Σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης βρίσκεται, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το 35% του ελλαδικού χώρου με τη Δυτική Στερεά Ελλάδα και το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου να κρατούν τα «σκήπτρα» σ’ αυτή την μόνιμη απειλή, ενώ το 49% της χώρας βρίσκεται ήδη σε μέτριο κίνδυνο ερημοποίησης.
Με λίγα λόγια, η μισή Ελλάδα αντιμετωπίζει έντονα το πρόβλημα να απολέσει τη φυτική της κάλυψη στη συνέχεια να… στεγνώσει η γη της και τέλος να γίνει έρημος. Το σενάριο είναι άκρως τρομακτικό, ωστόσο, κινείται στα όρια της… πιθανής πραγματικότητας.
Άλλωστε, η ερημοποίηση αποτελούσε πάντα μια σημαντική απειλή για τις Μεσογειακές χώρες και αυτό γιατί οι παράγοντες που την «ευνοούν» απαντώνται πλούσιοι στη Μεσογειακή λεκάνη. Η μεγάλη διακύμανση στο κλίμα με της μεγάλης έντασης βροχοπτώσεις, τις εποχιακές ξηρασίες αλλά και το ανάγλυφο με την περιορισμένη φυτική κάλυψη αποτελούν μια μόνο πτυχή του προβλήματος.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η δημιουργία ενός εκατοστού εδάφους διαρκεί 500 με 1000 χρόνια αλλά αρκεί μια καταρρακτώδης βροχή για να χαθεί από εκεί που δεν προστατεύεται.
Σε ότι αφορά τη χώρα μας, οι περιοχές υψηλού κινδύνου ερημοποίησης είναι η δυτική Στερεά Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου, η ορεινή ζώνη των Ιονίων νήσων, η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίο, η Εύβοια και μέρος της Ηπείρου, Θεσσαλίας και Θράκης. Όπως προκύπτει από πρόσφατες μελέτες, το 35% του ελλαδικού χώρου βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης ή έχει ήδη ερημοποιηθεί, ενώ το 49% θεωρείται ότι βρίσκεται σε μέτριο κίνδυνο ερημοποίησης
Οι έντονες κλίσεις σε μεγάλο τμήμα της χώρας χαρακτηρίζουν περίπου το μισό της συνολικής έκτασης, αποτέλεσμα να προκαλούνται σε μεγάλη έκταση έντονη διάβρωση του εδάφους και «απώλεια» των ομβρίων υδάτων.
Ωστόσο, η ανθρώπινη παρέμβαση αποτελεί και σε αυτή την περίπτωση τη χειρότερη απειλή. Κάποιες από αυτές είναι η καταστροφή της φυσικής βλάστησης, η υποβάθμιση των υδατικών πόρων, η υποβάθμιση των εδαφικών πόρων.
Η φυσική βλάστηση προστατεύει το έδαφος από τη διαβρωτική δράση των σταγόνων της βροχής. Η διάβρωση με την σειρά της προκαλεί σταδιακή μείωση του βάθους του εδάφους, με άμεση συνέπεια την υποβάθμιση της βλάστησης και μείωση της παραγωγικότητάς του.
Η επέκταση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ορεινή και ημιορεινή ζώνη της χώρας μας ιδιαίτερα όταν δεν συνδυάζεται με μέτρα αντιδιαβρωτικής προστασίας μπορεί να επιφέρει δραματική υποβάθμιση των εκτάσεων αυτών. Σημαντική υποβάθμιση των ορεινών και ημιορεινών όγκων της χώρας μας προκαλείται επίσης από την κτηνοτροφία.
Βασικός παράγοντας που συντελεί στην ερημοποίηση είναι η «τύχη» των εκτάσεων που έχουν καταστραφεί από συχνές πυρκαγιές. Όταν η συχνότητα των πυρκαγιών στην ίδια έκταση είναι μεγάλη η καταστροφή του εδάφους είναι οριστική, ειδικά, όπως συμβαίνει σε αρκετές περιπτώσεις όταν μετατρέπονται τέτοιες εκτάσεις σε βοσκοτόπια.
Η ποιότητα του νερού συνδράμει επίσης στο φαινόμενο της ερημοποίησης. Παρότι αντιμετωπίζουμε το νερό ως έναν ανεξάντλητο φυσικό πόρο, τον οποίο διαχειριζόμαστε σπάταλα, κυρίως στη γεωργία που απορροφά το 86% των διαθέσιμων πόρων. Η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα συνεχώς μειώνεται και οι γεωτρήσεις φθάνουν πλέον σε διπλάσιο βάθος από ότι πριν από μία 20ετία. Η άντληση του νερού είναι ανεξέλεγκτη, η οποία, εκτός από μείωση των αποθεμάτων, προκαλεί και το φαινόμενο της υφαλμύρωσης. Τη στιγμή επίσης που σε άλλες χώρες της Ευρώπης έχει επικρατήσει η στάγδην άρδευση στη γεωργία, εμείς ακόμη ποτίζουμε με τα “κανόνια”.
Η ένταση του φαινομένου της ερημοποίησης καθορίζει το κατά πόσο και με ποιους τρόπους μπορεί να ανατραπεί μια αρνητική προοπτική.
Σημειώνεται ότι, η Ελλάδα έχει επικυρώσει την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Ερημοποίηση (UNCCD 06.03.1997) με το Νόμο 2468 (Υπ. Απόφαση 974/27-7-2001, ΦΕΚ 99605/3719) και είχε συστήσει την Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Απερήμωσης την οποία όμως όλες οι κυβερνήσεις άφησαν χωρίς πόρους και αρμοδιότητες.
Έρη Δρίβα
με Αριθμό Μητρώου 12691
