Μέλισσες: Άρρηκτη η σχέση με το περιβάλλον – Προειδοποιήσεις για τον φθίνοντα αριθμό τους

Ημέρα προειδοποίησης για τους κινδύνους της ίδιας της ύπαρξης αποτελεί, ουσιαστικά, η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας που κήρυξε την 20ή Μαΐου ο ΟΗΕ και η οποία γιορτάζεται για πρώτη φορά το 2018. Το σχετικό ψήφισμα αποτέλεσε πρόταση της Σλοβενίας ​​με την υποστήριξη όλων των κρατών-μελών της ΕΕ.

Κεντρικός στόχος είναι η ευαισθητοποίηση σχετικά με τον κομβικό ρόλο που διαδραματίζουν τα έντομα στη βιώσιμη ανάπτυξη, προειδοποιώντας ταυτόχρονα για τον φθίνοντα αριθμό τους.

Καμπανάκι για τον αριθμό τους

Σύμφωνα με το Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES), οι επικονιαστές έχουν μειωθεί έως και 3/4 στην Ευρώπη τα τελευταία 30 χρόνια. Παρόλο που η ακριβής αιτία για τη μείωση αυτή είναι ασαφής, πολλοί επιστήμονες επισημαίνουν ως αυτουργό την αύξηση των νεονικοτινοειδών παρασιτοκτόνων.

Οι μέλισσες στην Ευρώπη βρίσκονται σε κίνδυνο εξαιτίας της εκτεταμένης χρήσης φυτοφαρμάκων και παρασιτοκτόνων. Η Κομισιόν αποφάσισε να τερματίσει τη χρήση χημικών ουσιών που είναι επιζήμιες για τους πληθυσμούς μελισσών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Η Μόνιμη Επιτροπή Φυτών, Ζώων, Τροφίμων και Ζωοτροφών αποφάσισε να αποσύρει την έγκριση τριών νεονικοτινοειδών χημικών ουσιών που αποτελούν δραστικές ουσίες σε φυτοφάρμακα και οι οποίες θεωρούνται ιδιαίτερα τοξικές για τους πληθυσμούς μελισσών. Πρόκειται για τις ουσίες ιμιδακλοπρίδη, θειομεθοξάμη και κλοθειανιδίνη.

Νεονικοτινοειδείς ουσίες: Ο μεγαλύτερος εχθρός

Οι νεονικοτινοειδείς χημικές ουσίες λειτουργούν κατά βάση ως παρασιτοκτόνα, ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι μπορούν να σκοτώσουν παράλληλα και πληθυσμούς εντόμων, όπως τις άγριες μέλισσες. Έτσι πριν από την απόφαση της Κομισιόν και η Ευρωπαϊκή Αρχή Τροφίμων (EFSA) είχε κατατάξει τις ουσίες αυτές ως ιδιαίτερα επικίνδυνες για τις μέλισσες.

Οι συγκεκριμένες χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται κατά κόρον στη γεωργία τα τελευταία είκοσι χρόνια και θεωρούνται ιδιαίτερα επιβλαβείς γιατί σε αντίθεση με άλλα παρασιτοκτόνα που μένουν στην επιφάνεια των φυτών, αυτές εισχωρούν στο εσωτερικό τους, επηρεάζοντας και τη ζωή εντόμων όπως οι μέλισσες.

Μελέτες πάνω στην επίδραση των νεονικοτινοειδών στην υγεία των μελισσών έχουν ήδη δείξει ότι οι επίμαχες τοξικές ουσίες μειώνουν την ανθεκτικότητά τους σε ασθένειες ενώ διαταράσσουν επίσης τον προσανατολισμό τους με αποτέλεσμα να μη μπορούν να επιστρέψουν στις κυψέλες τους.

Η σημασία των μελισσών για το οικοσύστημα

«Η υγεία των μελισσών έχει ιδιαίτερη σημασία για εμάς γιατί σχετίζεται με την βιοποικιλότητα, την προστασία των τροφίμων και του περιβάλλοντος» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Επίτροπος για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, Βιτένις Αντριουκάιτις.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι χωρίς τις μέλισσες η τροφή μας θα περιορίζονταν σε καλαμπόκι, ρύζι και σιτάρι. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες το 84% από τα καλλιεργούμενα φυτά χρειάζονται τη μέλισσα για επικονίαση ενώ το 80% της άγριας βλάστησης οφείλεται στις μέλισσες.

Γενικότερα τα έντομα αυτά, που θεωρούνται τα σπουδαιότερα από οικονομικής άποψης για τον άνθρωπο, συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα στο 15- 30% της παραγωγής τροφίμων.

Η επικονίαση συνδυάζεται απόλυτα με την εξέλιξη των φυτικών ειδών και την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως έχει αναφέρει σε άρθρο του ο Καθηγητής Εργ. Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ν. Γ. Εμμανουήλ, πάνω από το 35% της παγκόσμιας παραγωγής τροφής εξαρτάται από τα έντομα επικονιαστές.

Υπολογίζεται δηλαδή, ότι η διαθέσιμη τροφή θα ήταν τουλάχιστον κατά το 1/3 λιγότερη χωρίς τους επικονιαστές, με συνεπακόλουθο μεταξύ άλλων και την αύξηση της τιμής των τροφίμων για τον καταναλωτή.

Από τα 100 είδη καλλιεργούμενων φυτών τα οποία παράγουν το 90% της παγκόσμιας τροφής τα 71 επικονιάζονται από τις μέλισσες.

Μία απροσδόκητη παρέμβαση

Στην σημασία των μελισσών αναφέρθηκε η καγκελάριος της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ στο πλαίσιο συζήτησης του προϋπολογισμού της χώρας της. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα ανέφερε ότι «είναι ευκαιρία να σκεφτούμε σοβαρά τα θέματα βιοποικιλότητας και το τι μπορούμε να κάνουμε, καθώς οι μέλισσες έχουν ιδιαίτερη σημασία για τα φυτά μας».

Το παράδειγμα της Σλοβενίας

Η Σλοβενία ​​απαγόρευσε τη χρήση των νεονικοτινοειδών το 2011, καθιστώντας τη μία από τις πρώτες χώρες της ΕΕ που έχει αναλάβει δράση στο θέμα αυτό, ενώ η ΕΕ εξετάζει πλέον το ενδεχόμενο πλήρους απαγόρευσης.

Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Σλοβενίας, Dejan Ζidan, εξέφρασε την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα, λέγοντας ότι «οι μέλισσες και άλλοι επικονιαστές βρίσκονται, τελικά, στη θέση που τους αξίζει, λόγω της σημασίας τους για την ανθρωπότητα. Η κήρυξη της Παγκόσμιας Ημέρας Μέλισσας αποδεικνύει ότι υπάρχει η βούληση για ανάληψη δράσης».

Πρόσθεσε, ακόμη, ότι «αυτή είναι μόνο η αρχή της δύσκολης διαδικασίας προστασίας των μελισσών και άλλων επικονιαστών. Για να εξασφαλίσουμε την επιτυχία, θα πρέπει να συνεργαστούμε με τις κυβερνήσεις όλων των χωρών, την επιχειρηματική κοινότητα και την κοινωνία των πολιτών».

Η Σλοβενία ​​προτίθεται να δημιουργήσει μια διεθνή σχολή μελισσοκομίας, στην οποία θα εκπαιδεύονται μελισσοκόμοι από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των αναπτυσσόμενων χωρών.

Διαβάστε ακόμα: 

Μέλι: Οι ευεργετικές ιδιότητες στην διατροφή

Εννέα πράγματα που δεν γνωρίζατε για τις μέλισσες