ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΣΑΡΛΑΤΑΝΙΣΜΟΣ (1) “Ζούμε σε εκρηκτικό μείγμα γνώσης, άγνοιας και εξουσίας”

Του συγγραφέα- ερευνητή κ. Κώστα Δούκα

Την ιδέα της επιστήμης ανεκάλυψαν οι Έλληνες, οι οποίοι έθεσαν τα θεμέλια επί των οποίων ανεπτύχθησαν όλα τα είδη της επιστημονικής γνώσης. Σήμερα ο άνθρωπος έχει προοδεύσει τεχνολογικά χάριν της επιστήμης. Όσο οι επιστήμονες εξελίσσονται και εξειδικεύονται, τόσο ο άνθρωπος κάνει ένα ακόμη βήμα προς την κατεύθυνση του συμπαντικού ανθρώπου, που αποτελεί πλέον αυτοσκοπό.

Ο άνθρωπος δεν είναι φαίνεται γεννημένος γιά να περιορισθεί μόνο σε μία σφαίρα γηίνων διαστάσεων και συνθηκών. Στόχος του ήταν ο έναστρος ουρανός. Κοιτούσε πάντοτε ψηλά, νομίζοντας ότι εκεί βρίσκεται ο Θεός, αν και το «ψηλά» είναι σχετικό. Στο Σύμπαν δεν υπάρχει ούτε «πάνω» ούτε «κάτω». Ήδη αναζητεί επιμόνως με τα όργανά του νέους πλανήτες στο κοντινό του διάστημα, που να προσομοιάζουν με την Γη.

Όσο ζει λοιπόν ο άνθρωπος στην Γη, προσπάθησε και προσπαθεί να βελτιώσει την ζωή του διά της επιστήμης. Πρώτα άρχισε με εικασία. Η εικασία ανυψώνεται σε πίστη. Ναι, το φεγγάρι έχει φάσεις, που επαναλαμβάνονται σε τακτά διαστήματα. Η πίστη δίνει γρήγορα την θέση της στην διάνοια. Και από την διάνοια, ξεπετάγεται η επιστήμη.

Αλλά τι θα πει επιστήμη, που οι Λατίνοι μετεγλώττισαν σε SCIENTIA και έκτοτε επεκράτησε διεθνώς ο όρος science;

Η λέξη κατάγεται από το πολυσήμαντο ρήμα ΙΣΤΗΜΙ. Αυτή η ρίζα ΣΤ, είναι δημοφιλέστατη σε όλο τον κόσμο: Station, statu, installation, stable, stability και δεκάδες άλλες σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και όχι μόνο. Ακόμη και το STOP που βλέπουμε στον δρόμο σαν οδικό σήμα, στο ΙΣΤΗΜΙ του Ομήρου έχει την ρίζα του. IΣΤΗΜΙ και ΕΠΙΣΤΑΜΑΙ, σημαίνει γνωρίζω να κάνω κάτι, είμαι ικανός να πράξω κάτι. Τελικά, εννοώ, γνωρίζω, είμαι έμπειρος σε κάτι. Κι όταν λέμε «γνωρίζω επισταμένως», εννοούμε ότι είμαι ειδήμων, έμπειρος, νοήμων.

Είναι σημαντικό να πούμε ότι η ενσυνείδητη θεμελίωση της επιστήμης άρχισε στην Ιωνία τον 7^ο π.Χ. αιώνα με τον Θαλή τον Μιλήσιο. Πρώτος έκανε χρήση του όρου ΕΠΙΣΤΗΜΗ ο Πλάτων, ο οποίος στην «Πολιτεία» θέτει την επιστήμη στην υπερτάτη βαθμίδα της γνώσεως, ταυτίζοντάς την με την διαλεκτική. Ο Αριστοτέλης ταξινόμησε τις επιστήμες και αυτή η ταξινόμηση ίσχυε μέχρι των νεωτέρων χρόνων.

Ωστόσο, οι νεώτεροι διανοητές δεν σταμάτησαν να ασχολούνται με τον ορθότερο προσδιορισμό της λέξεως «επιστήμη». Γιά παράδειγμα, ο Γάλλος φιλόσοφος Μέγερσον, αποφαίνεται ότι η επιστημονική εξήγηση, κυριαρχεί στην συνήθη αντίληψη περί αισθητού κόσμου.

Ο Βάκων χαρακτηρίζει την επιστήμη ως «εικόνα της ουσίας» των γιγνωσκομένων πραγμάτων.

Ο Καρτέσιος θεωρεί ως χαρακτηριστικό της επιστήμης την σαφήνεια και την ενάργεια.

Ο Καντ ορίζει ότι η επιστήμη είναι «κάθε μάθηση που αποτελεί σύστημα, δηλαδή ένα σύνολο ταξιθετημένο σύμφωνα προς τις αρχές».

Ανάλογες απόψεις έχουν διατυπώσει και άλλοι μεγάλοι διανοητές, όπως ο Σοπενχάουερ, ο Μπρέχερ, ο Χούρσελ κ.ά. Εντύπωση προκαλεί ο αγγλοσαξωνικός πραγματισμός, που δεν δέχεται ότι η επιστήμη αποκαλύπτει την αληθινή ουσία των πραγμάτων. Μάλιστα ο Μπέρξον θεωρεί την επιστήμη σαν απλό όργανο δράσεως.

Η επιστήμη λοιπόν παρακολουθεί τον άνθρωπο από τα γεννοφάσκια του, συμβάλλει στην γνώση του περιβάλλοντος χώρου ανάλογα με την ειδικότητά της και βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου επί της Γης, ενώ εγγυάται ότι θα τον μεταβάλει σε συμπαντικό άνθρωπο.