Σκληρό πόκερ με τους αγωγούς

Του Μιχάλη Μυγιάκη

Στόχος του υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης είναι να καταστεί η Ελλάδα ανεξάρτητος πλουραλιστικός ενεργειακός κόμβος μεταξύ Ανατολής και Ευρώπης, ειδικά μετά τη συμφωνία με τη Μόσχα για την κατασκευή αγωγού μεταφοράς ρωσικού αερίου στην κεντρική Ευρώπη μέσω της χώρας μας. Ωστόσο, η μέχρι τώρα πρακτική στην υλοποίηση ανάλογων έργων, κάθε άλλο παρά ενθαρρυντική είναι.

Κι αυτό, αφενός μεν γιατί οι διαδικασίες ωρίμανσης και υλοποίησης είναι εξαιρετικά πολύπλοκες και κυρίως χρονοβόρες, αφετέρου δε απαιτείται συναίνεση πολλών πλευρών και φυσικά χρήμα, πολύ χρήμα…

Ενδεικτικά είναι το ναυάγιο του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, αλλά και η αποτυχία του νοτίου διαδρόμου εφοδιασμού του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (SouthStream).

Η ελληνική εμπλοκή στη διαδρομή του Turkish Stream, ενός αγωγού που προβάλει η Μόσχα ως το επιθυμητό από αυτήν σενάριο για την παράκαμψη της Ουκρανίας, με στόχο τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ έχει δημιουργήσει πολλούς προβληματισμούς.

Το θέμα βρισκόταν εξ αρχής, ψηλά, στην ατζέντα της συζήτησης των κ.κ. Πούτιν και Τσίπρα, αλλά, απέχει πολύ από την πραγμάτωσή του. Για το λόγο αυτό και οι δύο ηγέτες δεν μίλησαν ξεκάθαρα, με λεπτομέρειες, επί του προκειμένου. Τήρησαν, δε, τα προσχήματα, σε σχέση με τις Βρυξέλλες. Κοινή ήταν η δήλωση από τις δύο πλευρές ότι η Αθήνα θα σεβαστεί τους κανόνες της ΕΕ, καθόσον, μάλιστα, υπάρχει προηγούμενο, με τη Βουλγαρία η οποία δεν πήρε την άδεια να κατασκευάσει το κομμάτι του South Stream που της αναλογούσε.

Το ερώτημα, λοιπόν που προκύπτει, είναι πώς θα επιτύχει η χώρα μας να κάνει κάτι ανάλογο, δεδομένου, άλλωστε, ότι ήδη τρέχει το έργο του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (TransAdriaticPipeline ή ΤΑΡ), το οποίο θα μεταφέρει το αζέρικο αέριο μέσω Τουρκίας προς ευρωπαϊκά κράτη μέσω ημών. Αυτό που προέχει, είναι να γίνουν οι σχετικές διερευνητικές εργασίες από συγκεκριμένο φορέα, ο οποίος εκτιμάται ότι θα συσταθεί στην πορεία, και, βεβαίως, να βρεθούν τα πρώτα κεφάλαια για τις μελέτες όδευσης του έργου.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ξεκινήσουν οι διαδικασίες για την αδειοδότηση του αγωγού στη βάση του τρίτου ενεργειακού πακέτου ως ΑΣΦΑ (Ανεξάρτητο Σύστημα Φυσικού Αερίου), πράγμα που σημαίνει ότι θα επιτραπεί η πρόσβαση τρίτων στον αγωγό. Άρα, είναι αναγκαίο να εκδηλωθεί ενδιαφέρον από εταιρίες για την αγορά αερίου.

Η χωρητικότητα του αγωγού προβλέπεται να είναι 47 δις κυβικά μέτρα, ενώ, μέσω του αγωγού προβλέπεται να καλύπτονται από το 2019 οι ανάγκες των χωρών που καλύπτονται σήμερα από το TransBalkan System, δηλαδή τον αγωγό που μέσω Ουκρανίας καταλήγει σε Βουλγαρία και Ελλάδα. Ένα από τα σημαντικά προβλήματα που ανακύπτουν έχει να κάνει με το υποθαλάσσιο τμήμα που είναι κοινό με τον αγωγό South Stream, ο οποίος ουσιαστικά ακυρώθηκε. Θα υπάρξει, όπως λέγεται, αλλαγή στη χάραξη, καθώς ήδη έχουν δαπανηθεί μεγάλα ποσά, με νέα κατεύθυνση λίγο πριν φθάσει στις Βουλγαρικές ακτές, για να περάσει νοτιότερα στην Ανατολική Θράκη. Το πιθανότερο, δε, είναι αν και εφόσον όλα προχωρήσουν, το ελληνικό τμήμα να λέγεται Greek Stream. Πάντως, όλα δείχνουν ότι ο Turkish Stream σε ότι μας αφορά, θα κινηθεί παράλληλα με τον TAP, πιθανόν βορειότερα.

Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος υπουργός για τις σχέσεις με την Ε.Ε., Βολκάν Μποζκίρ, μιλώντας στα πλαίσια της πενταμερούς συνάντησης που διεξήχθη, στη Βουδαπέστη δήλωσε και αυτός ότι, το μέλλον του αγωγού Turkish Stream εξαρτάται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο ίδιος είπε ότι το φυσικό αέριο θα αποτελέσει στο μέλλον το πιο σημαντικό ενεργειακό ζήτημα. Την ίδια ώρα, μελέτη σκοπιμότητας για τον αγωγό φυσικού αερίου Turkish Steam καταρτίζει η κρατική σερβική επιχείρηση φυσικού αερίου Srbijagas, η οποία σύμφωνα με τον εκτελεστικό διευθυντή της επιχείρησης, Γιόβοτσα Μπούντιμιρ, θα ολοκληρωθεί τον ερχόμενο Μάιο.

Τονίζεται πάντως ότι, αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωνε τον περασμένο μήνα ότι, η Gazprom μπορεί να χρησιμοποιήσει τον ΤΑΡ για να μεταφέρει το φυσικό αέριο, αν κατασκευάσει τελικά τον αγωγό Turkish Stream και μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ελλάδα.

Οφέλη

Ο ίδιος ο υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Παν. Λαφαζάνης υποστηρίζει ότι, η κατασκευή του αγωγού που θα μεταφέρει Ρωσικό αέριο στην κεντρική Ευρώπη «είναι ένα μεγάλο οικονομικό και πολιτικό πρότζεκτ, τεράστιας σημασίας και για το μέλλον του τόπου μας». Το κόστος  κατασκευής του αγωγού στο ελληνικό του τμήμα θα φτάσει στα 2 δις ευρώ, ενώ εκτιμάται ότι θα απασχοληθούν περίπου 20.000 άνθρωποι μέχρι την ολοκλήρωσή του, που τοποθετείται στο 2019.

Ο κ. Λαφαζάνης εκτιμά ότι, θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις από το έργο, με πολύ φθηνές τιμές και μεγάλες εκπτώσεις στην προμήθεια της χώρας μας με φυσικό αέριο, καθώς και δυνατότητα εμπορίας του προς τις τρίτες χώρες και σημαντικές επενδύσεις παρεμφερείς με τον αγωγό.

Σύμφωνα με τον υπουργό. ο ελληνικός αγωγός θα ξεκινά από τα ελληνοτουρκικά σύνορα, θα διέρχεται από την Ελλάδα και θα πηγαίνει στη FYROM με κατεύθυνση προς την Ευρώπη. Σημειώνεται ότι,  ο αγωγός αυτός θα τροφοδοτεί, κυρίως, την Κεντρική Ευρώπη.

TAP

Ο Διαδριατικός Αγωγός, που θεωρείται ως ένας σημαντικός διασυνδετικός αγωγός φυσικού αερίου (Interconnector), θα διέρχεται από τη Βόρεια Ελλάδα, την Αλβανία και υποθαλάσσια θα κατευθύνεται στην Ιταλία.

Όταν ολοκληρωθεί, θα αποτελέσει το πρώτο, ιδιαίτερα σημαντικό, έργο του Νοτίου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, ενός δηλαδή από τους ενεργειακούς διαδρόμους πρώτης προτεραιότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο από την Κασπία και την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι νέες αυτές ποσότητες φυσικού αερίου θα συμβάλλουν σημαντικά, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στη μείωση της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις παραδοσιακές πηγές προμήθειας φυσικού αερίου (Ρωσία, Αλγερία και Νορβηγία), ιδίως δε σε συνδυασμό με τις ήδη διαφοροποιημένες πηγές/ποσότητες φυσικού αερίου που εισάγονται στην Ιταλία από τη Βόρεια Αφρική και αλλού.

Όσον αφορά τη Νοτιανατολική Ευρώπη, ο αγωγός ΤΑΡ θα αποτελέσει μία σημαντικότατη υποδομή, καθώς θα υποστηρίξει την εισαγωγή του φυσικού αερίου ιδίως στις χώρες των δυτικών Βαλκανίων που δεν έχουν πρόσβαση στο καύσιμο αυτό και, παράλληλα, θα μειώσει την έντονη εξάρτηση της Βαλκανικής χερσονήσου από μία και μοναδική πηγή προμήθειας αερίου.  Η υλοποίηση του αγωγού TAP θα συμβάλλει στην ανάπτυξη και άλλων σημαντικών υποδομών φυσικού αερίου, όπως ο αγωγός IonianAdriaticPipeline (IAP) και ο επονομαζόμενος «Δακτύλιος Φυσικού Αερίου της Ενεργειακής Κοινότητας» (EnergyCommunityGasRing).  

Επιπρόσθετα, ο αγωγός TAP θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της αλβανικής αγοράς φυσικού αερίου, καθώς θα άρει την απομόνωσή της από τις ευρωπαϊκές αγορές, διασφαλίζοντας τη διασύνδεσή της τόσο με την Ελλάδα, όσο και με την Ιταλία.

Τέλος, ο αγωγός TAP, που θα συνδέσει την Ελλάδα με την Ιταλία, αφ’ ενός θα συμβάλλει στην ωρίμανση και της ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου, αφ’ ετέρου θα δημιουργήσει μία «γέφυρα» μεταξύ των πηγών φυσικού αερίου της Ανατολής και των αγορών φυσικού αερίου της Δύσης.

Ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB

Καθοριστικής σημασίας επίσης είναι η υλοποίηση του ελληνοβουλγαρικού διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου (IGB), ο οποίος προβλέπεται να ενώνει την πόλη StaraZagora της Βουλγαρίας με την Κομοτηνή και με τον ΤΑΡ.

Το έργο αφορά στην κατασκευή και λειτουργία υπόγειου αγωγού φυσικού αερίου υψηλής πίεσης, 80 barg, για τη διασύνδεση Ελλάδας και Βουλγαρίας. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στα 220 εκατ. ευρώ. Ο αγωγός είναι διαμέτρου 32’’ (81,3 cm) και συνολικού μήκους 182 χιλιομέτρων.

Ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός (IGB), εκτός από διασυνδετήριος αγωγός μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας με καθοριστική σημασία για την ενεργειακή ασφάλεια των δύο χωρών, αποτελεί σημαντικό έργο για την υλοποίηση του Νοτίου Διαδρόμου, καθώς και πύλη για την τροφοδοσία των αγορών της ΝΑ Ευρώπης με αέριο από την περιοχή της Κασπίας.

Αγωγός Μπουργκάς–Αλεξανδρούπολη

Τα σχέδια όμως, έχουν και τις ανατροπές τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πετρελαϊκός αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, την υλοποίηση του οποίου ακύρωσε η Βουλή της Βουλγαρίας, το Μάρτιο του 2013.

Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση της βουλγαρικής κυβέρνησης, η προοπτική κατασκευής του αγωγού, που θα μετέφερε ρωσικό πετρέλαιο στην Ελλάδα μέσω Βουλγαρίας, είχε προκαλέσει έντονη ανησυχία της κοινής γνώμης για περιβαλλοντικές καταστροφές.

Απαγορευτικός παράγοντας φαίνεται ότι ήταν για τη Σόφια και το κόστος του έργου, ύψους 1 δισ. ευρώ.

Ο αγωγός, μήκους 282 χιλιομέτρων, θα μετέφερε 35 εκατ. τόνους ρωσικού πετρελαίου ετησίως στην  Αλεξανδρούπολη μέσω Βουλγαρίας, παρακάμπτοντας τα Στενά του Βοσπόρου.

Οι εισηγητές του κυβερνητικού επιτελείου έκαναν λόγο για αδυναμία εκτέλεσης του έργου υπό τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες, οι οποίες είναι πολύ διαφορετικές από τις αντίστοιχες του 2007, οπότε υπογράφηκε η τριμερής συμφωνία (Ρωσία-Βουλγαρία-Ελλάδα).

SouthStream

Ένα ακόμη μεγαλεπήβολο έργο που έχει μείνει στα χαρτιά, και φαίνεται να παίζει ρόλο «τροχιοδεικτικό», είναι ο αγωγός φυσικού αερίου SouthStream, που θα μετέφερε ρωσικό αέριο προς την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ξεκάθαρα ότι, η Ρωσία δεν πρόκειται να συνεχίσει τις εργασίες για τον εν λόγω αγωγό εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθήσει να αντιτίθεται στο έργο.

Ο επικεφαλής του ρωσικού κράτους υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δείχνει διστακτικότητα όσον αφορά το να δώσει το «πράσινο» φως για την υλοποίηση του σχεδίου με στόχο την προμήθεια φυσικού αερίου στη νότια Ευρώπη μέσω της Βουλγαρίας – παρακάμπτοντας την Ουκρανία.

«Καθώς εξακολουθούμε να μην έχουμε λάβει την άδεια της Βουλγαρίας, σκεφτόμαστε ότι στην παρούσα κατάσταση η Ρωσία δε μπορεί να προχωρήσει στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου», σημείωσε ο Πούτιν.

Ο αγωγός SouthStreamείχε σχεδιαστεί για να αυξήσει τη δυνατότητα προμήθειας των αγορών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και να διαφοροποιήσει τις οδούς εφοδιασμού του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το υποθαλάσσιο τμήμα του αγωγού θα διέσχιζε τη Μαύρη Θάλασσα, με συνολικό μήκος 900 περίπου χιλιομέτρων, συνδέοντας τη Ρωσία με της αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην κοινοπραξία του SouthStream, μετείχαν η ρωσική Gazprom με  μερίδιο 50%, η ιταλική Eni με 20%, η γαλλική  EDF με 15% και η γερμανική WintershallHolding με 15%. Η Ελλάδα υπέγραψε διακυβερνητική συμφωνία με τη Ρωσία για ένταξη στο έργο South Stream στις 29 Απριλίου του 2008. Η συμφωνία επικυρώθηκε από την Βουλή των Ελλήνων στις 2 Σεπτεμβρίου του 2008.