«Θεολογία» των πιθήκων

του Κώστα Κέντζου

Μπορεί η θρησκεία να εξοβελίζει στο πυρ το εξώτερον την καταγωγή του ανθρώπου από τον πίθηκο, αλλά κάποιοι άλλοι σκέφτηκαν, γιατί να μην πούμε ότι ακόμα και οι πίθηκοι πιστεύουν στο Θεό. Και μάλιστα όχι σε κάποιο τοτέμ (τοτεμισμός) αλλά στην ίδια την αφηρημένη έννοια του Θεού! Ετσι, πρόσφατα, ΜΜΕ ανά τον κόσμο διακοσμήθηκαν με τίτλους βλακείας όπως: «Απίστευτο: Οι χιμπατζήδες πιστεύουν στο Θεό», μιλώντας για αποδείξεις και μάλιστα αδιάσειστες για του λόγου το αληθές.

Για να είμαστε δίκαιοι, ευθύνη για το νέο «έγκλημα» σε βάρος της νοημοσύνης των αναγνωστών τους δεν είχαν μόνο τα εντυπωσιοθηρικά ΜΜΕ. Ευθύνη έχουν και οι επιστήμονες και τα επιστημονικά περιοδικά, που για λόγους προβολής αφήνουν αιχμές ή και παραθέτουν αυθαίρετες ανθρωπομορφικές εικασίες για να ερμηνεύσουν φαινόμενα και παρατηρήσεις με βάση την κυρίαρχη ιδεολογία.

Αφορμή για τους χιμπατζήδες – προσκυνητές ήταν άρθρο της Ιρλανδής Λόρας Κέχοε, ερευνήτριας του πανεπιστημίου Χούμπολντ του Βερολίνου στον τομέα της προστασίας της άγριας ζωής, στο οποίο ως δεύτερη ερμηνεία για μια ασυνήθιστη συμπεριφορά των χιμπατζήδων στη δυτική Αφρική, υπέθετε ότι ίσως σχετίζεται με κάποιο είδος λατρευτικού τελετουργικού. Σε αποστολή της στη Γουινέα και άλλες χώρες της περιοχής, κατέγραψε στην κάμερα χιμπατζήδες να πετάνε πέτρες σε δέντρα. Φυσικά οι πέτρες στοιβάζονταν στη βάση του κορμού, πράγμα που στην Κέχοε θυμίζει (επιφανειακά όπως αναφέρει) τις στοίβες από πέτρες σε ανθρώπινες τελετουργίες θρησκευτικού χαρακτήρα. Απ’ όσο διαπίστωσαν η Κέχοε και οι συνεργάτες της στην περίπτωση των χιμπατζήδων της Αφρικής δεν συντρέχουν κάποιοι εμφανείς λόγοι για το λιθοβολισμό των δέντρων (σ.σ. όπως για παράδειγμα ίσχυε στο λιθοβολισμό των επισκεπτών ζωολογικού κήπου στη Σουηδία το 2012 από έγκλειστο χιμπατζή, που μάζευε κάθε μέρα πετραδάκια σε σωρούς για να τα έχει έτοιμα προς χρήση την επόμενη μέρα). Σε μετέπειτα άρθρο της στον ιστοτόπο theconversation.com, η Κέχοε αναφέρεται πιο ανοιχτά σε πιθανές αναλογίες με λατρευτικές τελετές, αλλά και πάλι ως δεύτερη ερμηνεία.

Και η πρώτη ερμηνεία τι απέγινε; Εξαφανίστηκε εντελώς από τα ΜΜΕ. Να τι γράφει λοιπόν η ίδια η Κέχοε ως πρώτη ερμηνεία: «Η συμπεριφορά μπορεί να είναι μέρος της επίδειξης των αρσενικών, όπου ο δυνατός ήχος από την πέτρα όταν χτυπάει ένα κούφιο δέντρο, προσθέτει στην επίδειξη, που έχει χαρακτήρα εντυπωσιασμού (σ.σ. των αντίπαλων αρσενικών). Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα πιθανό σε περιοχές, όπου δεν υπάρχουν δέντρα με μεγάλες ρίζες, που οι χιμπατζήδες θα χτυπούσαν συνήθως με τα δυνατά χέρια και πόδια τους. Αν κάποια δέντρα παράγουν εντυπωσιακό ήχο, αυτό θα μπορούσε να συνοδεύει ή να αντικαθιστά σε μια επίδειξη την τυμπανοκρουσία με τα πόδια και τα δέντρα με ιδιαίτερα καλή ακουστική θα μπορούσαν να γίνουν δημοφιλείς τόποι επανειλημμένων επισκέψεων».