Ὁ ρευματώδης Ἑλλήσποντος καθορίζει τό ἀληθινό πεδίο τοῦ Τρωϊκοῦ Πολέμου.Ἓνα μεγάλο ἐρώτημα πού δέν φαίνεται νά ἀπασχόλησε τούς μελετητές τοῦ Ὁμήρου, εἶναι ποῦ ἀκριβῶς ἀγκυροβόλησαν οἱ Ἀχαιοί τόν παμμέγιστο στόλο τους τῶν 1.186 πλοίων.
Γράφει ο Κώστας Δούκας*
Καί ἐδῶ τό ἐρώτημα αὐτό προσκρούει στήν κοινή λογική ὃτι τά νερά τοῦ Ἑλλησπόντου δέν προσφέρονται ὃλα γιά τήν ἀγκυροβλία τοῦ στόλου, ὁ ἀριθμός τοῦ ὁποίου προκύπτει ἀπό μία ἁπλῆ πρόσθεση τοῦ «Καταλόγου τῶν Νηῶν» κατά ἒθνος, ὃπως τόν ἀναφέρει ὁ Ὃμηρος στήν ραψωδία Β τῆς Ἰλιάδος.
Τό ὃτι δέν προσφέρονται ὃλες οἱ περιοχές τοῦ Ἑλλησπόντου γιά ἀγκυροβολία τό γνώριζε πολύ καλά καί ὁ ῾Ὃμηρος ὃπως θά δοῦμε στήν συνέχεια.
Τόσο ἀπό τήν Ἰλιάδα, ὃσο καί ἀπό τήν Ὀδύσσεια προκύπτει ὃτι οἱ ναῦτες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἒσυραν τά πλοῖα τους ἐπί ἀμμώδους ἀκτῆς καί ἀναζητοῦσαν πρός τόν σκοπό αὐτό λιμένες πολυβενθεῖς (Ἰλ. Α 432, Ὀδ. κ 125, π 234 κ.ἀ), δηλαδή λιμένες πολυβαθεῖς, μέ μεγάλο βάθοςἢ βένθος, κολπώδεις, δηλαδή ἡ θάλασσα νά εἰσχωρεῖ σέ μεγάλο βάθος ἐπί τῆς ξηρᾶς. Μερικοί θεώρησαν λανθασμένα ὃτι οἱ Ἀχαιοί ἀναζητοῦσαν λιμένες μέ βαθειά νερά. Ἀλλά τί νά τά κάνουν; Δέν διέθεταν… ὑπερωκεάνεια μέ μεγάλο βύθισμα. Τά πλοῖα τους ἦσαν ἐλαφρά καί οἱ ναῦτες τά ἒσυραν στήν ἀμμουδιά μέχρι τήν ἑπομένη ἐπανακαθέλκυσή τους. Ἑπομένως πολυβενθής λιμήν σήμαινε ἐπαρκῆ εἰς βάθος κολπώδη ἀμμώδη ἒκταση, ὣστε νά καθίσταται εὐχερής ἡ νεώλκηση ἐπί τῆς ξηρᾶς καί ἡ ἐπανακαθέλκυση τῶν νηῶν κατά περίσταση.
Ἀλλά πόσες περιοχές τοῦ Ἑλλησπόντου προσφέρονται γιά τήν ἐξυπηρέτηση τῶν ἀρχαίων πλοίων;
Ἐλάχιστες.
Εἰδικώτερα γιά ἓνα τόσο μεγάλο στόλο, μόνο ἓνα τέτοιο ἀγκυροβόλιο προσφέρεται. Ἀλλά καί αὐτό ἀκόμη δέν ἀρκοῦσε γιά ἓνα τόσο μεγάλο στόλο. Διότι ὁ Ὃμηρος μᾶς πληροφορεῖ ὃτι τά πλοῖα εἶχαν συρθεῖ σέ τρεῖς σειρές ἐπειδή ὁ αἰγιαλός δέν τίς χωροῦσε, ἂν καί εὐρύς. Ἡ μοναδική προσφερομένη περιοχή βρίσκεται μεταξύ τῆς Ἀβύδου καί τῶν Δαρδανελίων, γνωστῶν σήμερα ὡς Τσανάκ Καλέ.
Ἀλλά γιατί δέν ὑπάρχουν πολυβενθεῖς λιμένες στόν Ἑλλήσποντο; Κι αὐτό μᾶς τό ἐξηγεῖ ὁ Ὃμηρος, ὁ ὁποῖος χαρακτηρίζει τόν Ἑλλήσποντο ὡς ἀγάρροον (Ἰλ. Β 844).
Αὐτάρ Θρήϊκας ἦγ᾽ Ἀκάμας καί Πείροος ἣρως
ὃσσους ῾Ελλήσποντος ἀγάρροος ἐντός ἐέργει
(Στούς Θράκες πάλι ἀρχηγός ἦταν ὁ Ἀκάμας καί ὁ ἣρωας Πείροος
ὃσους ὁ Ἑλλήσποντος μέ τά δυνατά ρεύματα ἐντός κλείνει).
Ἡ ὁμηρική λέξη ἀγάρροος εἶναι ἡ λέξη κλειδί γιά νά προσδιορίσουμε ποῦ μπορεῖ νά βρισκόταν τό στρατόπεδο τῶν Ἀχαιῶν καί ποῦ τό αὐθεντικό Ἲλιον, πού ὃπως θά ἀναλύσουμε ἀργότερα μέ πολλά στοιχεῖα δέν βρισκόταν μακρύτερα τῶν 8 χιλιομέτρων ἀπό τό στρατόπεδο τῶν Ἀχαιῶν.
Ἀγάρροος ( ἂγαν+ρέω) σημαίνει ὁ ρευματώδης, ὀ ἒχων σφοδρά, ὁρμητικά ρεύματα καί ἀποτελεῖ ἐπίθετο τοῦ Ἑλλησπόντου (῾Ομηρικό Λεξικό Πανταζίδη).
Ὁ ἲδιος χαρακτηρισμός ἀναφέρεται καί στόν στίχο τῆς Ἰλιάδος Μ 30:
λεία δ᾽ ἐποίησε παρ᾽ ἀγάρροον Ἑλλήσποντον (καί ἰσοπέδωσε (τά θεμέλια) πλάι στόν δυνατόρροον Ἑλλήσποντο).
Κατά τόν Ὃμηρο, ὁ Ἀπόλλων καί ὁ Ποσειδώνας ἒστρεψαν τίς κοίτες 8 ποταμῶν γιά νά καταστρέψει καί νά κάνει θαλασσόπλοο τό τεῖχος τῶν Ἀχαιῶν καί συγκεκριμένα τούς ποταμούς Ρῆσο, Ἑπτάπορο, Κάρησο, Ροδίο, Γρανικό, Αἲσηπο, Σκάμανδρο (ἢ Ξάνθο) καί Σιμόει. Ποῦ ἒρρεαν ὃλοι αὐτοί οἱ ποταμοί;
Τό ἲδιο ἀναφέρεται καί στόν Ὓμνον εἰς Δήμητραν, 34.
Ἂρα οἱ Ἀχαιοί θά ἒπρεπε νά ἀναζητήσουν πολυβενθῆ λιμένα σέ εἰδικό σημεῖο τοῦ Ἑλλησπόντου.
Ἀλλά καί σήμερα ἀκόμη ἡ ταχύτητα ροῆς τῶν θαλασσίων ρευμάτων ἐκεῖ κυμαίνεται μεταξύ 3 ἓως 9 χιλιομέτρων τήν ὣρα, ὃπως γράφει ὁ Ἀντ. Κολιόπουλος στό βιβλίο “Στρατιωτική Γεωγραφία”. Στήν ἀρχαιοτάτη ἐποχή τοῦ Ὁμήρου, πρίν 5.000 χρόνια ἀπό σήμερα, ἡ ταχύτητα τῶν ὑδάτων θά ἦταν πολύ μεγαλύτερη, ἀφοῦ θά συνεχιζόταν ἡ ἀπό βορρᾶ πλημύρα τοῦ Αἰγαίου λόγω τήξεως τῶν πάγων τῆς Βουρμίου περιόδου.
Ποῦ ἒπρεπε λοιπόν νά ἀνελκυσθοῦν ἐπί ὁμαλῆς παραθαλασσίας περιοχῆς τά πλοῖα τῶν Ἀχαιῶν, δεδομένου ὃτι οἱ ἀκτές τοῦ Βοσπόρου μεταξύ τῶν ἀκρωτηρίων Σιγείου καί Ροιτίου (πού βρίσκονται κοντά στό Χισαρλίκ) εἶναι ἀλίμενες καί κρημνώδεις καί ἐντελῶς ἀκατάλληλες, ὃπως καί ἡ περιοχή τοῦ Ὀφρυνίου, ἀκόμη βορειότερα καί πολύ ἀπέχουσα τοῦ Χισαρλίκ;
Πρέπει λοιπόν καί πάλι νά καταφύγουμε στό πληροφοριακό ὑλικό τοῦ Ὁμήρου. Ὁ Ζεύς δίνει συγκεκριμένες ἐντολές στόν Φοῖβο Ἀπόλλωνα καί, μεταξύ ἂλλων, τόν παροτρύνει νά καταδιώξει τούς Ἀχαιούς καί νά τούς φθάσει μέχρι τά πλοῖα τους πού βρίσκονται ἀραγμένα στόν Ἑλλήσποντο, πολλά χιλιόμετρα μακριά ἀπό τό Χισαρλίκ (Ἰλ. Ο 233). Βεβαιώνει δηλαδή ὁ ποιητής ὃτι ὁ στόλος τῶν Ἀχαιῶν εἶχε νεωλκηθεῖ στόν Ἑλλήσποντο. Καί ἀσφαλῶς ὂχι στίς νοτιώτερες ἀλίμενες περιοχές πού προανέφερα, τό Ὀφρύνιον, τό Σίγειον καί τό Ρύτιον, πού βρίσκονται πολύ βορειότερα τοῦ Χισαρλκίκ.
Ἀλλά καί στό Σ 150 οἱ Ἀχαιοί φευγατίζονται ἀπό τόν Ἓκτορα καί φθάνουν στίς νῆες τους στόν Ἑλλήσποντο: φεύγοντες νῆάς τε καί Ἑλλήσποντον ἳκοντο.
Καί ἀκόμη στήν Ὀδύσσεια (ω 82) μαθαίνουμε ὃτι ὁ τύμβος τοῦ Ἀχιλλέα, ὃπως τόν περιγράφει στόν ἲδιο, ἢδη νεκρό, ὁ ἐπίσης νεκρός Ἀγαμέμνων, καί τῶν δύο εὑρισκομένων στόν Ἃδη, ἒγινε ἀκτῇ ἐπί προχούση, ἐπί πλατεῖ Ἑλλησπόντῳ, ὡς καί τηλεφανής ἐκ ποντόφιν ἂνδρασιν εἲη (ἐπί ἀκτῆς πού προεξεῖχε στόν πλατύ Ἑλλήσποντο, ὣστε νά φαίνεται ἀπό μακρυά στούς ἂνδρες πού ταξιδεύουν στήν θάλασσα).
Εἶναι δυνατόν ὃλες αὐτές οἱ λεπτομερεῖς περιγραφές τοῦ Ὁμήρου νά ὁδηγοῦν στό συμπέρασμα ὃτι οἱ Ἀχαιοί, ὁσάκις κατεδιώκοντο ἀπό τό πεδίο τῆς μάχης στά Πέργαμα τοῦ Πριάμου, νά διήνυαν διαφορετική τῆς περιγραφείσης διαδρομῆς;
Ὣστε προφανῶς πρέπει νά δεχθοῦμε ὃτι τό στρατόπεδα τῶν Ἀχαιῶν καί τό προσάραγμα τῶν πλοίων στό μοναδικό σημεῖο πού προσφέρεται γιά τόν σκοπό αὐτό, δηλαδή τό σημερινό Τσανάκ Καλέ, τά ἀρχαιότατα Δαρδανέλια, πού μέ τήν σειρά του προσδιορίζει καί τήν θέση τοῦ αὐθεντικοῦ Ἰλίου, βρισκόταν πολύ μακριά ἀπό τό Χισαρλίκ. Ἂλλωστε ὁ Ὃμηρος πουθενά δέν ἀναφέρει ὃτι τό Ἲλιον ἦταν παραλιακή πόλη. Ἀντιρρήσεις ἒχουν ἐκφράσει ἐπ᾽αὐτοῦ καί ἂλλοι ἱστορικοί ἐρευνητές, (Εὐάγγ. Πανταζής) οἱ ὁποῖοι ἒχουν ὑποστηρίξει τήν ἂποψη ὃτι τό Χισαρλίκ εἶναι τόπος ἐντελῶς ἀσύμβατος, ὑποδεικνύοντες ὡς τόπο τοῦ αὐθεντικοῦ Ἰλίου τήν περιοχή Μπαλί Ντάγ, τό ὁποῖο ἀρχικά ὁ Σλῆμαν εἶχε ἐπισκεφθεῖ, ἀλλά τό ἀπέκλεισε διότι, ὃπως εἶπε, δέν βρῆκε ἰσχυρές ὀχυρώσεις.
Tέλος 4ου Μέρους/Το άρθρο συνεχίζεται.Δείτε προηγούμενα σχετικά άρθρα εδώ
*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ειδικευμένος στο ναυτιλιακό ρεπορτάζ, ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου. Όλα τα άρθρα του ιδίου εδώ.
