανδία. Στην ίδια δεξαμενή θα ρίχνονται ζωντανά ψάρια, από τις ιχθυοκαλλιέργειες Λέρου, έτσι ώστε τα θαλάσσια θηλαστικά να ανακτούν σταδιακά το κυνηγετικό τους ένστικτο.

Στόχοι του καταφυγίου

• Να αποτελέσει το πρώτο παγκοσμίως κέντρο αποκατάστασης για δελφίνια που ελευθερώνονται από την αιχμαλωσία.
• Να παρέχει εξειδικευμένη κτηνιατρική περίθαλψη σε τραυματισμένα θαλάσσια είδη, όπως δελφίνια, φώκιες και θαλάσσιες χελώνες, σύμφωνα με τα υψηλότερα πρότυπα ευζωίας θαλάσσιων ζώων.
• Να λειτουργεί παράλληλα και ως ερευνητικό και εκπαιδευτικό κέντρο, ακολουθώντας πρωτόκολλα που θα εξασφαλίζουν την οποιαδήποτε αποτροπή της ανθρώπινης όχλησης.
• Να αποτελέσει ένα καινοτόμο πρότυπο θαλάσσιου καταφυγίου που θα ενθαρρύνει τη δημιουργία νέων καταφυγίων θαλάσσιας ζωής σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

Ιδανική χωροθέτηση

Το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου βρίσκεται στο νησί των Λειψών, στα βόρεια Δωδεκάνησα. Η διαδικασία επιλογής τοποθεσίας ξεκίνησε το 2010 και οδήγησε σε 5 πιθανές τοποθεσίες σε 5 νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Έπειτα από εμπεριστατωμένη ανάλυση των χαρακτηριστικών κάθε τοποθεσίας σε συνδυασμό με εκτενείς συζητήσεις με τις τοπικές αρχές και τις τοπικές κοινωνίες του κάθε νησιού, επιλέχθηκε ο κόλπος Βρουλιά στο νησί των Λειψών. Η συγκεκριμένη τοποθεσία πληροί όλα τα απαραίτητα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια για τη δημιουργία ενός θαλάσσιου καταφυγίου:

• Το μήκος και η μορφολογία του κόλπου δημιουργούν ένα ασφαλές καταφύγιο, αποκλείοντας τους έντονους κυματισμούς.
• Ο κόλπος χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα υψηλή βιοποικιλότητα, ενώ μεγάλη έκταση του καλύπτεται από θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνείας (Posidonia oceanica), τον πλέον παραγωγικό θαλάσσιο οικότοπο στη Μεσόγειο.
• Βρίσκεται σε δημοτική έκταση, σε περιοχή που δεν επιτρέπεται περαιτέρω δόμηση. Με αυτόν τον τρόπο αποτρέπεται η πιθανή μελλοντική εγκατάσταση κτιρίων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν όχληση στην περιοχή του Καταφυγίου.
• Ο κόλπος της Βρουλιάς είναι μια απομακρυσμένη περιοχή, η οποία επωφελείται από την περιορισμένη ανθρώπινη παρουσία για την ασφαλή αποκατάσταση των θαλάσσιων ζώων. Βρίσκεται όμως πολύ κοντά στον οικισμό των Λειψών.
• Έχει την έμπρακτη στήριξη της τοπικής κοινωνίας και του Δήμου των Λειψών, γεγονός που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ολοκλήρωση και τη μελλοντική λειτουργία του έργου.

Εκβρασμοί και Τραυματισμοί

Λόγω της αυξημένης ανθρώπινης επιβάρυνσης, τα θαλάσσια είδη αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερες απειλές. Παρόλο που τα ελληνικά νερά «φιλοξενούν» κάποιους από τους σημαντικότερους εναπομείναντες στη Μεσόγειο πληθυσμούς προστατευόμενων ειδών, η ανεπαρκής εφαρμογή της εθνικής και διεθνούς νομοθεσίας για την προστασία τους, αυξάνει το επίπεδο απειλής για πολλά από αυτά τα είδη.

Εδώ και 20 χρόνια, οι ερευνητές του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος εντοπίζουν και ανταποκρίνονται σε έναν αυξανόμενο αριθμό εκβρασμών και τραυματισμών θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών. Για τους επιστήμονες είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα κτηνιατρικό κέντρο, όπου αυτά τα χαρισματικά ζώα αυτά θα μπορούν να λάβουν την κατάλληλη θεραπεία, έτσι ώστε μετά τη διαδικασία αποκατάστασης να είναι σε θέση να ελευθερωθούν και πάλι στο φυσικό τους περιβάλλον.