Κ.Δούκας: Ποιός ἦταν ὁ Ὃμηρος 5ον-Πόσο παλαιός μπορεῖ νά εἶναι;

Ὁ Ὃμηρος γνώριζε τόν Νεῖλο μέ τό ὂνομα Αἲγυπο. Γιατί; ΑΚΟΜΗ ΓΝΩΡΙΖΕ  ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ ΤΟ ΩΣ Πυθών,ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΩΣ Φθία, ΤΗΝ ΦΑΙΣΤΟ ΩΣ ἀκρωτήριο, ΕΝΩ ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΛΙΑΚΗ ΠΟΛΗ. ΑΜΕΙΛΙΚΤΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΖΗΣΕ Ο ΜΕΓΙΣΤΟΣ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ.

  Γράφει ο Κώστας Δούκας*                                       

Πόσο παλαιός μπορεῖ νά εἶναι ὁ Ὃμηρος; Αὐτό εἶναι ἓνα ἐρώτημα στό ὁποῖο οἱ ἀρχαιογνῶστες ἒχουν διαμορφώσει ἓνα χρονολόγιο, πού ὃμως διαψεύδεται ἀπολύτως ἀπό σημαντικά ἱστορικά γεγονότα πού ἒλαβαν χώρα στόν πλανήτη Γῆ, ἀλλά καί ἀπό τά ἲδια τά κείμενα, τόσο τῆς Ἰλιάδος ὃσο καί τῆς Ὀδυσσείας. Στήν Ἰλιάδα γιά παράδειγμα ὁ ποιητής ἐξαίρει τήν χρήση τοῦ χαλκοῦ. Τά ὃπλα εἶναι ὃλα χάλκινα, ὃπως οἱ ἀσπίδες, οἱ θώρακες, τά ξίφη, οἱ αἰχμές βελῶν καί ἀκοντίων, τά μαχαίρια καί πολλά σκεύη καθημερινῆς χρήσεως.

Ὁ Ὃμηρος γνωρίζει τά ἑξῆς μέταλλα, τά ὁποῖα πολλαχοῦ κατονομάζει: Πρωτίστως τόν χαλκό, τόν χρυσό, τόν ἂργυρο, τόν μόλυβδο καί τόν σίδηρο. Γνωρίζει ἀκόμη καί τόν κασσίτερο, ὁμηρική λέξη, πού ἐμεῖς προτιμοῦμε νά ὀνομάζουμε καλάϊ ἐπί τό… τουρκικότερο! Εἰδικότερα ὁ σίδηρος χαρακτηρίζεται ὡς πολύκμητος (Ἰλ. Ζ 48, Ν 31 καί ἀλλοῦ), δηλαδή δυσκολοδούλευτος καί ὡς ἐκ τούτου ἦταν σπάνιος, χρησιμοποιούμενος γιά τήν κατασκευή έργαλείων, ὃπως σκεπάρνια, πελέκεις, ἀξίνες κλπ. Γνώριζαν μάλιστα οἱ ἂνθρωποι τῆς Ὁμηρικῆς ἐποχῆς νά τόν σκληραίνουν βαπτίζοντάς τον σέ ψυχρό νερό (Ὀδ. ι 391), γιατί ὃπως λέει ὁ ποιητής «αὐτή εἶναι ἡ δύναμή του».

Ὁ χαλκός ὃμως ἐξαίρεται ἰδιαίτερα στά ἒπη. Εἶναι ἐρυθρός, αἲθωψ (ἀπαστράπτων), ἣνωψ (στιλπνός), νῶροψ (λαμπερός), φαεινός (φωτεινός) κ.ἀ. Κυριαρχοῦσε στήν ζωή τῶν ἀρχαίων αὐτῶν ἀνθρώπων. Εὒκολα μπορεῖ νά συμπεράνει κανείς ὃτι ἡ ἐποχή τοῦ χαλκοῦ ἒβαινε πρός τό τέλος της καί ἀνέτελε ἡ ἐποχή τοῦ σιδήρου, πού ὃμως δέν ἐχρησιμοποιεῖτο στόν πόλεμο γιά τούς λόγους πού προανέφερα. Ὃμως ἡ ἐποχή τοῦ χαλκοῦ ἒληξε περίπου στό 3.000 π.Χ. μέχρι καί τό 2.500 π.Χ. Ἀλλά αὐτή ἀκριβῶς τήν ἐποχή ἐξαίρει ὁ Ὃμηρος, τήν ἐποχή τοῦ χαλκοῦ. Τό γεγονός αὐτό καί ἂλλες πληροφορίες τῶν ἐπῶν φαίνεται νά ἒδωσαν τήν ἀφορμή στόν ᾽Αριστοτέλη νά ἀναφέρει στά «Μετεωρολογικά» ὃτι ὁ Ὃμηρος φαίνεται νά ἒζησε γύρω στό 3.000 π.Χ. κατά τήν ἐποχή ἱδρύσεως τῆς Μέμφιδος (Καΐρου) ἀπό τόν βασιλέα τῆς Αἰγύπτου Μηνά.

Η σύγχυση

Σύγχυση ἐπικρατοῦσε καί κατά τήν ἀρχαιότητα ὡς πρός τήν ἐποχή κατά τήν ὁποία ἒζησε ὁ Ὃμηρος. Φέρεται νά ἒζησε περίπου στήν ἲδια ἐποχή πού ἒζησε ὁ Ἡσίοδος. Καί αὐτή ὃμως ἡ ἐκδοχή φαίνεται ὃτι προσκρούει σέ νέα ἐμπόδια, πέραν τῶν ὃσων ἐπιχειρημάτων ἀναφέραμε σέ προηγούμενο ἂρθρο. Προκύπτει δηλαδή τό ἐρώτημα γιατί ὁ Ὃμηρος χρησιμοποιοῦσε παλαιότερες γεωγραφικές ὀνομασίες, ἐνῶ ἂλλα ὀνόματα ἲσχυαν κατά τήν ἐποχή πού ὑποτίθεται ὃτι ἐγράφησαν τά ἒπη, γύρω στόν 7^ο π.Χ. αἰῶνα. Πράγματι, σ᾽αὐτή τήν ἐποχή ἡ Ἀθήνα εἶχε τό ἲδιο ὂνομα πού ἒχει καί σήμερα, γιατί εἶναι ἡλικίας τουλάχιστον 5.000 ἐτῶν, ἐνῶ τό πολύ παλαιότερο ὂνομά της ἦταν Κεκρωπία, καί τό ἀκόμη παλαιότερο ἦταν Ἀκταία. Ὁ Ὃμηρος ὃμως δέν γνωρίζει τήν Ἀθήνα μέ τά πολύ παλαιότερα όνόματά της, διότι, ἁπλούστατα, δέν εἶχε ζήσει σ᾽αὐτές τίς ἐποχές. Οὒτε τήν Θήβα γνωρίζει μέ τό παλαιότερο ὂνομά της, πού ἦταν Καδμεία.

Ἐπίσης τόν Νεῖλο ποταμό γνωρίζει μόνο μέ τό παλαιότερο ὂνομά του: Αἲγυπτος.Τήν Χερώνεια γνωρίζει ὡς Ἂρνη (Ἰλ. Β 507, Η 9). Τούς Δελφούς πού ἦταν παλαιότατο ὂνομα, ὁ Ὃμηρος γνωρίζει ὡς Πυθῶνα. Τήν Θεσσαλία γνωρίζει ὡς Φθία (Ἰλ. Τ 323, Α 155, Ι355, Ὀδ. λ 396). Τήν νῆσο Φάρον πού δέν ὑπάρχει σήμερα διότι ἒχει ἐνσωματωθεῖ μέ τήν Αἲγυπτο ἀπό τίς προσχώσεις τοῦ Νείλου, γνωρίζει ὡς εὑρισκομένη στό πέλαγος (πελαγία) ἀνοικτά τῆς Αἰγύπτου (Όδ. Δ 355) γιά τήν μετάβαση στήν ὁποία χρειαζόταν μιᾶς ἡμέρας θαλάσσιο ταξίδι μέ κωπηλασία καί οὒριο ἂνεμο.

Τήν Φαιστόν ὁ Ὃμηρος τήν ἀναγνωρίζει ὡς παραθαλάσσια πόλη καί ὡς ἀκρωτήριο (Ὀδ. γ 293-296). Ἰδού ὁ στίχος σέ δική μου ἒμμετρη μετάφραση:

Ὑπάρχει πέτρα ἀπόκρημνη καί λεία μέσ᾽ στήν θάλασσα

στήν ἐσχατιά τῆς Γόρτυνος, σέ πόντο σκοτεινό,

στό δυτικό ἀκρωτήρι ὠθεῖ κῦμα μεγάλ᾽ ὁ Νότος

᾽κεῖ στήν Φαιστό, βράχος μικρός τό κῦμα ἀποδιώχνει.

Ὁ Στράβων ἀναφέρει ὃτι στήν ἐποχή του (63 π.Χ.-24 μ.Χ.) ἡ Φαιστός ἀπεῖχε 20 σταδίους ἀπό τήν θάλασσα, ἢτοι 2.700 μ. (κάθε στάδιος ἰσοῦται πρός 184,87 μ.), καί ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Εὐστάθιος, μέγας Ὁμηριστής,  τοποθετεῖ ἀκόμη ἐνδότερα τήν Φαιστό καί τήν χαρακτηρίζει μεσογαία. Ὁ Εὐστάθιος ἒζησε τό 1000 μ. Χ., δηλαδή 1.000 χρόνια ἀργότερα ἀπό τόν Διόδωρο.

Τί πιστεύουν οἱ σημερινοί

Οἱ σημερινοί ἀρχαιογνῶστες πιστεύουν ὃτι ὁ Ὃμηρος ἒζησε καί ἒγραψε τόν 7^ο ἢ 8^ο  αἰῶνα π.Χ. Αὐτές οἱ ἡμερομηνίες ὃμως ἀντικρούονται ἀπό τά προαναφερθέντα. Δέν εἶναι δυνατόν ὁ Τρωικός Πόλεμος νά ἒγινε τό 1230 π.Χ. καί ὁ Ὃμηρος νά ἒζησε περίπου 500 χρόνια ἀργότερα γιά νά καταγράψει τά γεγονότα ἐκεῖνα σέ μία ἐποχή πού τά πάντα εἶχαν ἀλλάξει δραματικά. Ὁ καθηγητής τοῦ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Σίμος Μενάρδος ἐπισημαίνει ὃτι 200-250 χρόνια μετά τόν 7^ο αἰῶνα, ἢθη καί ἒθιμα εἶχαν ἀλλάξει σημαντικά. Οἱ Μυκῆνες εἶχαν ἀφανιστεῖ ἀπό τό  Ἂργος καί ἰσχυροτέρα τούτου εἶχε ἀναδειχθεῖ ἡ Σπάρτη. Στήν Ἀσία εἶχαν ἐπικρατήσει οἱ ἀποικίες. Πρός δυσμάς ὃπου ὁ Ὀδυσσέας μυθολογοῦσε τίς περιπλανήσεις του, ἢκμαζε ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα καί ἡ Σικελία. Στούς στρατούς εἶχε εἰσαχθεῖ τό ἱππικό καί ἀπό τίς πολιτεῖες εἶχαν ἐκπέσει οἱ διοτρεφεῖς βασιλεῖς, τά δέ ὀχυρά τους μέγαρα ἐπί τῶν ἀκροπόλεων εἶχαν ἀντικαταστήσει ναοί θεῶν. Νέοι θεοί ἐμφανίστηκαν στήν θρησκεία, ὁ Διόνυσος, ἡ Δήμητρα καί ἡ Κόρη. Οἱ Διόσκουροι, πού στήν Ὀδύσσεια ἐμφανίζονται ὡς ἀδελφοί τῆς Ἑλένης, λατρεύτηκαν ὡς ἣρωες. Οἱ Δελφοί, πού ὃπως προείπαμε ὁ Ὃμηρος γνωρίζει ὡς Πειθών, εἶχαν προσλάβει μεγίστη δύναμη. Οἱ ὁμηρικές ἀξίες δίκη, θέμις καί αἰδώς εἶχαν πλέον ἀντικαταταθεῖ ἀπό ρῆτρες, θεσμούς καί νόμους.

Αὐτές οἱ ἀντιφατικές ἡμερομηνίες συγγραφῆς τῶν ἐπῶν καί διεξαγωγῆς τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου, δημιουργοῦν σοβαρά ἐρωτήματα ὡς πρός τήν ἐποχή κατά τήν ὁποία ἒζησε καί ἒγραψε ὁ Ὃμηρος. Δέν εἶναι δυνατόν τά γεγονότα τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου νά συγγράφονται 500 χρόνια ἀργότερα ἀπό τότε πού συνέβησαν. Εἶναι σάν νά λέμε σήμερα ὃτι τό 2500 μ.Χ., ὃταν οἱ ἂνθρωποι θά ἒχουν ἐποικήσει ἂλλους πλανῆτες καί πιθανῶς θά ἒχουν ἒλθει σέ ἐπαφή μέ ἐξωγήινα ὂντα, βρίσκεται ἓνας συγγραφέας πού ἐμπνέται ἀπό…τό ἀλβανικό ἒπος! Ποιόν θά ἐνδιέφερε αὐτό τό ἒπος; Ἀλλά καί ὁ συγγραφέας ἀκόμη. Ὃλα τά ἱστορικά γεγονότα τῆς ἀνθρωπότητος συγγράφονται στήν ἐποχή πού αὐτά συμβαίνουν (ἀρχαία ἑλληνική ἱστορία, Βυζαντινή περίοδος, Μεσαίωνας, Ἐπανάσταση τοῦ 21 κλπ.)

Χαρακτηριστικό τῆς σύγχυσης πού ἐπικρατεῖ γύρω ἀπό τίς χρονολογίες εἶναι καί τά νεκρικά προσωπεῖα τοῦ Ἀγαμέμνονος καί τοῦ Μενελάου στό Ἐθνικό Ἀρχαιολογικό Μουσεῖο Ἀθηνῶν πού βρῆκε ὁ Σλήμαν στίς Μυκῆνες. Ἡ ἐνδεικτική πινακίδα τῆς χρονολογίας τῶν μασκῶν αὐτῶν ἀναφέρει ὡς χρονολόγηση τό 1600 π. Χ. Καί βεβαίως ὁ χρυσός δέν χρονολογεῖται, διότι δημιουργήθηκε σέ προϊστορικές ἐποχές σέ κάποιο σουπερνόβα καί ἡ αὒρα του ἒφθασε μέχρι καί τήν Γῆ. Χρονολογήθηκε τό ἒδαφος ὃπου βρέθηκαν τά χρυσά προσωπεῖα. Κι αὐτό ἒδειξε 1600 π.Χ. Ἑπομένως πρέπει νά σκεφτοῦμε τό δυστοπικό ὃτι ὁ Ἀγαμέμνων καί ὁ Μενέλαος πέθαναν τό 1600 π.Χ., τούς ἒκαναν χρυσό νεκρικό προσωπεῖο καί στήν συνέχεια…ξαναζωντάνεψαν τό 1230 π.Χ. γιά νά πάρουν πάλι μέρος στόν Τρωικό Πόλεμο.

Ἒλεος!

Ἀλλά ἐπί τοῦ σοβαροῦ τούτου θέματος θά ἐπανέλθω μέ περισσότερα πειστικά στοιχεῖα σέ προσεχές ἂρθρο.

Tέλος 5^ου Μέρους/Το άρθρο συνεχίζεται.Δείτε τα προηγούμενα σχετικά άρθρα εδώ 

*Ο Κώστας Δούκας είναι δημοσιογράφος  (μέλος της ΕΣΗΕΑ) ειδικευμένος στο ναυτιλιακό ρεπορτάζ, ερευνητής και συγγραφέας (μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών). Ασχολείται επί 40ετία με την ομηρική γραμματεία. Έχει μεταφράσει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε πεζό λόγο και, τελευταία, σε έμμετρο μετά σχολίων, με την διάσωση του 80% των λέξεων του Ομήρου. Όλα τα άρθρα του ιδίου εδώ.