Πάρνηθα: Οι κρυφές χάρες του μεγαλύτερου αττικού βουνού

Ανηφορίζουμε έως την Πάρνηθα, πεζοπορούμε σε μονοπάτια με φόντο τα έλατα και γνωρίζουμε γνωστές και άγνωστες πλευρές ενός από τους κυριότερους φυσικούς πυλώνες του λεκανοπεδίου Αττικής.

Υπάρχει ένας τόπος, μόλις 40 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, που συνδυάζει την κεφαλληνιακή ελάτη Μαινάλου και τη μαύρη πεύκη, με την καμπανούλα, το αγριογαρίφαλο και τη σκουτελάρια, το αγριόσκορδο με την κίτρινη τουλίπα, το κόκκινο ελάφι με τα κρι κρι, τον θεό Πάνα με τον ποιητή Ρίτσο, το Καζίνο με το Σανατόριο, την αντάρτικη ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με τη σύγχρονη φυσιολατρία των ημερών μας!

Ο λόγος για τη μεγαλεπήβολη και εντυπωσιακή Πάρνηθα, ένα από τα τέσσερα βουνά της Αττικής (μαζί με την Πεντέλη, τον Υμηττό και το Αιγάλεω), για την ακρίβεια το μεγαλύτερο, που ίσως είναι και το πιο… αταξικό, καθώς περιβάλλεται από όλων των ειδών της γειτονιές. Φυλή, Εκάλη, Αυλώνας, Κηφισιά, Ανω Λιόσια, Νέα Ερυθραία, Αφίδνες, Μαλακάσα περιτριγυρίζουν το βουνό, δημιουργώντας μια μικρογραφία από υποπεριοχές της Αθήνας που εμπεριέχει όλες τις αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν την πρωτεύουσα.

Με έναν περίεργο τρόπο, αυτή η σύνθεση, αυτό το κολάζ των διαφορετικών οικισμών (που εκφράζουν τόσο την αγροτική όσο και την παλιομοδίτικα εξοχική πλευρά της Αθήνας) δίνουν στην Πάρνηθα μια αίγλη. Τη μετατρέπουν σε κοινό σημείο αναφοράς όλων των αθηναϊκών διαφορών και ιδιαιτεροτήτων!

Παρότι Αθηναία, δεν είχε τύχει ποτέ να επισκεφθώ την Πάρνηθα. Τέλη της φετινής άνοιξης είχα την ευκαιρία να πεζοπορήσω στους χωμάτινους δρομίσκους της και βέβαια να μάθω περισσότερα για την ιστορία της. Το οδοιπορικό στο ψηλότερο αττικό βουνό, όμως, δεν αρχίζει από το ίδιο το βουνό, αλλά μάλλον από την πόλη που απλώνεται στα πόδια του.

Δεδομένου ότι δεν βρισκόμαστε στην ύπαιθρο, όπου οι αποστάσεις είναι συνήθως μικρές, το ξετύλιγμα της βόλτας ξεκινάει από την επιβίβαση σε ένα μεσαίου κυβισμού αμάξι, κάπου κοντά στο Χαλάνδρι και συνεχίζεται με την οδήγηση στη λεωφόρο Κωνσταντίνου Καραμανλή και μετέπειτα στην Πάρνηθος.

Καυσαέρια, κορναρίσματα, φορτηγά που με τον όγκο τους σού κρύβουν τον ορίζοντα, ομολογουμένως κάνουν την απομάκρυνση από την Αθήνα κάπως κουραστική. Ακόμα κι η αποκόλληση από αυτή την πόλη κόπο θέλει!

Μπαίνοντας, όμως, σιγά σιγά στη ζώνη οξυγόνου της Πάρνηθας, αφήνοντας πίσω τον θόρυβο και τον βρώμικο αέρα του μεσημεριού, η διάθεση αλλάζει, γίνεται πιο ανάλαφρη, εκδρομική και εξοχική.

Στην πορεία προς το καταφύγιο Μπάφι, απ’ όπου θα ξεκινήσει η πεζοπορία μας, σταματάμε μπροστά από ένα ξεχασμένο, ογκώδες κτίριο, που δεν είναι άλλο από το παλιό Ξενία (το κτίριο αγοράστηκε από τον ΕΟΤ στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και χρησιμοποιήθηκε και σαν σχολή τουριστικών επιχειρήσεων).

Πεζοπορώντας προς Φλαμπούρι…

Στην προ Ξενία εποχή, στο σημείο βρισκόταν το περίφημο Σανατόριο (το κλίμα της Πάρνηθας ήταν ευεργετικό για τους ασθενείς με φυματίωση), στο οποίο είχε νοσηλευθεί και ο Γιάννης Ρίτσος για έξι μήνες (από τα τέλη του 1937 έως τα μέσα του 1938).

Απέναντι από το παλιό Ξενία, σε μικρή απόσταση, βλέπουμε να απλώνεται μία αλλόκοτη εγκατάσταση· πρόκειται για το λεγόμενο «Πάρκο των Ψυχών», ένα έργο του γλύπτη Σπυρίδωνα Ντασιώτη που αποτελείται από καμένους κορμούς και το οποίο δημιουργήθηκε το 2012, με αφορμή το κλείσιμο ενός αιώνα από την απόφαση ίδρυσης του Σανατορίου.

Από το Μπάφι στη Μόλα

Λίγη ώρα μετά τις αναπάντεχες συναντήσεις με το (δυστυχώς, κακοσυντηρημένο, όσον αφορά το Ξενία) παρελθόν της Πάρνηθας, φτάνουμε στο καταφύγιο Μπάφι (υψόμετρο 1.161 μ.). Εδώ, λοιπόν, είναι η στιγμή που πραγματικά νιώθεις ότι έχεις φύγει από τον κόσμο σου και ότι μπαίνεις σε έναν άλλο. Το καταφύγιο μοιάζει με σημείο εισόδου-εξόδου: από την πόλη στο δάσος, από την καθημερινότητα στην εκδρομή, από τη βαβούρα στο θρόισμα.

Το καταφύγιο Μπάφι είναι συχνό σημείο εκκίνησης για μια πεζοπορία στην Πάρνηθα. Οσοι δεν επιθυμείτε να περπατήσετε, μπορείτε να επισκεφθείτε το μέρος για καφέ ή τσίπουρο. Φωτογραφία: Παναγιώτης Σαρρ

Το καταφύγιο Μπάφι είναι συχνό σημείο εκκίνησης για μια πεζοπορία στην Πάρνηθα. Οσοι δεν επιθυμείτε να περπατήσετε, μπορείτε να επισκεφθείτε το μέρος για καφέ ή τσίπουρο.

Επιτέλους, ξεκινάμε την πολυπόθητη περιήγηση στα ενδότερα της Πάρνηθας. Η διαδρομή που έχουμε επιλέξει δεν είναι μεγάλη – η απόσταση μέχρι το οροπέδιο της Μόλας, όπου θα καταλήξουμε, είναι γύρω στα 5 χιλιόμετρα. Στην αρχή λαχανιάζω λίγο από την απότομη προσγείωση στον κόσμο της πεζοπορίας, όμως στην πορεία όλα βαίνουν καλώς.

Το να περπατάς ανάμεσα στα έλατα χαζεύοντας τις ανοιχτοπράσινες ανταύγειες στις άκρες τους (σημάδι ότι τα συγκεκριμένα φύλλα είναι νέα) ή τα ορθωμένα κουκουναράκια τους, να σταματάς τις ομιλίες και να επικεντρώνεις την προσοχή σου στα βήματα του μπροστινού για να μη χαθείς, να ακούς ξαφνικά, εκεί που επικρατεί ησυχία, κελαηδίσματα από άγνωστά σου ευδιάθετα πουλιά, να βλέπεις στους κορμούς των δέντρων σημάδια από κέρατα αρσενικού ελαφιού, είναι κάτι που δεν συμβαίνει συχνά.

Αφού περάσουμε από την πηγή της Χαράς και το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου, φτάνουμε στο οροπέδιο της Μόλας (υψόμετρο γύρω στα 1.060 μ.), έναν απλωτό χώρο με γρασίδι που είναι ό,τι πρέπει για πικνίκ (αν επιθυμείτε να τον επισκεφθείτε, προτιμήστε τις καθημερινές, καθώς τα Σαββατοκύριακα ενδέχεται να έχει αρκετό κόσμο).

Σχολικό μάθημα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην Πάρνηθα.

Ξεκούραση στη Μόλα και μετά πάλι πίσω στο Μπάφι, από άλλο δρόμο αυτήν τη φορά, για να αποκτήσουμε μια ακόμα προοπτική της Πάρνηθας. Η βόλτα ολοκληρώνεται στη θαλπωρή του καταφυγίου, με μια φαντασμαγορική σαλάτα «Μπάφι» με μαρούλι και ξηρούς καρπούς – και κάπως έτσι κλείνει η πρώτη γνωριμία με το εντυπωσιακό βουνό.

Η Πάρνηθα στο χαρτί

Αφορμή για όλα τα παραπάνω, για την πολύωρη εκδρομή και την πεζοπορία, ήταν ένα βιβλίο («Πάρνηθα: 18 διαδρομές για να ανακαλύψεις το βουνό») και ένας εκ των δημιουργών του, ο πολύπειρος πεζοπόρος Χρήστος Λέπουρας, ο οποίος είχε την καλοσύνη να μας ξεναγήσει στην Πάρνηθα, να μας μιλήσει για τις ιδιαιτερότητες και την ιστορία της και να μας φέρει κοντά της.

Ετσι, με μια γρήγορη ανάγνωση στον περιεκτικό αυτό οδηγό, μάθαμε για την κατοίκηση της Πάρνηθας από τους μυκηναϊκούς χρόνους, τη φρουριακού χαρακτήρα γειτνίαση με τα συνεχόμενα βουνά Πατέρας και Κιθαιρώνας (τα τρία αυτά όρη προστάτευαν την Αττική σαν τείχος), την παλαιότερη σωζόμενη αναφορά της ονομασίας του βουνού στις «Νεφέλες» του Αριστοφάνη (423 π.Χ.), τη Λυχνοσπηλιά ή σπήλαιο του Πανός στην οποία λατρευόταν ο ακούραστος τραγοπόδαρος εραστής στην αρχαιότητα,.

Τη χρήση της Πάρνηθας απ’ τους αντάρτες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών το ’44 προκειμένου να εκδιωχθούν οι βουνίσιοι «σύμμαχοί» τους (βοσκοί, καρβουνιάρηδες, ξυλοκόποι), τις ιστορικές πυρκαγιές που αφαίρεσαν μέρος της ομορφιάς της (με αποκορύφωμα τη μεγάλη φωτιά του 2007), τον απέραντο φυσικό της πλούτο, δηλαδή το ψυχρόβιο μαυρόπευκο, τη χαλέπιο πεύκη, το ελατοδάσος, τις βελανιδιές στο Μετόχι, το κόκκινο ελάφι και το ατίθασο κρι κρι, που… μετοίκησε στην Πάρνηθα όταν ιδρύθηκε ο Εθνικός Δρυμός της (1961), προκειμένου να προστατευθεί.

Βόλτες στην Πάρνηθα

Στον οδηγό της Πάρνηθας θα βρείτε 18 διαδρομές προκειμένου να γνωρίσετε το βουνό. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές από αυτές: «Καταφύγιο Μπάφι ? Σκίπιζα» (8 χλμ., 3 ώρες, διαδρομή μέσα σε ελατοδάσος με καλή σηματοδότηση), «Γύρος της Χαράδρας της Χούνης» (7,2 χλμ., 4 ώρες, γνωστή ανάβαση που απαιτεί προσοχή και σχετική εμπειρία),

«Θρακο-μακεδόνες ? Ξεροβούνι» (11,8 χλμ., 7 ώρες, πορεία αρχικά μέσα σε πεύκα και χαμηλή βλάστηση και κατόπιν σε πυκνό ελατοδάσος και βραχώδες έδαφος), «Φυλή ? Φρούριο Φυλής» (7,1 χλμ., 3,5 ώρες, διαδρομή μέσα από ρέματα με ωραία θέα), «Γύρος Γκούρας, Σπήλαιο Πανός» (11,2 χλμ., 6,5 ώρες, πορεία με υψομετρικές εναλλαγές).